لطفا صبرکنید
بازدید
228231
228231
آخرین بروزرسانی:
1393/03/03
کد سایت
fa32661
کد بایگانی
39598
نمایه
نماز شب در مذهب اهل سنت
طبقه بندی موضوعی
نماز شب و نوافل یومیه|گوناگون
اصطلاحات
تهجد ، نماز شب
گروه بندی اصطلاحات
سرفصل‌های قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
نماز شب در مذهب اهل سنت چند رکعت است، و چگونه اقامه می‌شود؟
پرسش
نماز شب در مذهب تسنن چگونه باید اقامه شود؟ و چند رکعت است؟
پاسخ اجمالی
تفاوت‌هایی در چگونگی خواندن نماز شب میان اهل سنت و شیعه وجود دارد، مانند تفاوت در جای گفتن سلام و تشهد، همچنین در تعداد رکعات نماز شب و وتر که در زیر به طور خلاصه فتوای مذاهب اهل سنت بیان می‌شود.
الف. حنبلیه: وتر سنت مؤکد است، دست کم یک رکعت و حداکثر یازده رکعت است و می‌تواند سه رکعت، پنج رکعت، هفت رکعت یا نُه رکعت بخواند و در هر دو رکعت سلام دهد یا با دو تشهد و یک سلام و یا با یک تشهد و یک سلام تمام آن‌را انجام دهد. قنوت در رکعت آخر بعد از رکوع سنت است، قبل از رکوع هم می‌تواند قنوت بخواند و قنوت در غیر وتر مکروه است، مگر در بلای سختی که بر مسلمانان فرود آید که در این صورت سلطان و نایبش در جمیع نمازهاى مکتوب قنوت می‌گیرند، هنگام قنوت بالا بردن دست‌ها تا برابر سینه سنت است؛ به گونه‌اى که باطن دست به آسمان باشد و بعد از قنوت دست‌هاى خود را بر صورت بکشد.
وقت وتر بعد از عشا تا قبل از فجر ثانى است و در ماه رمضان انجامش به جماعت سنت است و در غیر رمضان مباح.[1]
ب. حنفیه: نماز وتر واجب است و آن سه رکعت است با یک سلام؛ در هر رکعت فاتحه و یک سوره یا مانند آن خوانده می‌شود. در رکعت سوم پس از قرائت، قنوت در آن واجب است و وقت آن بعد از نماز عشا تا فجر است و در غیر وتر قنوت نیست مگر در بلاها و شدائد روزگار که در نماز صبح بعد از رکوع سنت خواهد بود؛ آن هم براى امام، نه مأموم. نماز وتر به جماعت مشروع نیست مگر در وتر رمضان.[2]
ج. شافعیه: از میان سنن مؤکد، وتر تأکید بیشترى دارد؛ کمترین رکعت آن، یک رکعت و بیشترین رکعت آن، یازده رکعت است و مىتوان دو رکعتى سلام داد یا متصل بجا آورد و وقتش بعد از عشا تا فجر صادق است. در ماه رمضان، به جماعت خواندن آن سنت است و قنوت در آخرین رکعت آن، در نیمه دوم رمضان سنت است همان‌طور که این قنوت بعد از رکوع رکعت دوم نماز صبح سنت است. بلند خواندن قنوت براى امام سنت و براى مأموم، آهسته خواندن آن سنت است، همچنین قنوت در شدائد در جمیع اوقات نمازها سنت است.[3]
د. مالکیه: بعد از دو رکعتِ طواف، مؤکدترین سنت نماز وتر است. وتر یک رکعت است و وصل آن به شفع مکروه است و وقت آن پس از نماز عشا تا طلوع فجر است. در وتر قنوت نیست ولى قنوت در نماز صبح قبل از رکوع مستحب است و اگر فراموش کرد بعد از رکوع مستحب است و تقدیم شفع بر وتر شرط کمال است. جماعت در شفع و وتر مستحب نیست مگر در رمضان.[4]
در منابع روایی اهل سنت روایاتی نیز درباره روش پیامبر اکرم(ص) در خواندن نماز شب نقل شده است که به ذکر چند نمونه بسنده می‌شود:
1. دوازده رکعت: که بعد از هر دو رکعت سلام می‌داد، سپس در آخر یک رکعت وتر می‌خواند. دلیلش حدیثی است که از عایشه روایت شده است: «رسول خدا(ص) بعد از نماز عشا ... تا صبح یازده رکعت می‌خواند، و بعد از هر دو رکعت سلام می‌داد، سپس یک رکعت وتر می‌خواند و در سجده قبل از این‌که سرش را بلند نماید به اندازه‌ای که شما پنجاه آیه بخوانید، مکث می‌نمود...».[5]
2. سیزده رکعت: زید بن خالد جهنی می‌گوید: «با خود گفتم: امشب باید نماز شب پیامبر(ص) را بپایم؛ پیامبر دو رکعت کوتاه خواند، سپس دو رکعت دیگر خواند که از دو رکعت قبلی بسیار طولانی‌تر بود، سپس دو رکعت دیگر خواند که از دو رکعت قبلی کوتاه‌تر بود، سپس دو رکعت دیگر خواند که از دو رکعت قبلی مختصرتر بود و سپس دو رکعت دیگر کوتاه‌تر از قبلی خواند و بعد وتر را خواند، که جمعاً سیزده رکعت شد».[6]
