جستجوی پیشرفته
بازدید
22897
آخرین بروزرسانی: 1391/04/19
خلاصه پرسش
آیا حدیثی پیرامون این مطلب که ائمه اطهار حجت خداوند بر مخلوقات و حضرت فاطمه حجت خدا بر ائمه است، وجود دارد؟ بر فرض وجود، آیا از نظر سند صحیح است؟ آیا می توان این مطلب را پذیرفت؟
پرسش
آیا حدیثی پیرامون این مطلب که ائمه اطهار حجت خداوند بر مخلوقات و حضرت فاطمه حجت خدا بر ائمه است، وجود دارد؟ بر فرض وجود، آیا از نظر سند صحیح است؟ آیا می توان این مطلب را پذیرفت؟
پاسخ اجمالی

در برخی روایات، حضرت زهرا (س)  به عنوان حجت خداوند بر خلق معرفی شده است. این معنا مورد اتفاق بوده و کسی نیز بر آن خرده نمی گیرد؛ زیرا حضرت زهرا (س)  به عنوان یکی از چهارده معصوم (ع) و بهترین بانوی عالم و ... یقینا حجت خداوند بر خلق است.

اما در بخش دیگری از روایات، حضرت زهرا (س) به عنوان حجت خداوند بر ائمه اطهار مطرح شده است. حدیثی نیز که به این معنا اشاره می کند، این حدیث است: «نحن حجج اللَّه على خلقه و جدتنا فاطمة حجة اللَّه علینا» آن مقدار ما جستجو کردیم این حدیث را در کتب اربعه  و دیگر  کتب قدماء نیافتیم. اولین منبعی که به این حدیث اشاره کرده تفسیر اطیب البیان بوده که نویسنده آن نیز از معاصران است. اما به لحاظ محتوا بعید نیست که حضرت زهرا (س)دارای چنین مقام باشد که حجت بر ائمه باشد؛ تفاوت میان حجت های الاهی به این نحو محتمل است. البته حجت می تواند به معنای الگو بودن نیز باشد؛ الگو بودن حضرت زهرا (س) برای ائمه(ع) در برخی از روایات آمده است.

پاسخ تفصیلی

قبل از آغاز بحث لازم است نخست معنای حجت مشخص شود:

در لغت حجت را به معنای برهان و استدلال گرفته اند: «حجت به معنای دلیل و برهان است».[1] این معنا در قرآن نیز وجود دارد: «تِلْکَ حُجَّتُنا آتَیْناها إِبْراهیمَ عَلى‏ قَوْمِه»[2]   البته گاهی ممکن است این کلمه آورده شود و لازم آن اراده شود؛ مانند این آیه شریف «لَنا أَعْمالُنا وَ لَکُمْ أَعْمالُکُمْ لا حُجَّةَ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ»[3] که مفسران حجت را در اینجا به خصومت و نزاع معنا کردند.[4] بنابر این کلمه حجت علاوه بر معنای حقیقی خود در معانی مجازی نیز مورد استفاده قرار می گیرد و محدوده معانی مجازی این کلمه نیز بسیار است.

اما در مورد حجت بودن حضرت زهرا (س)، چندین نوع گفتار در میان روایات وجود دارد که باید به صورت مجزا به بحث پیرامون آن ها پرداخت:

1. در نوع اول حضرت زهرا (س)  را حجت خداوند بر خلق دانسته اند. به عنوان مثال در کتاب زاد المعاد دعایی مانند دعای توسل وجود دارد که بندی در آن یافت می شود که در دعای توسل معروف نیست: « یَا فَاطِمَةُ الزَّهْرَاء ... یَا حُجَّةَ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ یَا سَیِّدَتَنَا وَ مَوْلَاتَنَا إِنَّا تَوَجَّهْنَا وَ اسْتَشْفَعْنَا وَ تَوَسَّلْنَا بِکِ إِلَى الله... ».[5] در این فقره، حضرت زهرا (س)  به عنوان حجت خداوند بر مخلوقات بیان شده و با توجه به حجت بودن ایشان، مورد توسل قرار می گیرند. این معنا مورد اتفاق بوده و کسی نیز بر آن اشکال نمی گیرد؛ زیرا حضرت زهرا (س)  یکی از چهارده معصوم (ع) بوده و بهترین بانوی عالم است و ... بنابر این می توان ایشان را حجت خداوند بر خلق دانست. علاوه بر این، این معنا که آن حضرت حجت بر مخلوقات است تواتر معنایی داشته و از احادیث مشهوری چون حدیث کساء و .... می توان این معنا را بدست آورد.

2. در برخی روایات حضرت زهرا (س) به عنوان حجت خداوند بر ائمه اطهار مطرح شده است. حدیثی که به این معنا اشاره می کند، این است: «نحن حجج اللَّه على خلقه و جدتنا فاطمة حجة اللَّه علینا»[6] آن مقدار ما جستجو کردیم این حدیث را در کتب اربعه  و دیگر  کتب قدماء نیافتیم. اولین منبعی که به این حدیث اشاره کرده تفسیر اطیب البیان بوده که نویسنده آن نیز از معاصران است؛ این کتاب هر اندازه ارزشمند باشد، اما منبعی روایی به شمار نمی آید و ایشان نیز هیچ گونه سندی را برای این روایت ذکر نمی کند و تنها می گوید این حدیث از احادیث منسوب به امام حسن عسکری (ع) است. بنابر این ما سند معتبری برای این روایت در کتاب های روایی نیافتیم.

اما از آنجا که این روایت شایع بوده و بحث پیرامون آن بسیار است، ما نیز به لحاظ محتوا آن را مورد بحث قرار می دهیم. به نظر ما بر فرض قبول سند این روایت، حجت بودن حضرت زهرا (س)  بر ائمه را به معنای حقیقی حجت قابل تفسیر است؛ یعنی این احتمال را می توان بیان کرد که حضرت زهرا )س(حجت بر ائمه باشند؛ از نظر عقلی و شرعی بُعدی ندارد؛ چنان که می دانیم حضرت رسول اکرم(ص) حجت بر ائمه هستند. البته با توجه به توقیعی که از امام زمان(عج) آمده که: «وَ فِی ابْنَةِ رَسُولِ‏ اللَّهِ‏ ص لِی أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»[7] در این صورت می توان گفت حجت در آن روایت به معنای الگو بودن می تواند باشد. این معنا کاملا قابل قبول است که حضرت زهرا (س) الگوی بزرگی برای اهل بیت (ع) بوده اند و آنان زندگی و رفتار مادرشان را سرمشق خود قرار می دادند.

 

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم،  لسان العرب، ج 2، ص 228، دار صادر، چاپ سوم، بیروت‏، سال 1414 ق‏‏.

[2]. انعام، 83: « اینها دلیلهاى ما بود که به ابراهیم در برابر قومش دادیم».

[3]. شوری، 15: « اعمال ما از آن ما و اعمال شما از آن شماست. خصومتى در میان ما و شما نیست».

[4] طباطبایى سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج18, ص 34, دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم - قم، چاپ پنجم، 1417 ق.

[5]. مجلسی، محمد باقر، زاد المعاد (مفتاح الجنان)، ص 400، اعلمى، بیروت، چاپ اول، 1423 ق.

[6]. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 225،  انتشارات اسلام - تهران، چاپ دوم، 1378 ش.

[7]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 53، ص 180، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403 ق.

 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...