خدای متعال در قرآن کریم در آیات متعدد این مطلب را به مردم گوشزد می‌کند که هدف پیامبران(ع) از تبلیغ دین و ادای رسالت و دعوت مردم به توحید و یکتاپرستی، کسب منافع دنیوی و مال و ثروت نبوده است. در این راستا در یکی از آیات به پیامبر اسلام(ص) اعلام می‌دارد که به مردم بگو: هدف من از تبلیغ دین جدید منافع دنیوی نیست، و هیچ‌گونه چشم‌داشتی به اموال شما در قبال تبلیغ دین و هدایت شما به سوی رستگاری و راه مستقیم ندارم.

«قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شَاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلَىٰ رَبِّهِ سَبِیلًا».^[i]

از جنبه ادبی(ادبیات عرب)، استثنایی که در این آیه توسط حرف «الاّ» صورت گرفته، استثنای منقطع به شمار می‌رود. بدین معنا که کلمه «الاّ» در این آیه به معنای «لکن» آمده است.[ii] علت منقطع بودن این استثنا این است که مستثنا(من شاء) همجنس با مستثنا‌ منه(لا اطلب منکم اجرا) نیست.[iii]

البته باید دانست که این مدل از استثنا در زبان عرب رایج است.

بنابر این، معنای این آیه چنین می‌شود:

ای پیامبر! به همگان اعلام کن که من در مقابل ابلاغ وحی و آیات قرآن، برای خودم اجر و پاداشی از شما نمی‌خواهم؛ اما افرادی که می‌خواهند اموال خود را در راه خدا انفاق کرده و از این طریق، رضایت او را کسب کنند از این کار منع نکرده، بلکه آنها را به انجام چنین کاری تشویق می‌کنم.[iv]

و یا این‌که: بگو من از شما پاداش نمی‌خواهم. اجر من همین بس که افراد به اختیار خود در مسیر خداوند گام بردارند.

[i]. فرقان، 57.

[ii]. صافی، محمود بن عبد الرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج ‏19، ص 34، دمشق‏، بیروت، دار الرشید، مؤسسة الإیمان، چاپ چهارم، 1418ق.  

[iii]. درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج ‏7، ص 3، سوریه، دارالارشاد، چاپ چهارم، 1415ق.

[iv]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏7، ص 27، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.