3. سیزده رکعت به این صورت: پیامبر هشت رکعت نماز می‌خواند و در هر دو رکعت سلام می‌داد، سپس پنج رکعت وتر می‌خواند که فقط در رکعت پنجم برای تشهد و سلام دادن می‌نشست.[7]
4. سیزده رکعت به این صورت: از ابن عباس نقل شده است: «...رسول خدا(ص) شش نماز دو رکعتى گزارد و پس از آن نماز وتر را خواند و اندکى در بستر خود آرمید. چون مؤذن فرارسیدن وقت نماز را اعلام کرد، رسول خدا برخاست و دو رکعت نماز آسان گزارد و سپس براى نماز صبح از خانه بیرون آمد».[8]
برای چگونگی نماز شب و آثار آن، از دیدگاه شیعه با توجه به روایات نبوی و امامان معصوم(ع) نمایه‌های زیر را مطالعه کنید:
«نماز شب»، سؤال 5832
«اهمیت و آثار نماز شب و حکم قضاء آن»، سؤال 2859
الف. حنبلیه: وتر سنت مؤکد است، دست کم یک رکعت و حداکثر یازده رکعت است و می‌تواند سه رکعت، پنج رکعت، هفت رکعت یا نُه رکعت بخواند و در هر دو رکعت سلام دهد یا با دو تشهد و یک سلام و یا با یک تشهد و یک سلام تمام آن‌را انجام دهد. قنوت در رکعت آخر بعد از رکوع سنت است، قبل از رکوع هم می‌تواند قنوت بخواند و قنوت در غیر وتر مکروه است، مگر در بلای سختی که بر مسلمانان فرود آید که در این صورت سلطان و نایبش در جمیع نمازهاى مکتوب قنوت می‌گیرند، هنگام قنوت بالا بردن دست‌ها تا برابر سینه سنت است؛ به گونه‌اى که باطن دست به آسمان باشد و بعد از قنوت دست‌هاى خود را بر صورت بکشد.
وقت وتر بعد از عشا تا قبل از فجر ثانى است و در ماه رمضان انجامش به جماعت سنت است و در غیر رمضان مباح.[1]
ب. حنفیه: نماز وتر واجب است و آن سه رکعت است با یک سلام؛ در هر رکعت فاتحه و یک سوره یا مانند آن خوانده می‌شود. در رکعت سوم پس از قرائت، قنوت در آن واجب است و وقت آن بعد از نماز عشا تا فجر است و در غیر وتر قنوت نیست مگر در بلاها و شدائد روزگار که در نماز صبح بعد از رکوع سنت خواهد بود؛ آن هم براى امام، نه مأموم. نماز وتر به جماعت مشروع نیست مگر در وتر رمضان.[2]
ج. شافعیه: از میان سنن مؤکد، وتر تأکید بیشترى دارد؛ کمترین رکعت آن، یک رکعت و بیشترین رکعت آن، یازده رکعت است و مىتوان دو رکعتى سلام داد یا متصل بجا آورد و وقتش بعد از عشا تا فجر صادق است. در ماه رمضان، به جماعت خواندن آن سنت است و قنوت در آخرین رکعت آن، در نیمه دوم رمضان سنت است همان‌طور که این قنوت بعد از رکوع رکعت دوم نماز صبح سنت است. بلند خواندن قنوت براى امام سنت و براى مأموم، آهسته خواندن آن سنت است، همچنین قنوت در شدائد در جمیع اوقات نمازها سنت است.[3]
د. مالکیه: بعد از دو رکعتِ طواف، مؤکدترین سنت نماز وتر است. وتر یک رکعت است و وصل آن به شفع مکروه است و وقت آن پس از نماز عشا تا طلوع فجر است. در وتر قنوت نیست ولى قنوت در نماز صبح قبل از رکوع مستحب است و اگر فراموش کرد بعد از رکوع مستحب است و تقدیم شفع بر وتر شرط کمال است. جماعت در شفع و وتر مستحب نیست مگر در رمضان.[4]
در منابع روایی اهل سنت روایاتی نیز درباره روش پیامبر اکرم(ص) در خواندن نماز شب نقل شده است که به ذکر چند نمونه بسنده می‌شود:
1. دوازده رکعت: که بعد از هر دو رکعت سلام می‌داد، سپس در آخر یک رکعت وتر می‌خواند. دلیلش حدیثی است که از عایشه روایت شده است: «رسول خدا(ص) بعد از نماز عشا ... تا صبح یازده رکعت می‌خواند، و بعد از هر دو رکعت سلام می‌داد، سپس یک رکعت وتر می‌خواند و در سجده قبل از این‌که سرش را بلند نماید به اندازه‌ای که شما پنجاه آیه بخوانید، مکث می‌نمود...».[5]
