جستجوی پیشرفته
بازدید
6965
آخرین بروزرسانی: 1401/03/18
خلاصه پرسش
این‌که دختری به نام قطام، ابن ملجم مرادی را تشویق کرد تا امام علی(ع) را به شهادت برساند، آیا برگرفته از منابع معتبر است؟
پرسش
آیا عامل شهادت حضرت علی(ع) زنی به نام قطام بود؟ آیا داستان نقش‌داشتن قطام در شهادت حضرت علی(ع) مستند است یا افسانه؟ تحقیق در این موضوع چیست؟
پاسخ اجمالی

بر اساس بسیاری از گزارش‌های تاریخی معتبر، دختری به نام «قطام» نقش مؤثری در تشویق عبدالرحمن بن ملجم  مرادی برای سوء قصد به جان امام علی(ع) و شهادت حضرتشان داشت.[1]

البته در این‌که او از چه خاندانی بود، اختلاف نظر وجود دارد. به عنوان نمونه، نام پدرش را «اخضر تیمیه»،[2] «شجنه بن عدی بن عامر»،[3] «أضبع»،‏[4] «علقمه»[5] و «عمه»[6] گفته‌اند.

دلیل دشمنی قطام با امام علی(ع)

قطام زنی زیبا[7] از قبیله تیم رباب بود[8] که از لحاظ فکری و عقیدتی از خوارج به شمار می‌آمد،[9] و از آن‌جا که پدر، برادر و عمویش در جنگ نهروان کشته شده بودند؛ دشمنی با امام علی(ع) را در دل داشت.[10]

نقش قطام در شهادت امام علی(ع)

بعد از ورود ابن ملجم به کوفه، او به دیدار مردی از دوستان خود در قبیله «تیم رباب» رفت و آن‌جا بود که با قطام برخورد کرده و عاشق او شد. ابن ملجم به قطام پیشنهاد ازدواج داد. قطام مهر خود را علاوه بر هزار درهم پول، و یک کنیز و یک غلام، کشتن امام علی(ع) قرار داد و گفت: اگر او را بکشی، دلم را شفا داده، به وصالم خواهی رسید و با شادمانی به خوشگذرانی با من خواهی پرداخت، اما اگر در این راه کشته شدی، ثوابی که در آن سرا به آن خواهی رسید برای تو بهتر از دنیا است! ابن ملجم گفت: به خدا سوگند که برای همین کار به کوفه آمدم![11]

این اشعار ابن ملجم حاکی از این رخداد تاریخی دارد:

«ثلاثة آلاف و عبد و قینة                      و قتل علیّ بالحسام المصمّم‏

فلا مهر أغلی من علیّ و إن غلا                   و لا فتک إلّا دون فتک ابن ملجم‏»؛

«سه هزار درهم و یک غلام و یک کنیز، به علاوه کشتن علی(ع) با شمشیر برّان (مهریه قطّام است‏)! مهریه‌‏‌ها هرچند سنگینی باشد، اما به سنگینی کشتن علی(ع) نیست، و هیچ سوء قصدی را نمی‌توان تصور کرد مگر آنکه کم‌ارزش‌تر از سوء قصدی است که ابن ملجم تصمیم به انجام آن دارد![12]

قطام علاوه بر ایجاد انگیزه برای ابن ملجم، عملا نیز به کمک وی در این سوء قصد شتافت و او را نزد یکی از اعضای قبله‌اش به نام وردان بن مجالد فرستاد(تا به او کمک کند). وردان نیز کمک به ابن ملجم را پذیرفت. از سوی دیگر، ابن ملجم نزد شبیب بن بجره که از خوارج بود رفت و از وی نیز درخواست کمک کرد و اصرار فراوان او بدان انجامید که شبیب نیز خواسته او بپذیرد! سپس آن سه نفر با هم به مسجد کوفه آمده، نزد قطام که آن‌جا معتکف بود رفته و وی را از تصمیم خود آگاه نمودند. قطام به آنها گفت: هرگاه خواستید این کار را انجام دهید، نزد من بیایید! آنها نیز پس از چند روز، نزد قطام آمدند. قطام با چند تکه پارچه حریر، سینه‏های آنان را محکم بست، و آنها نیز شمشیرها را به کمر بسته و برای کشتن امام(ع) به مسجد رفتند.[13]

بر اساس گزارشی دیگر، ابن ملجم در منزل قطام خوابیده بود و قطام هنگامی که صدای اذان امام(ع) را شنید، ابن ملجم را بیدار کرد.[14]

گفتنی است، یکی از مورخان به نام دینوری در نظر منحصر به فردی گزارش کرده که ابن ملجم از رباب دختر قطام خواستگاری کرد، نه خود قطام، و قطام نیز مهریه دخترش را کشتن علی بن ابی‌طالب(ع) قرار داد. ابن ملجم نیز قبول کرد و با رباب ازدواج کرد.[15]

از آن‌جا که این گزارش با بسیاری از گزارش‌های معتبر تاریخی ناهمخوان است، پذیرش آن دشوار است.


[1]. مسعودی، ابو الحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق، داغر، اسعد، ج 2، ص 411، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، 1409ق؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 1، ص 18، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[2]. الارشاد، ج 1، ص 18. البته در برخی از گزارش‌ها اخضر برادر قطام ذکر شده است. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج ‏2، ص 491، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق.

[3]. انساب الاشراف، ج 11، ص 278؛ حلی، رضی الدین علی بن یوسف، العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، محقق، مصحح، رجائی، مهدی، مرعشی، محمود، ص 239، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1408ق.

[4]. ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق، شیری، علی، ج 4، ص 278، بیروت، دار الاضواء، 1411ق.

[5]. انساب الاشراف، ج ‏2، ص 487.

[6]. مروج الذهب و معادن الجوهر، ج 2، ص 411.

[7]. ابن عبدالبر، یوسف بن عبد الله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، البجاوی، علی محمد، ج 3، ص 1124، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق.

[8]. ابن کثیر دمشقی‏، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج 7، ص 328، بیروت، دار الفکر، 1407ق.

[9]. دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود، الاخبار الطوال، ص 213، قم، منشورات الرضی، 1368ش.

[10]. الارشاد، ج 1، ص 18.

[11]. همان، ص 18 – 19.

[12]. همان، ص 22.

[13]. همان، ص 18.

[14]. الفتوح، ج 4، ص 278.

[15]. الاخبار الطوال، ص 213 – 214.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها