یکى از تقسیمات مربوط به واجب؛ تقسیم به تعبدى و توصلى است. واجب تعبدی به واجبی گفته می‌شود که قصد قربت در آنها معتبر است و شرط صحت آن مى‏باشد، به‏طورى که اگر عمل بدون قصد قربت انجام شود صحیح نخواهد بود و از مکلف ساقط نمى‏گردد؛ مانند نماز، روزه، خمس‏ و... .[1]
در مقابل آن، واجب توصلی است که دو اصطلاح برای آن ذکر شده است:
1. (اصطلاح مشهور)؛ توصلى عبارت است از واجباتى که قصد قربت در آنها معتبر نیست بلکه به هر قصدى که انجام شود مقصود مولى حاصل مى‏گردد چون مطلوب، اصل وجود آن است نه انجام دادن آن به قصد قربت، مثل: نجات انسان در حال غرق، دفن میت، ازبین بردن نجاست از مسجد.[2]
2. توصلى؛ یعنى آن واجباتى که ملاک، مصلحت و فلسفه‏اش براى ما معلوم باشد و کاملا بدانیم که غرض مولى از امر به این عمل چه بوده ‌است. مثلا مى‏دانیم که مولى امر کرده به نماز چون بنابر آیۀ قرآن[3]، نماز؛ انسان را از فحشا و منکر دور می‌کند.[4]
بنابراین؛ واجبات از ناحیۀ این تقسیم به دو دسته تعبدی و توصلی تقسیم می‌شوند ولی احیاناً به واجباتی بر می‌خوریم که تعبدی یا توصلی بودن آنان قابل تشخیص نبوده یا تشخیص آن مشکل است، لذا در این که تعبدی است یا توصلی؟ شک شده لذا به اصل رجوع می‌کنیم و در این که اصل، تعبدی بودن است یا توصلی؟ بین علمای اصول اختلاف شده است، برخی در موارد شک؛ اصل را بر تعبدی بودن گذاشته و عده‌ای دیگر؛ اصل را توصلی بودن عبادات می‌دانند.[5]
پس واجباتی مانند جهاد و امر به معروف و نهی از منکر، اگر تنها به این بُعد آنان اشاره شود که دفاع از کیان اسلام و اشاعۀ احکام الهی و راندن دشمنان است، بدون قصد قربت هم قابل تحقق است و می‌توان آنها را جزو واجبات توصلی نامید. البته ذکر این نکته ضروری است که هر عمل توصلی را اگر انسان به قصد قربت انجام دهد، پیش خداوند مأجور است و بدین خاطر، خداوند او را ثواب و پاداش می‌دهد.

---