برای روشن شدن پاسخ، ابتدا باید منظور از سؤال روشن شود، اگر منظور این است که به جای عربی زبان دیگری جایگزین شود، این سؤال برای افراد بی‌گانۀ از آن زبان نیز مطرح است! و اگر منظور این است که چرا باید نماز را فقط به زبان عربی بخوانیم؟ و هر کسی نمی‌تواند به زبان مادری و محلی خود نماز بخواند، باید به نکات زیر توجه داشت:

1. عمده‌ترین دلیل در خواندن نماز به زبان عربی، - پس از آن‌که نماز، سنت پیامبر است و عبادات توقیفی(به جا آوردن آنها باید به همان شکلی باشد که خداوند تعیین فرموده است.) هستند- حفظ و بقای نماز در طول قرون و اعصار است که بدون کم و کاست برای همیشه باقی بماند، و اگر هر کسی به زبان محلی و مادری خود آن‌را تلفظ می‌نمود احتمال کم و زیاد شدن الفاظ، تحریف و آمیخته شدن به خرافات و مطالب بی‌اساس منتفی نبود. و چه بسا این تغییرات، به دیگر واجبات و ارکان نماز نیز سرایت می‌کرد و شاید کم کم اصل نماز از اهمیت افتاده و کاملاً به فراموشی سپرده می‌شد.

بدیهی است برای این‌که هر چیزی برای همیشه و در طول تاریخ بماند، باید دارای معیار و مقیاسی غیرقابل تغییر باشد؛ نظیر این‌که در مورد اندازه، میلی متر، سانتی متر و یا متر و در مورد وزن، گرم، کیلو و... را به عنوان معیار و میزان غیرقابل تغییر قرار داده‌اند، هم‌چنین در مورد نماز، اموری را که به نام واجبات و ارکان است به عنوان معیار و ملاک قرار داده‌اند که یکی از آنها لزوم عربی بودن اذکار واجب آن است.

2. اسلام یک دین جهانى است و می‌خواهد همۀ مسلمانان را در یک جبهه و صف واحد قرار دهد. تشکیل چنین جمعیتى بدون زبان واحدى که همه با هم تفاهم کنند، امکان‌‏پذیر نیست؛ از این‌رو زبان عربى که به اعتراف اهل فن، از جامع‏ترین زبان‏هاى دنیا است، می‌تواند به عنوان یک زبان بین‌المللى و زبان نماز تمام مسلمانان، رمز وحدت و نشانۀ یگانگى مسلمانان ‏باشد؛ این اصل در سایر دستورات اسلامى، مانند به سوى قبلۀ واحد نماز خواندن و... نیز تجلى پیدا کرده است.
3. ممکن است به ذهن کسی برسد که وادار کردن مردمی غیر مسلط بر زبان عربی به خواندن نماز به زبان عربی، نوعی ایجاد مشقت برای آنها و اجحاف و ستم در حق آنها است. در جواب می‌توان گفت: برای مردمی که برای رفع حوایج روزمرۀ خود، ده‌ها و بلکه صدها اصطلاح و واژه‌­های بی‌گانه را به راحتی یاد گرفته و به کار می‌برند، یاد گرفتن کلمات نماز که مجموع کلمات واجب آن (با حذف کلمات تکراری) حدود 20 کلمه است، کار مشکلی نیست. از طرف دیگر، معنای ظاهری و سطحی کلمات نماز بسیار ساده و آسان است و همۀ مردم به راحتی می‌توانند معنای سطحی و ظاهری «بسم الله الرحمن الرحیم» و... را یاد بگیرند؛ هر چند این کلمات دارای معانی عمیق و گسترده است.
4. از نظر زبان‌شناسان، زبان عربی از کامل‌­ترین زبان‌های دنیا است که به خوبی می‌تواند مفاهیم و مطالب گسترده و عمیق را در قالب‌های زیبا و کوتاه بیان کند.[1]
5. عربى بودن الفاظ و اذکار در هر حکم و عبادتى شرط لازم نیست. همان‌گونه که بنابر نظر بعضى از علما، عربى بودن صیغۀ عقد ازدواج ضرورتى ندارد،[2] و بعضى از علما، مانند امام خمینى(ره) در این باره می‌گوید: اگر مکلف خودش نمی‌تواند صیغه را به عربى بخواند، حتى در صورتى که بتواند وکیل بگیرد، جواز عقد به غیر عربى خالى از قوت نیست.[3] هم‌چنین لازم نیست دعاها نیز حتماً به عربى خوانده شوند و انسان در غیر از حالت نماز می‌تواند با خداوند به هر زبانی صحبت و با او راز و نیاز کند و به فتوای اکثر مراجع، در نماز نیز در غیر از اذکار واجب و خصوصاً در قنوت، می‌تواند به زبان غیر عربی دعا کند.[4] البته آنچه گفته شد به معناى بی‌توجهى مسلمانان به معانى اذکار در نماز و... نیست، بلکه بر هر مسلمان لازم است که با معناى نماز و دعاها آشنا گردد تا بفهمد با خداى خود چه می‌گوید، و در این صورت است که اعمال او خشک و بی‌روح تلقى نشده و سکوى پرواز او به سوى ابدیت خواهند گشت.

[1]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 160، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 9، ص 300؛ ج 13، ص 311، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

.[2] گرامی، محمد علی، معلقات، ج 4، ص 645.

.[3] طباطبائی یزدی، سید کاظم، عروة الوثقى، ج 2، حاشیۀ ص 645.

[4]. توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 62.