جستجوی پیشرفته
بازدید
6024
آخرین بروزرسانی: 1396/04/10
خلاصه پرسش
آیا «حجت خدا» با «خلیفه خدا» به یک معنا بوده و یا تفاوتهایی با هم دارند؟
پرسش
چه فرقی بین حجت خدا با خلیفه خدا وجود دارد؟ در قرآن لفظ حجة الله و خلیفة الله آمده، آیا می‌شود حجت خدا در یک زمان خلیفه خدا هم باشد؟
پاسخ اجمالی
1. حجت
حجّت در لغت؛ چیزى است که به وسیله آن پیروزى در مقابل مخالف به دست می‌آید.[1]
 دانشمندان علوم مختلف، بر اساس معنای لغوی، اصطلاح حجّت را در مصادیق مناسب آن دانش به کار می‌برند؛ به عنوان مثال در منطق، برهان یا حد وسط قیاس، حجت نامیده می‌شود. دانشمندان علم اصول، هر چیزی که شرعاً واسطه در اثبات است؛ یعنی حکم یا موضوع حکم را ثابت کند، حجّت می‌نامند.[2] حجّت در این اصطلاح، با «اماره»، «طریق» و «دلیل» مترادف است.[3]
در نظر اندیشمندان علم کلام، پیامبران و جانشینان آنها که باعث پیروزی حق ‌تعالى بر بندگان و قطع عذر از آنان می‌گردد، به عنوان «حجت تشریعی» نام برده می‌شوند، و از آن جهت که آنان واسطه فیض بین خالق و مخلوق و امان اهل زمین هستند، «حجت تکوینی» نامیده می‌شوند.[4]
2. خلافت
خلیفه و خلافت از ریشه «خلف» به معنای پشت سر، گرفته شده و به معنای جانشینی است. جانشینی گاه در امور حسی است مانند «و او کسی است که شب و روز را جانشین یکدیگر قرار داد»[5]، گاه در امور اعتباری؛ نظیر «ای داوود ما تو را در زمین جانشین قرار دادیم؛ پس بین مردم به حق قضاوت کن».[6] و گاه در امور حقیقی مانند خلافت حضرت آدم که در آیۀ 30 بقره مطرح شده است.[7]
در باطن واژۀ خلافت و جانشینی، این معنا نهفته است که «خلافت»، ظهور «مستخلف­عنه» در «خلیفه» است و «خلیفه» کسی است که هویت او وابسته به «مستخلف عنه» است و جدای از او معنا و حقیقتی برایش نیست؛ از این‌رو اگر ذرّه­ای، غیر یا خود را نشان داد و کاری غیر از فعل او انجام داد، دیگر خلیفه نخواهد بود.
خداوند که در اینجا «مستخلف عنه» است، استعداد خلیفه شدن خود را با دمیدن روح خود در انسان به ودیعت نهاد؛ چنان‌که از آیۀ «و نفخت فیه من روحی»[8] استفاده می شود و علاوه در آیۀ «انّی جاعل...[9]» صریحاً از خلافت «آدم» سخن به میان آمده است. البته از آنجا که اولاً: در آن آیه جعل خلافت به صورت جملۀ اسمیه بیان شده و جملۀ اسمیه دال بر استمرار جعل خلافت است، پس خلافت منحصر در حضرت آدم (ع) نیست. ثانیاً: جملۀ «اتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء»، حاکی از این موضوع است که خلافت منحصر در حضرت آدم نیست؛ زیرا اگر سخن از خلافت حضرت آدم بود و بس، با توجه به این نکته که حضرت آدم (ع) معصوم است و فساد و خونریزی نمی‌کند، جا داشت خداوند به فرشتگان بفرماید: آدم فساد و خونریزی نمی‌کند.
اما از آن‌جا که از یک‌سو محور و مدار خلافت الهی علم به اسما است و از سوی دیگر آگاهی به اسما الهی نیازمند استقامت در مسیر بندگی است، و  همۀ انسان‌ها استقامت در مسیر بندگی ندارند، در نتیجه مقام خلافت الهی در همۀ انسان‌ها تحقق و فعلیت ندارد. چگونه ممکن است مقامی که فرشتگان شایستۀ آن نبودند در اختیار بزرگ‌ترین جنایت‌کاران عالم قرار گیرد؟[10]
البته از آن‌رو که  علم، دارای مراتب و درجات است، خلافت هم دارای درجات است و هر کس به هر اندازه که مظهر اسمای الهی باشد به همان اندازه سهمی از خلافت الهی دارد.
بر اساس آیات و روایات کامل‌ترین مصداق خلیفة الله، چهارده معصوم(ع) هستند. بعد از رتبه چهارده معصوم و انبیا و مرسلین، برخی از انسان‌های وارسته و متدین و دارای علم و عمل صالح نیز به اندازۀ علم و دریافت اسمای الهی، در مرتبه مادون انبیا و با واسطۀ آنان، مصداق خلیفةالله­اند.[11]
3. نتیجه
الف. انسان در نگاه عام و انسان کامل در نگاه خاص، خلیفه خدا در زمین می‌باشند.
ب. بسیاری از مخلوقات و اتفاقات موجود در خلقت نشان از قدرت خالق بوده و حجتی از جانب او بر خلق هستند، اما بندگان کاملی وجود دارند که حجت تامه خداوند هستند.
با این نگاه ارتباط عام و خاص من وجه، میان حجت خدا و خلیفه خدا وجود داشته و می‌توانند در مواردی مشترک باشند و این امکان نیز وجود دارد که فردی بالفعل خلیفه خدا باشد، اما به دلایلی و در شرایط خاص و نسبت به انسان‌های خاصی نتواند حجت خدا باشد.
 

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‏2، ص 228، بیروت، دار صادر، چاپ سوم.
[2]. سبزوارى، عبدالاعلى‏، تهذیب الأصول، ج ‏2، ص 14 – 15، قم، مؤسسة المنار، چاپ دوم، بی‌تا.
[3]. ر. ک: 50841.
[4]. ر. ک: جماعتی، حسین، برهان لزوم نبوت و تبیین رابطه‌ی آن با دوران فطرت، فصلنامه تخصصی پاسخ، ص 137، مرکز مطالعات حوزه علمیه قم، شماره 3، پاییز 1395.
[5]. فرقان،62.
[6]. ص، 26.
[7]. رجبی، محمود، انسان شناسی، ص 151.
[8]. «و از روحم در او دمیدم»، حجر، 29.
[9]. بقره، 30.
[10]. رجبی، انسان شناسی، با کمی تغییرات، ص 153-154.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • فرق اصالة العموم و اصالة الاطلاق چیست و چه ارتباطی با عام و مطلق دارد؟
    13343 مبانی فقهی و اصولی 1396/03/23
    1. واژه «عام» در اصطلاح علم اصول، عبارت است از: هر لفظ یا کلامی که همه آنچه را که صلاحیت دارد، در بر گیرد.[1] در مقابل خاص، که عبارت است از: هر لفظی که از آن، یک معنا اراده شود، چه آن یک معنا، ...
  • آیا روایتی وجود دارد که ظهور امام زمان (عج) را بعد از مرگ پادشاهی به نام عبد الله نوید دهد؟
    18277 نشانه های ظهور 1389/10/09
    همان گونه که در انتهای پرسشتان اشاره فرمودید، حدیثی به نقل از ابی بصیر از امام صادق (ع) وجود دارد که در آن متلاشی شدن یک سلسله حکومتی بعد از مرگ فردی به نام "عبد الله" پیش بینی شده و مژده ای نیز در آن روایت وجود دارد که ...
  • زمین محشر چگونه زمینی است؟
    14800 نشانه های برپایی قیامت 1390/06/15
    زمین محشر یا قیامت از حیث جوهر وجودی متفاوت با زمین دنیا است چنانچه مرتبه وجودی قیامت با عالم طبیعت و دنیا متفاوت می باشد و وجود اجزاء متبدل که در جسم دنیوی وجود دارد منافی مرتبه وجودی قیامت است، برای همین کسانی که قائل به معاد جسمانی شده ...
