جستجوی پیشرفته
بازدید
42215
آخرین بروزرسانی: 1393/07/08
خلاصه پرسش
چرا با این که قران صراحتا ما را از غم و اندوه منع کرده ، باز عده ای اشاعه دهنده غم و اندوهند؟
پرسش
چرا با این که قرآن صراحتا ما را از غم و اندوه منع کرده، باز مداحان اشاعه دهنده غم و اندوهند، مگر قانون إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ یا همان وصال یار برای اهل بیت نبوده و آنان به سوی رستگاری نرفتند؟ البته همه امامان در عصر خود ناشناخته و غریب بودند و همین طور حضرت مهدی عج ! پس چرا مداحان انرژی خود را برای به عمل در آوردن آرزوهای پیامبران و امامان نمی گذارند. اگر امروز امام حسین (ع) در بین ما بود و ما از آن حضرت سؤال می‌کردیم که از ما عمل و وفای به عهد می‌خواهد یا گریه و زاری و بر سر زدن، چه جوابی به ما می‌دادند؟ مسلماً به ما می‌فرمودند که وفای به عهد را، زیرا او شهادت را برای نشان دادن راه خدا انتخاب نمود تا برای ما الگوی کاملی باشد از انسان متعهد نسبت به خدا (ایاک نعبد و ایاک نستعین)، ‌حق طلب و ظلم ستیز،‌ تا ما بتوانیم او را نمونه و چراغ راه خود قرار بدهیم نه این که برای شهادت افتخار آمیز او صرفاً شیون کرده و بر سر زنیم.
أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ (یونس، 62)
آگاه باشید! که دوستان خدا، هیج ترسی بر آنان نیست، و نه آنان اندوهگین می شوند.
بقره، 38، 62، 112، 262، 247، 277؛ آل عمران، 170 ؛ مائده، 69؛ الانعام، 48؛ الاعراف، 35؛ الزمر، 61؛ الاحقاف، 13، این ها آیه های منع از غم و اندوه هستند که عموما مداحان بر خلاف این عمل می کنند، خدا استثنائی هم برای هیچ کس حتی اهل بیت قائل نیست، هر که می خواهد از دوستان خدا شود یا مرد عمل شود، "لا هُمْ یَحْزَنُونَ" است نه این که اندوه و غم را منتشر کند.
پاسخ اجمالی

غم و اندوه، حالتی است که ناگزیر در همه انسان ها وجود دارد و هر انسانی در طول زندگانی خود بارها آن را تجربه کرده است. اندوه و غم به طور مطلق از نظر قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) مردود و مطرود نیست، بلکه در مواردی مطلوب و در بعضی از موارد دیگر نامطلوب بوده و عدم آن از صفات اولیاء خدا شمرده شده است. آیات قرآن اصل غم و اندوه را نفی نکرده است، بلکه آن چه در آیات قرآن نفی یا تمجید شده است، اسباب و عوامل حزن و اندوه است که به تبع آن حزن و اندوه هم ممدوح یا مذموم می شود.

پاسخ تفصیلی

انسان موجودی چند بعدی است که یکی از ابعاد وجودی او بعد احساس و عاطفه است به همین جهت انسان ها گاهی شاد و خندان اند و گاهی متعجب و هراسان، گاهی هم به سبب عواملی، غم و اندوه آنان را فرا می گیرد. غم و اندوه، حالتی است که ناگزیر در همه انسان ها وجود دارد و هر انسانی در طول زندگانی خود بارها آن را تجربه کرده است. اگر چه این حالت طبیعی در انسان ها به خاطر عوامل متفاوتی امکان بروز پیدا می کنند. عده ای با کوچک ترین اتفاق و یا از دست دادن بعضی از چیزها اندوهگین و ناراحت می شوند، و عده دیگری حزن و اندوه خود را کنترل کرده و در راستای اهداف بلند انسانی در می آورند.

 

برای توضیح بیشتر باید گفت: اندوه و غم به طور مطلق از نظر قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) مردود و مطرود نیست . بلکه در مواردی مطلوب و در بعضی از موارد دیگر نامطلوب بوده و عدم آن از صفات اولیاء خدا شمرده شده است.

 

آیات قرآن اصل غم و اندوه را نفی نکرده است؛ زیرا غم و اندوه همان طور که گفتیم یک حالت طبیعی است که بدون اختیار حاصل می شود. بلکه آن چه در آیات قرآن نفی شده است بعضی از اسباب و عوامل حزن و اندوه است که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:

 

1. در داستان پیامبر گرامی اسلام (ص) بیان شده است که ایشان به همراه خلیفه اول از مکه به مدینه هجرت کرد. آنان برای فرار از دست مشرکان وارد غاری شدند، پیامبر (ص) با توجه به نیرو و قدرت الاهی که داشت همراه خودش را دلداری می داد که چون خداوند با ما است مشرکان نمی توانند به ما دست پیدا کنند و فرمود: «محزون نباش خداوند با ما است»[1]. از این رو باید اعتماد کافی و توکل به خداوند داشت و حزن و اندوهی که به این سبب ایجاد می شود را از خود دور داشت.

 

2. در قصه حضرت موسی (ع) در باره حزن و اندوه مادر آن حضرت خداوند خطاب به او می فرماید: "تو را به مادرت بر می گردانیم تا مادرت محزون نباشد و چشمش روشن شود".[2] در آیه دیگر خطاب به مادر آن حضرت می فرماید: نترس و اندوهگین مباش و موسی را در دریا رها کن»[3]. این حزن و اندوه اگر چه ممکن است طبیعی بنماید اما در سایه توکل و اعتماد به خدا و وعده الهی، حزن و اندوهی بی مورد می شود و به همین خاطر خداوند مادر موسی را از چنین غم و اندوهی بر حذر داشته است.

 

3. خداوند در خطاب به کسانی که هدایت شده اند[4] و ایمان به خدا و روز آخرت دارند و عمل صالح انجام می دهند[5] و یا جزء دوستان و اولیاء خدا هستند[6]، می فرماید: هیچ گونه ترس و اندوهى براى آنها نیست[7]‏. زیرا افرادی که «در دنیا دارای درجه عالی از ایمان هستند و خود را عبد محض پروردگار می دانند و مالکیتی برای خود قائل نیستند، از خود چیزی ندارند تا از فوت آن بترسند و یا به خاطر آن اندوهناک گردند؛ زیرا خوف همیشه از این جا سرچشمه می گیرد که انسان، احتمال ضرری بدهد و از این راه اندوه به دل وارد می شود که آدمی چیزی را که دوست داشته از دست بدهد و یا چیزی را که کراهت داشته گرفتارش شود. و خلاصه خوف و اندوه وقتی قابل تصور است که شخص برای خود مالکیت و یا حقی نسبت به آن چیزی که از آن خوف و اندوه دارد قائل باشد»[8] پس اگر کسی معتقد شد که همه مخلوقات و موجودات عالم و وجود خودش ملک خداوند است، قهراً خود را مالک چیزی نمی داند تا درباره آن دچار خوف و اندوه شود، این همان وضعیتی است که خداوند دوستان خود و کسانی را که راه هدایت پیموده اند و عمل صالح انجام داده اند، به آن توصیف کرده است.

 

پس این حزن و اندوه که از چنین اشخاصی نفی شده است، به خاطر نفی عامل ایجاد حزن و اندوه؛ یعنی وابستگی و دلدادگی به امور مادی است؛ یعنی دوستان خداوند و مؤمنان و صالحان چون دلدادگی به غیر از او ندارند. با از دست دادن امور مادی دچار حزن و اندوه هم نمی شوند.

 

در حقیقت در این آیات به مؤمنین و اولیاء بشارت داده شده که در این موارد هیچ دلیلی برای حزن و اندوه آنان وجود ندارد. اما در قرآن کریم مواردی از حزن و اندوه مؤمنان و صالحان آمده است و هیچ گونه مذمتی از آنان نشده است؛ به طور مثال قرآن کریم از قول یعقوب که در فراق فرزند صالحش یوسف گرفتار شده بود می فرماید: «به درستی که شکایت این حزن و اندوهم را به خداوند می کنم»[9] و یا می فرماید: «چشمان یعقوب از شدت حزن (و گریه بر یوسف) سفید شد»[10]. می دانیم که غم فراق یوسف فقط غم دوری یک فرزند از پدرش نبود بلکه چون یعقوب می دانست که یوسف یکی از انبیاء بزرگ الاهی و انسان صالح و مؤمنی است این فراق بر او بسیار گران می آمد و در اصل در تمنای دیدار یکی از اولیاء و انبیاء خداوند بود. این حزن و اندوه در هیچ جای قرآن بر یعقوب مذمت نشده است زیرا عامل ایجاد آن همان طور که در بالا گفته شد، یک عامل الاهی بوده است.

 

در آیه دیگری خداوند وضعیت عده ای از مجاهدان راه خود را ترسیم می کند که قصد جهاد و نائل شدن به فیض شهادت را داشتند، اما به خاطر کمبود وسایل جنگی و مرکب مجبور به بازگشت شدند. این عده با ناراحتی و چشمانی پر از اشک و با دلی پر از غم و اندوه بازگشتند. خداوند می فرماید: «بر کسانی که به سوی تو آمدند تا مرکبی از تو گرفته و راهی جبهه شوند و تو چیزی نداشتی که به آنان دهی، حرجی نیست. آنان در حالی که چشمانی پر از اشک داشته و اندوهگین و حزین بودند بازگشتند...»[11]

 

این حزن و اندوه که از حس فداکاری در راه خدا و شهادت طلبی منبعث می شود نه تنها مذموم نیست بلکه نشان از صدق و راستی صاحبانش دارد. حزن و اندوهی مذموم است که به خاطر عوامل غیر الاهی ایجاد شده باشد.

 

نتیجه این که قرآن نه به طور مطلق حزن و اندوه را مذموم شمرده و نه به طور مطلق آن را نأیید کرده است بلکه بستگی به موارد آن دارد و باید به عوامل و ریشه های آن توجه کرد ، هر گاه حزن به خاطر امر ممدوحی ایجاد شود خود حزن نیز ممدوح است. زیرا باعث ارتباط انسان با منشأ و منبع آن می شود و موجب می شود که انسان با شناخت در راه آن قدم بردارد، چنین حزنی انسان را به تفکر مثبت و حرکت و پویایی می کشاند. امام صادق (ع) درباره چنین حزنی است که می فرماید: حزن و اندوه شعار اهل عرفان است.[12]

 

حزن و اندوهی که به خاطر ذکر مصائب اهل بیت (ع) و امام حسین (ع) ایجاد می شود از همین قبیل است و در ممدوح و مثبت بودن آن روایات فراوانی داریم[13]؛ زیرا این حزن و اندوه، به خاطر یاد آوری مصیبت از دست دادن یکی از اولیاء الاهی و ظلم هایی که بر او و خاندانش رفته است، ایجاد شده است، این حزن در حقیقت بزرگداشت آزادگی و ایمان و فداکاری است و بسیار با ارزش است. امام صادق(ع) می فرمایند: «نفس انسانی که برای مصیبت های وارده بر ما غمگین و حزین شده است، تسبیح و اندوهش بر ما، عبادت است»[14]. چرا که این اندوه اگر به درستی هدایت شود برکات زیادی دارد ،از جمله:

 

1-باعث می شود تا انسان ظلم و قباحت و زشتی آن را بشناسد و در نتیجه نه ظلم پذیر باشد و نه ظلم کند.

 

2- راه و یاد و اهداف بلند اهل بیت (ع) را زنده نگه می دارد.

 

3 چنین حزن و اندوهی مقدمه ای است برای متخلق شدن به اخلاق اهل بیت (ع)؛ زیرا غم همان طور که از معرفت و دوست داشتن بر می خیزد خود ایجاد محبت و معرفت می کند. استاد شهید مطهری در این باره می فرماید « اگر از ما بپرسند شما در روز عاشورا که دائماً حسین، حسین می کنید و به سر خودتان می زنید چه می خواهید بگوئید؟

 

باید بگوئیم: ما می خواهیم حرف آقایمان را بگوییم، ما هر سال می خواهیم تجدید حیات کنیم، باید بگوییم عاشورا روز تجدید حیات ما است ... از نو مبادی اسلام را بیاموزیم، ما نمی خواهیم حس امر به معروف و نهی از منکر، احساس شهادت، احساس جهاد، احساس فداکاری در راه حق، در ما فراموش شود، نمی خواهیم روح فداکاری در راه حق در ما بمیرد».[15]

 

بله! فقط گریاندن و ایجاد حزن و اندوه کافی نیست بلکه باید فلسفه قیام عاشورا را در جامعه زنده نگه داشت و نباید در میان پیروان اهل بیت (ع) عزاداری و حزن و اندوه هدف شود. استاد شهید مطهری می فرماید: «اما متأسفانه عده ای این را نشناختند، خیال کردند که بدون این که مردم را به مکتب امام حسین (ع) آشنا کنیم، به فلسفه قیام او آشنا کنیم. عارف به مقام حسینی کنیم، همین قدر که مردمی آمدند و نشستند و یک گریه ای را نفهمیده و ندانسته کردند، دیگر کفاره گناهان است! ».[16]

 

 

[1] توبه، 40.

[2] طه، 40.

[3] قصص، 7.

[4] بقره، 62.

[5] مائده، 69.

[6] یونس، 62.

[7] بقره، 112، 262، 274، 277.

[8] طباطبائی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج 10، ص 132، انتشارات اسلامی، با تصرف و تلخیص.

[9] یوسف، 86.

[10] یوسف، 84.

[11] توبه، 92.

[12] ترجمه مصباح الشریعه (منسوب به امام صادق (ع))، ص 564، نشر پیام حق، تهران.

[13] قمی، شیخ عباس، ترجمه نفس المهموم، ص 55، انتشارات جمکران.

[14] همان، ص 25.

[15] مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، ج 1، ص 187، انتشارات صدرا.

[16] همان، ص 83

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا نفس و روح مبتلا به خواب یا مرگ مى‏شود؟
    19017 روح و نفس 1387/02/01
    از مسائلی که از گذشته تا به امروز برای انسان محل بحث و نزاع بود، مسئله روح و حقیقت آن است. آیا حقیقت انسان همین جسم مادی و ظاهری است؟ یا ورای آن چیز دیگری وجود دارد که خواص این جسم ظاهری را ندارد و جنبۀ قدسی دارد. ...
  • آیا پیامبر اسلام(ص) جهاد ابتدایی هم انجام دادند؟
    10858 جهاد 1395/04/09
    مسئله جهاد و نبردهای پیامبر اسلام(ص) در مقابل دشمنان اسلام، از مباحث بسیار مهم تاریخی و کلامی جامعه اسلامی است. در پاسخ به این‌ پرسش که آیا پیامبر اسلام جهاد ابتدایی داشته و یا تمام جنگ‌های میان اسلام و کفار و مشرکان جهاد تدافعی بوده، باید گفت که ...
  • مراد از «صحف الله» چیست؟ آیا فقط پنج پیامبر دارای صحف هستند یا خیر؟
    39586 حدیث 1393/07/20
    خداوند در قرآن چهار کتاب آسمانی به نام‌های قرآن(کتاب مسلمانان)، تورات(کتاب یهودیان)، انجیل(کتاب مسیحیان) و زبور(کتاب حضرت داود) نام می‌برد و در جایی دیگر، اشاره می‌کند که صحیفه‌هایی نیز بر حضرت ابراهیم و موسی(ع) نازل شده است. در روایات نیز به برخی از پیامبران دیگر و نزول کتاب ...
  • معنای «حضانت» چیست؟
    5342 حضانت 1396/11/25
    در بررسی لغوی، «حضانت» از ریشه «حضن» گرفته می‌شود، «حِضن» در لغت به «فاصله زیر بغل تا پهلو» گفته می‌شود و «احتضانک الشیء» به معنای چیزی را حمل کردن و یا در بغل گرفتن است، چنان‌که زن فرزندش را در بغل می‌گیرد و با یک سمت خود به ...
  • معنای «واویلا» و «واویلتا» که در عزاداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد چیست؟
    12632 لغت شناسی 1395/08/02
    «واویلا»؛ صوت مرکب است و از قطعات (وا + ویل + ا) تشکیل شده است. این کلمه، کلمه افسوسی است برگرفته از زبان عربی که در نوحه و ماتم استعمال می‌کنند. لفظ «وا» حرف ندبه است و ندبه به معنای نوحه ماتم و «ویل» به معنای افسوس و ...
  • آیا حدیثی در مورد منفعت موسیقی موجود هست؟
    49196 Laws and Jurisprudence 1388/08/10
    ارباب لغت در تعریف موسیقی گفته اند: موسیقی مأخوذ ازMoosikaیونانی یاMusicaلاتینی است و ریشه آنMosaیاMisseمی باشد که نام یکی از«نه رب النوع»اساطیری یونان وحامی هنرهای زیبا است. در رسائل اخوان الصفا موسیقی به معنای غناء و موسیقار معادل مغنّی ...
  • تعطیل کردن کلاسهای درس، بدون دلیل منطقی، توسط اساتید و متصدیان دانشگاه چه حکمی دارد؟
    5655 رعایت مقررات و قوانین 1396/06/02
    تعطیل کردن موقت برخی کلاسها توسط نهادهای مسئول می‌تواند حسب مصالح و تحت شرایطی آزاد باشد و اساتید نیز در صورتی که امکان جبرانی وجود داشته و نیز بر خلاف قانون دانشگاه نباشد می‌توانند به چنین کاری اقدام نمایند. اما اگر این تعطیلی‌ها خارج از ضوابط و مقررات ...
  • چطور می‌شود که در قرآن تحریفی رخ نداده باشد در حالی که با عوض کردن مصوت‌ها در زبان عربی معنای جمله عوض می‌شود؟
    20770 علوم قرآنی 1387/09/10
    معانی گوناگونی برای تحریف گفته شده است. علمای اسلام بر عدم وقوع تحریف به نقیصه و زیاده آن در قرآن اتفاق نظر دارند. به این معنا که نه چیزی از قرآن کاسته شده و نه چیزی از خارج به آن اضافه شده که در قرآن اصلی نبوده ...
  • سرقت از حرز شکسته شده، چه حکمی دارد؟
    13133 Laws and Jurisprudence 1388/02/10
    از شرایط قطع ید برای سارق این امور است: 1. بلوغ، 2. عقل، 3. اختیار 4. عدم اضطرار، 5. سارق، هتک حرز کند چه تنها و چه مشترک. 6. کالا را از حرز خارج کند. 7. سارق پدر صاحب مال نباشد. 8. در خفا هتک حرز و سرقت ...

پربازدیدترین ها