2. سیزده رکعت: زید بن خالد جهنی می‌گوید: «با خود گفتم: امشب باید نماز شب پیامبر(ص) را بپایم؛ پیامبر دو رکعت کوتاه خواند، سپس دو رکعت دیگر خواند که از دو رکعت قبلی بسیار طولانی‌تر بود، سپس دو رکعت دیگر خواند که از دو رکعت قبلی کوتاه‌تر بود، سپس دو رکعت دیگر خواند که از دو رکعت قبلی مختصرتر بود و سپس دو رکعت دیگر کوتاه‌تر از قبلی خواند و بعد وتر را خواند، که جمعاً سیزده رکعت شد».[6]
3. سیزده رکعت به این صورت: پیامبر هشت رکعت نماز می‌خواند و در هر دو رکعت سلام می‌داد، سپس پنج رکعت وتر می‌خواند که فقط در رکعت پنجم برای تشهد و سلام دادن می‌نشست.[7]
4. سیزده رکعت به این صورت: از ابن عباس نقل شده است: «...رسول خدا(ص) شش نماز دو رکعتى گزارد و پس از آن نماز وتر را خواند و اندکى در بستر خود آرمید. چون مؤذن فرارسیدن وقت نماز را اعلام کرد، رسول خدا برخاست و دو رکعت نماز آسان گزارد و سپس براى نماز صبح از خانه بیرون آمد».[8]
برای چگونگی نماز شب و آثار آن، از دیدگاه شیعه با توجه به روایات نبوی و امامان معصوم(ع) نمایه‌های زیر را مطالعه کنید:
«نماز شب»، سؤال 5832
«اهمیت و آثار نماز شب و حکم قضاء آن»، سؤال 2859
[1]. جزیرى، عبد الرحمن، غروى، سید محمد، مازح، یاسر، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت وفقاً لمذهب أهل البیت(علیهم السلام)، ج 1، ص 470 – 471، بیروت، دار الثقلین، چاپ اول، 1419ق؛ فوزان، صالح بن فوزان بن عبد الله، الملخص الفقهی، ج 1، ص 163 – 166، دار العاصمة، ریاض، چاپ اول، 1423ق؛ آل الشیخ، محمد بن إبراهیم، شرح کتاب آداب المشی إلى الصلاة أو العبادات (الصلاة، الزکاة، الصیام)، ص 92 – 96، محمد بن عبد الرحمن بن قاسم، ریاض، چاپ اول، 1419ق.
[2]. الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت(علیهم السلام)، ج 1، ص 469 – 470؛ مجد الدین أبو الفضل حنفی، عبد الله بن محمود، الاختیار لتعلیل المختار، ج1، ص 54 – 55، قاهره، مطبعة الحلبی، 1356ق؛ سمرقندی، محمد بن أحمد، تحفة الفقهاء، ص 201، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1414ق.
[3]. الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت(علیهم السلام)، ج 1، ص 471 – 472؛ عمرانی، شافعی، أبو الحسین یحیى بن أبی الخیر، البیان فی مذهب الإمام الشافعی، ج 2، ص 265 – 274، جده، دار المنهاج، چاپ اول، 1421ق.
[4]. الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت(علیهم السلام)، ج 1، ص 472؛ شهاب الدین نفراوی أزهری مالکی، أحمد بن غانم، الفواکه الدوانی على رسالة ابن أبی زید القیروانی، ج 2، ص 269، بی‌جا، دار الفکر، 1415ق.
[5]. قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله(صحیح مسلم)، محقق، عبد الباقی، محمد فؤاد، ج 1، ص 508، بیروت، دار إحیاء التراث العربی؛ ابن جنید رازی، أبو القاسم تمام بن محمد، الفوائد، محقق، سلفی، حمدی عبد المجید، ج 1، ص 40، ریاض، مکتبة الرشد، چاپ اول، 1412ق.
[6]. صحیح مسلم، ج 1، ص 531.
[7]. شیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل، مسند الإمام أحمد بن حنبل، محقق، شعیب أرنؤوط و دیگران، ج 43، ص 99، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421ق؛ ابو عیسی ترمذی، محمد بن عیسى، سنن الترمذی، تحقیق، تعلیق، شاکر، أحمد محمد، عبد الباقی، محمد فؤاد، عطوة، إبراهیم، مصر، ج 2، ص 321، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی، چاپ دوم، 1395ق.
[8]. بخاری، محمد بن إسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله(ص) و سننه و أیامه(صحیح البخاری)، محقق، الناصر، محمد زهیر بن ناصر، ج 6، ص 42، بیروت، دار طوق النجاة، چاپ اول، 1422ق.
نظرات
