ابتدا تذکر این نکته ضروری است که افراد خیّر را - تنها با احتمال آن‌که مالشان را از حرام به دست آورده‌اند - نباید متهم به گناه کرد؛ اما با فرض یقین به این‌که منبع مالی یک کار به ظاهر خیر از حرام باشد، آن‌گاه می‌توان گفت که چنین کاری از مصادیق اشاعه فحشاء و از گناهان کبیره است!

شخصی که اقدام چه چنین کارهای خلاف و غیر اخلاقی می‌کند، به یقین از گناه‌کاران شمرده می‌شود و در صورتی که توبه نکند، و از کارهای خلاف دست برندارد و حق الناس ناشی از رفتارهای خود را نپردازد، باید منتظر عذاب اخروی باشد؛ زیرا علاوه بر گسترش فساد در جامعه، باعث استفاده آگاهانه و یا ناآگاهانه دیگران از مال حرام شده و به همین جهت، در قیامت عذابی چند برابر دارد.[1]

روایات وارده از معصومان(ع) نیز به وضوح، چنین کاری را نه تنها کار خیر اعلام نمی‌کنند؛ بلکه آن‌را از گناهان بزرگ می‌دانند.

در همین راستا گزارش شده است، مردی از راه دزدی، اموالی به دست می‌،‌آورد و سپس آن‌را بین فقرا و بیماران تقسیم می‌کرد، به گمان ‌این‌که بر اساس آیه «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلا یُجْزى‏ إِلاَّ مِثْلَها وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ»، برای گناهش یک مجازات، و برای کار خیرش ده پاداش دریافت خواهد کرد. در نتیجه نُه پاداش برایش باقی خواهد ماند! غافل از این‌که خداوند تنها کارهای خیری را می‌پذیرد که از تقوای الهی سرچشمه گرفته باشد:

«...إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقینَ».[2] و فرد حرام‌خوار را نمی‌توان باتقوا دانست!

خلاصه گزارش یاد شده چنین است:

به امام صادق‌(ع) خبر رسید که شخصی در بین مردم به سخاوت و بخشندگی شهرت یافته است. امام به صورت ناشناس به تعقیب فرد مورد نظر پرداخت و دید که او با ورود به یک نانوایی، نانوا را سرگرم کرد و دو عدد نان از وی سرقت نمود، امام تعجب کرد؛ اما پیش خود گفت: شاید اینها از قبل با هم هماهنگ کرده بودند(و این کارش دزدی نبود)!

سپس آن مرد، از انارفروشی نیز دو عدد انار دزدید، امام باز هم شگفت‌زده شد؛ اما باز هم این احتمال را منتفی ندانست که شاید قبلا قیمت آنها ‌را پرداخت کرده بود.

در ادامه، امام مشاهده کرد که او بعد از آن دو مورد سرقت، سراغ بیماری رفت و نان‌ها و انارها را به او هدیه داد!

امام که قصد داشت از این ماجرا آگاه شود، در جای خلوتی دزد به ظاهر خیّر را دید و از او پرسید:

شنیده بودم که انسان خیّری هستی و دوست داشتم تو را ببینم؛ اما در این میان، چیزهایی را دیدم که ذهنم را مشغول کرد! دلیل این رفتارهایت چه بود؟!

او بعد از گفت‌وگویی کوتاه در پاسخ گفت: مگر در قرآن نخواندی که خداوند برای هر گناه، تنها یک مجازات، و برای هر کار خوب، ده پاداش در نظر می‌گیرد؟!

من با دزدیدن دو نان دو گناه، و با دزدیدن دو انار دو گناه دیگر مرتکب شدم که جمعا چهار گناه می‌شود؛ اما با بخشش آنها به یک بیمار، چهل ثواب اندوختم که اگر آن چهار گناه از این چهل ثواب کم شود، 36 ثواب برایم باقی خواهد ماند!

 امام در جوابش فرمود: مگر تو در قرآن نخواندی که خداوند اعمال خیر را تنها به شرط رعایت تقوا می‌پذیرد؟!

تو با دزدی‌هایت مرتکب چهار گناه شدی، و چون بدون اجازه صاحب مال، اموال مسروقه را به دیگران دادی، چهار گناه دیگر نیز بر آن افزوده شد و مجموع گناهانت به هشت گناه رسید، نه این‌که گمان کنی که 36 پاداش را هم ذخیره کرده‌ای![3]

از این آیات قرآن و از این حدیث و دیگر آموزه‌های دینی مشابه می‌توان نتیجه گرفت که انجام کارهای خیر با ثروتی که از حرام به دست آمده باشد، نه تنها هیچ پاداشی را برای فرد به دنبال نخواهد داشت؛ بلکه مجازات او نیز دو برابر خواهد شد!

آری! اگر فردی مقدار نامشخصی از اموال حرام را به اموال حلالش مخلوط کرد و سپس توبه نمود؛ اما نه مقدار دقیق اموال حرام را می‌داند و نه صاحبان آنها را می‌شناسد، چنین فردی می‌تواند با دادن خمس این اموال، از عواقب مجازات آن رهایی یابد.

[1]. ر. ک: «تقاضای عذاب دو برابر پیروان برای پیشوایان کفر و شرک».

[2]. مائده، 27.

[3]. ر. ک: امام ابومحمد حسن بن على عسکرى، التفسیر المنسوب إلى الإمام العسکری، ص 45- 46، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، 1409ق.