امامت از نگاه شیعه، عهد و مقامی است که تنها از جانب خداوند به امام داده شده و تنها او است که تعداد امامان و نام آنان را مشخص و معرفی می‌کند؛[1] اما همان‌گونه که در پرسش آمده، بر اساس بعضی از روایات یکی از نشانه‌های امامت امام آن است که فرزند بزرگ امام قبل از خود باشد؛ مانند:

1. ابن ابی‌نصر به امام رضا(ع) گفت: «اگر امامی از دنیا برود، امام بعدی را با چه علامتی باید شناخت؟ آن‌حضرت(ع) فرمود: امام علامت‌ها و نشانه‏هایی دارد، از جمله آن‌که بزرگ‌ترین فرزند پدرش(امام قبل) باشد، صاحب‏ فضیلت و امتیاز و وصی پدرش ‏باشد و تا آن حد مشهور باشد که هر کاروانی که به شهر درآید و از وصی امام قبلی جویا شود، در پاسخ او را معرفی کنند. ضمن این‌که سلاح رسول خدا(ص) در دست ما خاندان می‌چرخد مانند «تابوت» که در خاندان یعقوب(ع) می‌چرخید. هر جا سلاح رسول خدا باشد امامت همان‌جا است».[2]
2. احمد بن عمر از امام رضا(ع) در مورد دلیل امامت امام پرسید. امام(ع) فرمود: «دلیلش بزرگی سن و فضیلت و وصیت است، به گونه‌ای که زمانی که کاروانی به شهر وارد شود و بپرسد: فلانی به چه کسی وصیت کرده است؟ جواب دهند: به فلان پسر فلان..».[3]

این روایات، اگرچه از نظر سند صحیح هستند؛[4] اما با توجه به روایات دیگری که در این زمینه وجود دارد، اولا: مقید به زمانی می‌باشند که پسر بزرگ‌تر عیب و نقصی در جسم و دینش نداشته باشد.[5]

امام صادق‌(ع) فرمود: «امر امامت به فرزند بزرگ می‏رسد، در صورتی که عیبی نداشته باشد».[6]

ثانیا: مقید به زمانی هستند که برادر بزرگ‌تر زنده باشد. در نتیجه هنگامی که علی اکبر(ع) قبل از پدرشان، امام حسین(ع) به شهادت رسید، عملا امام سجاد(ع) فرزند بزرگ‌تر به شمار می‌آمد.[7] از طرفی امام کاظم(ع) هم فرزند سوم امام صادق(ع) بعد از اسماعیل و عبدالله بود؛ اما اسماعیل در زمان حیات امام صادق(ع) از دنیا رفته بود و در نتیجه امامت به ایشان نرسید. و عبدالله علاوه بر ضعف جسمی که داشت، از لحاظ اعتقادی هم نتوانست پاسخ‌گوی پرسش‌های دینی شیعیان باشد و در ضمن، مدت بسیار کوتاهی نیز از رحلت پدر بزرگوارشان نگذشته بود که او هم وفات نموده و امامت امام کاظم(ع) برای شیعیان اثبات شد. [8]

[1]. ر. ک: «اثبات امامت در قرآن»، سؤال 3889.

[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 284، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[3]. همان، ص 285.

[4]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ع)، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج 3، ص 204 و 206، تهران، ‌دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.

[5]. همان، ص 207.

[6]. کافی، ج ‏1، ص 285.

[7]. مرآة العقول، ج ‏3، ص 204.

[8]. «امامت اسماعیل از دیدگاه روایات شیعه»، 7774؛ «بررسی جانشینی امام صادق (ع)(اسماعیلیه و فطحیه)»، 4819.