  • وجه تسمیه فلسفه به فلسفه اولی چیست؟
    8547 کلیات 1396/06/20
    واژه «فلسفه» ریشه یونانى دارد. همه علماى قدیم و جدید که با زبان یونانى و تاریخ علمى یونان قدیم آشنا بوده‏اند مى‏گویند: این لغت مصدر جعلى عربى کلمه «فیلوسوفیا» است. کلمه «فیلوسوفیا» مرکّب از دو کلمه «فیلو» و «سوفیا» است. کلمه «فیلو» به معناى دوست‌دارى و کلمه «سوفیا» ...
  • در دانش فقه و حقوق، «حق انتفاع» چیست و چه تفاوتی با «مالکیت منافع» دارد؟
    1455 1401/11/24
    واژه «انتفاع» در دانش لغت به معنای «نفع گرفتن» و «سود بردن» آمده، و در اصطلاح فقه به معنای حقی است که به موجب آن شخص می‌‌تواند از ملک غیر که بر اساس اصل اولی، عین و منافع آن متعلق به مالک آن است، بهره‌مند شود. «حق انتفاع» در برابر ...
  • چرا حضرت موسی(ع) هنگام خطاب به همسرش از فعل جمع مذکر «امکثوا» استفاده نمود؟
    4468 تفسیر 1395/11/07
    هنگامی که مدت قرارداد حضرت موسی(ع) با شعیب(ع) در «مدین» پایان یافت، همسر و فرزند و همچنین گوسفندان خود را برداشت و از مدین به سوى مصر رهسپار شد؛ شبى تاریک و ظلمانى بود؛ راه را گم کرد؛ گوسفندان او در بیابان متفرق شدند؛ می‌خواست آتشى بیفروزد تا ...
  • آیا امام سجاد(ع) در شهر کوفه و در مجلس ابن زیاد توانست سخنرانی نماید؟
    2522 حدیث 1399/05/21
    بعد از شهادت امام حسین(ع)، اهل‌بیت ایشان را به همراه سر مطهر آن‌حضرت(ع)[1] به سمت کوفه بردند. هنگام ورود اهل‌بیت(ع) به شهر کوفه مردم اطراف آنان جمع شدند. امام سجاد(ع) از فرصت به وجود آمده استفاده نمود تا یزید را به دلیل ظلمی ...
  • صندوق قرض الحسنه ی مسجدی وام پرداخت می کند، که 1٪ از وام پرداختی جهت هزینه مسجد کسر می گردد. حکم آن چیست؟
    16345 قرض الحسنه و ربا 1390/12/27
    1.اصل برپایی صندوق قرض الحسنه (با رعایت موازین شرعی) که باعث گره گشایی مشکلاتی از مردم می شود امر پسندیده ای است. 2. با توجه به قرض بودن ماهیت وامهایی که توسط این صندوقها پرداخت می شود، هرگونه شرط زیادی در پرداخت ...
  • شرح غزوه تبوک چیست؟
    36616 جنگهای پیامبر ص 1389/07/24
    غزوه تبوک در سال نهم هجرت برای مقابله با امپراطوری روم شرقى اتفاق افتاد. پیامبر اکرم پس از آگاهی از تحرکات رومیان در جهت ضربه زدن به حکومت نوپای اسلام، براى اینکه درس عبرتى به روم و سایر همسایگان بدهد بی‌‏درنگ فرمان آماده باش صادر کردند ...
  • دلالت بر چند قسم است؟ و معنای آنها چیست؟
    44795 کلیات 1392/12/12
    «دلالت»؛ یعنی چیزى به گونه‌اى باشد که علم به وجود آن موجب انتقال ذهن به چیز دیگرى شود مانند این‌که: به صدا در آمدن زنگ خانه می‌فهماند که کسى پشت در است. دلالت تقسیمات مختلفى دارد. یکی از این اقسام، دلالت التزامی است که خود دلالت التزامی به ...

پربازدیدترین ها