از آیات قرآن و روایات استفاده می‌شود که ایمان به خدای تعالی، شهادت در راه خدا، مودت و دوستی اهل‌بیت(ع)، عفو و گذشت نسبت به انسان‌ها و... همگی باعث می‌شود تا زمینه‌ی ورود به بهشت برای انسان‌‌ها بیشتر شود؛ لذا گروهی از مردم که بیشتر از دیگران دارای این ویژگی‌ها هستند، زودتر از دیگران وارد بهشت شده و از نعمت‌های بی‌کران الهی بهره‌مند خواهند شد.

در این فرصت برخی از کسانی که شامل این رحمت ویژه خواهند شد و زودتر از دیگران وارد بهشت خواهند شد را با استناد به روایات وارده از معصومان(ع) برمی‌شماریم. این روایات را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: دسته‌ای که بیان می‌کند پیامبر(ص) مقدم بر همه هستند و دسته دیگر گروه‌هایی از امت پیامبر(ص) را اولین وارد شوندگان به بهشت معرفی می‌کند.

در جمع‌بندی آنها باید گفت؛ مراد از «اولین گروه» در برخی موارد، می‌تواند نسبی باشد، نه آن‌که قبل از آنان هیچ فرد و یا گروه دیگری وارد بهشت نشده‌اند.

الف) پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)

رسول خدا(ص) به امام علی(ع) فرمود: «من اولین کسی هستم که وارد بهشت می‌شوم و تو بعد از من، سپس امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و حضرت فاطمه(س) وارد بهشت می‌شوند».[1]

در روایت دیگری از رسول خدا(ص) نقل شده است: «نخستین کسی که وارد بهشت می‌شود من و فاطمه و حسن و حسین هستیم...».[2]

بعضی روایات نیز امام علی(ع) را اولین فرد می‌دانند:

رسول خدا(ص) فرمود: «...علی بن ابی‌طالب صاحب پرچم من در آخرت است، همان‌گونه که صاحب پرچم من در دنیا نیز بوده است، و اول کسی است که وارد به بهشت می‌شود؛ چرا که او پیش‌ روی من پرچم حمد را به دست دارد که بر آدم(ع) و پیامبران دیگر سایه افکنده است».[3]

رسول خدا(ص) در جایی دیگر فرمود: «یا علی! تو اوّلین کسی هستی که به همراه من در قیامت سر از خاک برخواهی داشت و تو اوّلین کسی هستی که به همراه من از صراط عبور خواهی نمود. پروردگارم به عزّت خود قسم یاد کرده است که هیچ‌کس از پل صراط نخواهد گذشت، مگر کسی که با ولایت تو و ولایت امامان از نسل تو که وسیله‌ی نجات از آتش است در دست داشته باشد. تو اوّلین کسی هستی که بر حوض کوثر بر من وارد خواهی شد و دوستانت را از آن سیراب کرده و دشمنانت را از آن دور می‌کنی. زمانی که در مقام محمود قرار می‌گیرم، همراه من خواهی بود و برای دوستان ما شفاعت می‌‌کنی و شفاعت تو در مورد آنان مورد قبول واقع می‏شود. تو اوّلین کسی هستی که در بهشت وارد می‌شوی...».^[4]

در همین رابطه جابر بن عبدالله انصاری گفت: بعد از فتح خیبر رسول خدا(ص) به امام علی(ع) فرمود: «تو در روز قیامت از همه به من نزدیک‌تری، و در حوض کوثر جانشینم هستی. تو اولین فردی هستی که در کنار کوثر بر من وارد می‌شوی، و تو اولین کس هستی که با من پوشیده می‌شوی، و اولین فرد از امت من خواهی بود که داخل بهشت می‌گردی».[5]

همچنین در برخی روایات آمده است که حضرت فاطمه(س) اول نفری است که وارد بهشت می‌شود.[6]

در جمع‌بندی این روایات می‌توان گفت؛ اولین نفری که به بهشت گام برمی‌دارد پیامبر اسلام(ص) است و اگر در روایتی آمده است که امام علی(ع) یا حضرت فاطمه(س) اولین نفر هستند به اعتبار نسبت آنها به پیامبر(ص) است و یا به جهت دستور پیامبر(ص) به آنها است که جلو بیفتند.

نتیجه این‌که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) از همه جلوتر به بهشت می‌روند و پیشقراولان بهشت هستند؛ بنابراین روایاتی که غیر از آنها کسان دیگری را اولین افراد وارد شونده به بهشت معرفی می‌کند، مرادشان اول نسبی است؛ یعنی نسبت به دیگران، نه نسبت به چهارده معصوم(ع).

