جستجوی پیشرفته
بازدید
208
آخرین بروزرسانی: 1403/07/16
خلاصه پرسش
یکی از القاب امام سجاد(ع)، «ابن الخیرتین»(فرزند دو نژاد برتر) است، آیا این تأییدی بر نژادپرستی نیست؟!
پرسش
چرا به امام سجاد(ع) «ابن الخیرتین» گفته می‌شود، آیا این به معنای نژادپرستی نیست؟
پاسخ اجمالی

بر اساس گزارش تعدادی از منابع روایی و تاریخی، یکی از القاب امام سجاد(ع)،«ابن الخیرتین» است؛ به معنای «بزرگ‌زاده از طرف پدر و مادر».

منابع مختلف، این لقب را با اندک تفاوت برای حضرتشان نقل کرده‌اند. در برخی از آنها بیان شده است این لقب از آن‌رو به ایشان داده شد که نسبتشان از سوی پدر به طایفه برگزیده بنی‌هاشم و از سوی مادر به قوم برگزیده فارس می‌رسد.

در این‌جا از باب نمونه به چند روایت اشاره می‌کنیم:

  1. «وَ کَانَ یُقَالُ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ(ع) ابْنُ الْخِیَرَتَیْنِ وَ یُقَالُ أُمُّهُ برابنة وَ النوسجان وَ یُقَالُ شهرحاجون بِنْتُ یَزْدَجِرْدَ وَ هُوَ الصَّحِیحُ»؛[1]

 به علی بن الحسین(ع) ابن الخیرتین(فرزند دو برگزیده) گفته می‌شود. برای مادرش نام‌هایی مانند برابنه، نوسجام و شهربانو دختر یزدگرد گفته شد که این آخری صحیح است.

  1. «رَبِیعِ الْأَبْرَارِ عَنِ الزَّمَخْشَرِیِّ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ لِلَّهِ مِنْ عِبَادِهِ خِیَرَتَانِ فَخِیَرَتُهُ مِنَ الْعَرَبِ قُرَیْشٌ وَ مِنَ الْعَجَمِ فَارِسُ وَ کَانَ یَقُولُ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ أَنَا ابْنُ الْخِیَرَتَیْنِ لِأَنَّ جَدَّهُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أُمَّهُ بِنْتُ یَزْدَجَرْدَ الْمَلِک»؛‏[2]

کتاب ربیع الابرار از پیامبر(ص) نقل می‌کند: در میان بندگان خداوند، دو گروه برگزیده وجود دارند، قبیله قریش از میان عرب‌ها و نژاد فارس از میان غیر عرب‌ها.

مؤلف کتاب سپس می‌گوید:

 و در همین راستا بود که علی ابن الحسین(ع) می‌فرمود: من فرزند دو نسب شریف هستم.

دلیل چنین سخنی را می‌توان آن دانست که جدشان رسول خدا(ص) و مادرشان دختر یزدگرد پادشاه بود.

  1. «وَ کَانَ یُقَالُ لَهُ ابْنُ الْخِیَرَتَیْنِ لِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّ لِلَّهِ مِنْ عِبَادِهِ خِیَرَتَیْنِ فَخِیَرَتُهُ مِنَ الْعَرَبِ قُرَیْشٌ وَ مِنَ الْعَجَمِ فَارِسُ وَ کَانَتْ أُمُّهُ بِنْتُ کِسْرَى»؛‏[3] به او فرزند دو برگزیده گفته می‌شود، به دلیل این سخن پیامبر(ص) که فرمود: خداوند دو گروه برگزیده دارد. قریش از عرب و فارس از عجم. و (می‌دانیم که) مادر علی بن الحسین(ع) دختر کسری (از نژاد فارس)بود.

با توجه به گزارش‌های بالا، به چند نکته توجه فرمایید:

  1. لقب «ابن الخیرتین» برای امام چهارم(ع)، برگرفته از سخنان پیامبر(ص) است.
  2. ما در مقام بررسی اسناد روایات یاد شده نبوده و فرض را بر صحت و پذیرش آنها می‌گذاریم. و گرنه گزارش‌های مرتبط با ازدواج امام حسین(ع) با دختر یزدگرد، مورد نقد و بررسی برخی تاریخ‌پژوهان قرار گرفته و آن‌را از مسلمات تاریخی نمی‌دانند.[4]
  3. شرافت و برتری برخی از اقوام، گروه‌ها و... بر دیگران به معنای تبعیض و نژادپرستی نیست؛ چرا که تفاوت با تبعیض فرق دارد،[5] و تفاوت، فلسفه آفرینش نظام‌مند است؛ لذا می‌بینیم که قرآن به برتری برخی از ملت‌ها مانند بنی‌‌اسرائیل، و برخی پیامبران بر پیامبران دیگر اشاره می‌کند و آن‌را به رسمیت شناخته است. مهم آن است که اگر فردی در گروه برگزیده باشد، نخواهد از آن سوء استفاده کند؛ بلکه تلاش کند که الگویی برای دیگران باشد.
  4. برخی گفته‌اند که لقب «ابن الخیرتین» مربوط به امام باقر(ع) است؛ چرا که نسبت وی هم از طرف پدر و هم از طرف مادر، به پیامبر اسلام(ص)، امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) می‌رسد؛ زیرا پدرشان امام سجاد(ع)، و مادرشان فاطمه(ام عبدالله) دختر امام حسن مجتبی(ع) است.

با جست‌وجویی که داشتیم، انتساب این لقب به امام پنجم(ع) را در منابع معتبر نیافتیم که در صورت برخورد با گزارشی در این زمینه، پاسخ را ویرایش خواهیم کرد.


[1]. خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، ص 214، بیروت، البلاغ، 1419ق.

[2]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج ‏4، ص 167، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[3]. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة(ع)، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج ‏2، ص 107، تبریز، نشر بنی‌هاشمی، چاپ اول، 1381ق.

[4]. ر. ک: «ازدواج امام حسین (ع) و خانم شهربانو».

[5]. ر. ک: «فرق تبعیض و تفاوت». 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها