جستجوی پیشرفته
بازدید
10820
آخرین بروزرسانی: 1392/02/02
خلاصه پرسش
مقصود از استفاده عقل برهانی در تفسیر قرآن چیست؟ مثالی بزنید.
پرسش
مقصود از استفاده عقل برهانی در تفسیر قرآن چیست؟ مثالی بزنید.
پاسخ اجمالی
یکی از گرایش‌های تفسیرى قرآن کریم؛ عقل و عقل‌گرایى است. در این‌که منظور از عقل‌گرایى در تفسیر چیست، دیدگاه‌هاى مختلف ارائه شده است.[1]
یکی از معانی که برای عقل‌گرایی در تفسیر بیان شده است، تفسیر قرآن با «عقل برهانی» می‌باشد.[2] بدین معنا که مطالب قرآنی با رویکرد اثباتى بر اساس ادله عقلى و منطقى مطرح می‌شود.[3] در این صورت، عقل منبع است و احکام شرعى و حقایق کتاب الهى را کشف می‌کند.[4]
عقل برهانی، یکى از منابع علم تفسیر و اصول بررسى و تحقیق براى دست‌یابى به معارف قرآنى، است، البته عقلی که از گزند مغالطهٴ وَهْم و از آسیبِ تخیّل مصون ‌باشد. اگر عقل برهانی مطلبی را اثبات یا نفی کرد، حتماً در تفسیر قرآن باید آن مطلبِ ثابت شده، مصون و محفوظ بماند و با ظاهر هیچ آیه‌ای نفی نگردد و مطلبِ نفی شده، منتفی باشد و با ظاهر هیچ آیه‌ای ثابت نشود؛ چنان‌که اگر آیه‌ای دارای چند احتمال بود و جز یک مُحْتَملِ معیّن همه آنها عقلاً  منتفی بود، باید به کمک عقل برهانی آیه مورد بحث را فقط بر همان مُحْتَمل حمل کرد و یا اگر آیه‌ای دارای چند مُحْتَمل بود که یکی از آنها برابر عقل برهانی، ممتنع بود، حتماً باید آن مُحْتَملِ ممتنع را نفی کرد و آیه را بر یکی از مُحْتَمل‌های ممکنْ بدون ترجیح (در صورت نبود رجحان) حمل کرد. [5]
طرح این نوع عقل‌گرایى، پاسخ به ادّعاى کسانى است که قرآن را خالى از استدلال‌هاى عقلى مى‏دانند. تفسیر‌هایی مانند «المیزان فی تفسیر القرآن» از علامه طباطبائى و «تسنیم» اثر آیت اللّه جوادى آملی؛ دو نمونه از تفاسیر با رویکرد عقلى است.[6]
 

[1]. ر.ک: علوى مهر، حسین، آشنایى با تاریخ تفسیر و مفسران، ص 358 – 359، مرکزجهانى علوم اسلامى، قم، چاپ اوّل، 1384ش.
[2]. رضائى اصفهانى، محمد على، درسنامه روشها و گرایش‌هاى تفسیرى قرآن، ص 188، مرکز جهانى علوم اسلامى، قم، چاپ اوّل، 1382ش.
[3]. آشنایى با تاریخ تفسیر و مفسران، ص 358.
[4].  درسنامه روشها و گرایش‌هاى تفسیرى قرآن، ص 205.
[5]. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، محقق: اسلامی، علی، ج 1، ص 57 – 58، انتشارات اسراء، قم، چاپ هشتم، 1388ش.
[6]. آشنایى با تاریخ تفسیر و مفسران، ص 358.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    799288 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    762653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    685750 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661275 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650043 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    603378 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580640 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    574987 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565643 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564880 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...