فلسفه پوشاندن روى پا براى زن در برابر نامحرم چیزى غیر از فلسفه پوشاندن دیگر قسمت هاى بدن نیست. به عبارت دیگر تمام بدن زن از جذابیت شدیدى براى مرد برخوردار است و برهنه بودن آن لطمه شدیدى به سلامت دینى و بهداشت معنوى بیننده وارد مى کند. لیکن در این بین برخى امور استثنا شده است و در واقع باید از علت موارد استثنا پرسید. موارد استثنا صورت و دو دست تا مچ مى باشد و استثنا شدن آنها نوعى تسهیل براى زن است؛ زیرا پوشاندن آن موجب دشوارى افزون ترى است.


و به تعبیر استاد مطهرى "مباح اقتضایى"است یعنى اقتضاى حرمت نگاه و وجوب پوشش را دارد، ولى شارع به جهت تسهیل چنین حکمى را صادر نکرده است. البته به فتواى فقها این استثنا نیز در صورتى است که مشتمل بر زینت نباشد.[1]


حجاب در آیات و روایات:


حجاب و پوشش زن به حدی اهمیت دارد که خداوند متعال در قرآن مجید آن را مطرح کرده است. خداوند متعال در سوره نور در این باره می­فرماید: "به زنان مؤمن بگو که چشمان خود فرو ­گیرند و شرمگاه خود نگه دارند و زینت های خود را جز آن مقدار که پیداست، آشکار­ نکنند و مقنعه های خود را تا گریبان فرو گذارند و زینت های خود را آشکار نکنند، جز برای شوهر خود یا پدر خود و یا ... و نیز چنان پای بر زمین نزنند تا آن زینت که پنهان کرده­ اند دانسته شود...".[2]


بسیاری معتقدند که صورت و دست ها از مچ به پایین (وجه و کفین) از حکم حجاب استثنا شده اند و در آیه هم قراینى بر این استثنا وجود دارد؛ از جمله:


الف. استثنای زینت ظاهر در آیه فوق، خواه به معناى محل زینت باشد یا خود زینت، دلیل روشنى است بر این که پوشاندن صورت و کفین لازم نیست.


ب. مفهوم دستور آیه فوق در مورد انداختن گوشه مقنعه [و روسری] به روى گریبان، که منظور، پوشانیدن تمام سر و گردن و سینه است و سخنى از پوشانیدن صورت در آن نیست، قرینه دیگرى بر این مدعا است[3]. شواهد تاریخى نیز نشان مى‏دهد که نقاب زدن بر صورت در صدر اسلام جنبه عمومى نداشته است.[4]


ائمه طاهرین (ع) نیز در روایات زیادی، در توضیح و تفسیر این آیه شریفه، مقدار لازم حجاب و پوشش واجب را بیان کرده­اند. فضیل یسار (یکی از یاران امام صادق) می­ گوید از آن حضرت سؤال کردم: آیا ذراعین (از مچ تا آرنج دست) زن، از زینتی که خداوند فرموده است نباید آن را برای غیر شوهران­ خود آشکار کنند، محسوب می­شود؟ حضرت فرمود: "بله و آنچه از بدن از خمار (روسری یا مقنعه) پایین تر است از زینت حساب می شود...".[5]


همچنین مسعدة بن زیاد از امام صادق (ع) نقل می کند که وقتی از حضرت در باره زینتی که زن می تواند آشکار کند سؤال شد فرمود: "صورت و دو کف دست".[6]


البته باید به دو نکته توجه داشت:


1. از نظر اسلام، پیدا بودن صورت زن در صورتی اشکال ندارد که بدون آرایش یا همراه با آرایش­های خیلی جزئی که در عرف­ زینت به حساب نمی آید، باشد و مفسده ای را هم به همراه نداشته باشد.[7]


2. در مواردی که بیان می شود پوشیدن وجه و کفین لزومی ندارد، به این معنا نیست که نگاه و نظر به آن از طرف مرد اشکالی ندارد، چون ملازمه­ای بین آن دو نیست و آنچه در این جا بدان پرداختیم مسئله اوّل است.[8] [9]


بر این اساس؛ اکثر مراجع محترم تقلید به وجوب پوشاندن رو و کف پا برای زنان در مقابل نامحرم، فتوا داده اند.[10] البته پوشاندن پا تا مچ در هنگام نماز برای زن لازم نیست.[11]


پاسخ مرتبط: سؤال 598 (سایت: 651).