ب) گروه‌ها و افرادی از امت پیامبر(ص)

در روایات گروه‌هایی از امت پیامبر(ص) اولین افراد وارد شونده به بهشت معرفی شدند که برخی از آنها اشاره را می‌کنیم:

1. دوست‌داران اهل‌بیت(ع)

رسول خدا(ص) به امام علی(ع) فرمود: «دوستی تو نشانه‌ی ایمان است و بغض و دشمنی تو نفاق است. اول کسی که به بهشت وارد می‌شود، دوست‌داران تو هستند و اول کسی که در آتش جهنم وارد می‌شوند، دشمنان تو هستند...».[7]

نشانه و قرینه نسبی‌بودن پیشگامی در ورود به بهشت، روایت دیگری از رسول خدا(ص) است که به امام علی(ع) فرمود: «نخستین کسی که وارد بهشت می‏شود من و فاطمه و حسن و حسین(ع) هستیم. امام علی(ع) از آن‌حضرت(ص) پرسید دوستان ما کجا خواهند بود؟ رسول خدا(ص) فرمود: پشت سر شما وارد بهشت می‌شوند».[8]

2. شهدا

رسول خدا(ص) فرمود: «شهید اولین کسی است که وارد بهشت خواهد شد».[9]

3. اهل معروف

رسول خدا(ص) فرمود: «اهل معروف(نیکوکاران) پیشاپیش دیگران وارد بهشت می‏شوند، و پیش از دیگران بر سر آب حیات، به من ملحق می‏شوند».[10]

شاید مراد از این نیکوکاران، افرادی هستند که بدون شفاعت و غفران الهی، به آن اندازه اعمال نیکو در پرونده‌شان دارند که آنان را شایسته ورود به بهشت نمایند.

4. فقیران خویشتن‌دار

رسول خدا(ص) فرمود: «نخستین گروهی که وارد بهشت می‌شوند، تهیدستانِ مهاجری هستند که بلایا و سختی‌ها با وجود آنان دفع می‌شود».[11]

در روایت دیگر آن‌حضرت(ص) فرمود: «سه گروه پیش از همه وارد بهشت می‌شوند: شهید در راه خدا، برده‌ای که بردگی‌اش او را از طاعت خداوندش باز نداشته است و فقیر و تهیدستی که عیال‌وار خویشتن‌دار است».[12]

5. اذان‌گویان

رسول خدا(ص) فرمود: «اولین کسانی که وارد بهشت می‌شوند، پیامبران الهی، سپس کسانی که در مسجدالحرام اذان می‌گویند، سپس کسانی که در بیت المقدس اذان می‌گویند و سپس کسانی که در مسجدالنبی(ص) اذان می‌گویند و سپس سایر مؤذنین وارد بهشت می‌شوند‏».[13]

6. انسان‌های عفیف

رسول خدا(ص) فرمود: «اولین کسی که وارد بهشت می‌شود، شهید و غلامی که به بهترین صورت، عبادت خدا را انجام می‌دهد و مولای خود را نصیحت می‌کند و انسان عفیف و پاک‌دامنی که عیال‌وار است‏».[14]

7. انسان‌های پندپذیر

امام علی(ع) فرمود: مردمانی به سوی بهشت‌های جاویدان پیشی گرفته‌اند که از دیگران نه بیشتر روزه می‌گرفتند، نه بیشتر نماز می‌گزاردند و نه بیشتر حج و عمره می‌رفتند؛ بلکه چون اندرزهای خدا را دریافتند، پند گرفتند».[15]

در مورد این روایات که چگونه همه این‌ افراد و گروه‌ها می‌توانند اول باشند؟ همان‌گونه که گفته شد، می‌توان گفت مقصود این است که آنان نسبت به غیرشان اول هستند. البته ممکن است که در میان خود این گروه‌ها نیز تقدیم و تأخیرهایی باشد، اگرچه از روایات چیزی در این مورد به دست نیاوردیم.

[1]. شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، الامالی، ص 351، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.

[2]. طبری آملی، عماد الدین محمد، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ج 2، ص 46، المکتبة الحیدریة، نجف، چاپ دوم، 1383ق.

[3]. شیخ صدوق، الامالی، ص 280، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.

[4]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 303 – 304، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.

[5]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 186، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.

[6] . مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 329.

[7]. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة(ع)، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 1، ص 91، تبریز، نشر بنی‌هاشمی، چاپ اول، 1381ق.

[8]. بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ج ‏2، ص 46.

[9]. علی بن موسی (امام هشتم)، صحیفة الإمام الرضا(ع)، محقق، مصحح، نجف، محمد مهدی،‏ ص 42، مشهد، کنگره جهانی امام رضا(ع)، چاپ اول، 1406ق.

[10]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 28، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[11]. شیبانی، أبو عبد الله أحمد بن محمد، مسند احمد، تحقیق، الأرنؤوط، شعیب، مرشد، عادل و دیگران، اشراف، ترکی، عبد الله بن عبد المحسن، ج 11، ص 133، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421ق.

[12]. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورام، ج 2، ص 121، قم، مکتبة الفقیه، چاپ اول، 1410ق.

[13]. صالحی دمشقی‏، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 3، ص 111، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1414ق.

[14]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف،‏ ج 1، ص 246 – 247، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق.

[15]. تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، ج ‏2، ص 213.