توجه به ظاهرسازی و غفلت از باطن، نشانگر آن است که انسان در واقع به خدا ایمان ندارد. بر این اساس، در مسیر خودسازی لازم است انسان تمام سعی و تلاش خود را هم در اصلاح ظاهر و هم در اصلاح باطن بنماید. البته اگرچه اصلاح باطن نسبت به ظاهر اهمیت بیشتری دارد، اما این بدان معنا نیست که اگر کسی در مسیر اصلاح باطن باشد اما بعد از تلاش نتواند باطن خود را از ظاهرش بهتر نماید، دچار نومیدی شود.
در دعاهایی که از معصومان(ع) به ما رسیده این مسئله مورد توجه قرار گرفته شده است:
1. امام علی(ع) در مناجات با خدا -در دعای کمیل- چنین می‌فرماید: «وَ کَمْ مِنْ ثَنَاءٍ جَمِیلٍ لَسْتُ أَهْلًا لَهُ نَشَرْتَه...»؛[1] و چه بسیار مدح و ثناى خوبى که من شایسته‌‏اش نبودم و تو آن‌را منتشر ساختى.
2. امام سجاد(ع) در دعای سحر ماه رمضان با خداوند چنین مناجات می‌نماید: «فَلَوِ اطَّلَعَ‏ الْیَوْمَ‏ عَلَى ذَنْبِی غَیْرُکَ مَا فَعَلْتُهُ... وَ اغْفِرْ لِی‏ مَا خَفِیَ‏ عَلَى الْآدَمِیِّینَ مِنْ عَمَلِی وَ أَدِمْ لِی مَا بِهِ سَتَرْتَنِی...»؛ پس اگر غیر از تو کسی از گناهانم آگاه می‌شد، مرتکب گناه نمی‌شدم... و خدایا بیامرز برای من آن خطاهایی را که از نگاه انسان‌ها مخفی کردی، و دوام بخش برایم آنچه از گناهانم پوشاندی.[2]
البته مؤمن واقعی کسی است که سعی نماید ظاهر و باطنش را برابر کند. توجه به روایاتی در این زمینه مفید فایده خواهد بود.
1. امام باقر(ع) فرمود: کسی که ظاهرش از باطنش بهتر باشد، ترازوی اعمالش سبک خواهد بود.[3]
2. رسول خدا(ص) فرمود: به درستى که خداى تعالى بر موسى(ع) وحى کرد که اى موسى هر کس ظاهر او نیکوتر از باطنش باشد، پس او حقیقتاً دشمن من است و هر که ظاهرش با باطنش برابر باشد، او مؤمن حقیقی است، و هر کس باطن او نیکوتر از ظاهرش باشد او دوست حقیقی خدا است.[4]
3. امام جواد(ع) فرمود: در ظاهر دوست خدا و در باطن دشمن خدا نباشید.[5]
نمایه‌های مرتبط:
امید به رحمت خداوند، سؤال 5030
جایگاه خوف در سیر و سلوک، سؤال 13147
«مهلت دادن در زندگی» از موارد آزمایش الهی، سؤال 40144

---