جستجوی پیشرفته
بازدید
10111
آخرین بروزرسانی: 1389/03/13
خلاصه پرسش
آیا رعایت حداقل های مالی جهت تشریع خمس و زکات از طرف شارع لازم نیست؟
پرسش
در همه نظامها و سیستمهایی که بر اساس عقل می باشند این مساله امری پذیرفته شده است که مالیات و عوارض و ... برای افرادی است که از حداقل هایی برخوردار باشند و حکومت مسئول تامین حداقل شرایط زندگی با آبرو برای افراد است. احکام مالی اسلام هم حکم حکومتی است و حکومت اسلامی وظیفه تامین معیشت مردم را دارد. چرا در رابطه با احکام خمس و زکات برای افرادی که حداقل استانداردهای زندگی (مانند تامین یک سرپناه کوچک و ارزان یا هر استانداردی که به عنوان حداقل وظیفه حکومت اسلامی تشخیص داده می شود)، را ندارند، معافیت شبیه به معافیت های مالیتی وجود ندارد؟
پاسخ اجمالی

اصولاً مالیات در نظام های دینی یا غیر دینی برای هزینه های جاری دولت ها اخذ می شود که در هر کشور تابع مقررات خاص خود است، در بسیاری از کشورها با این که قانون اخذ مالیات توسط عقلاء آن کشور تهیه شده است، برای در آمدهای پایین یا متوسط نیز مالیات وضع شده است. ولی زکات برای فقر زدایی در جامعه تشریع شده است و خمس در قسمتی از آن برای فقر زدایی از عده خاصی که بر طبق قوانین شرع زکات دریافت نمی کنند،می باشد. بنابراین؛ در تشریع خمس و زکات حداقل هایی بلکه بیشتر از آن توسط اسلام رعایت شده است، بله! نباید تصور کنیم تکالیف مالی وقتی بر ما واجب است که حتما خانه و ماشین و .. داشته باشیم. هستند کسانی که درآمدهای میلیونی دارند ولی منزل مسکونی ملکی ندارند.

پاسخ تفصیلی

فرق مالیات با زکات و خمس

بین خمس و زکات با مالیات تفاوتهای اساسی وجود دارد، اصولاً مالیات در نظام های دینی یا غیر دینی برای هزینه های جاری دولت ها اخذ می شود که در هر کشور تابع مقررات خاص خود است، در برخی از کشورها برای در آمدهای پایین یا متوسط نیز مالیات وضع شده است. [1] رعایت حداقل های زندگی در پرداخت مالیات در خیلی از کشورها رعایت نمی شود و شاید علت آن عدم امکان رعایت چنین امری باشد، اگر ابتدای مالیات بر حقوق کارمندان دولت، مثلا تا سقف 400 هزار تومان باشد، شخصی که این مقدار حقوق دارد باید مالیات بدهد حال چنین شخصی اگر در شهر های بزرگ زندگی کند وضع زندگی اش با کسی که در شهرهای کوچک تر زندگی می کند فرق دارد، اگر صاحب چند فرزند باشد باز موقعیت دشوار تری دارد و ...،ولی از همه به یک اندازه مالیات کسر می شود.  زکات برای فقر زدایی در جامعه وضع شده است [2] و خمس در قسمی از آن برای فقر زدایی از عده خاصی که بر طبق قوانین شرع زکات دریافت نمی کنند، می باشد [3] و در قسم دیگرش برای رفع مخارج شخص امام و رهبر که مخارج خاص خودش را دارد، است. مسلمانان به خصوص شیعیان که در طول تاریخ به جز در برخی از اعصار محدود، حکومتی نداشته اند، خمس و زکات مال خودشان را پرداخت می کرده اند در زمان امامان معصوم(ع) با توجه به عدم وجود یک حکومت شیعی، خمس و زکات شیعیان پرداخت می شده است. امروزه نیز حکومت اسلامی به عنوان دریافت کننده خمس و زکات مؤمنین شناخته نمی شود بلکه حاصل انجام این گونه از تکالیف مادی به دست مراجع عظام تقلید می رسد. بله احیاناً دولت جمهوری اسلامی در امر تشویق مردم به دادن زکات، برخی از تسهیلات را در نظر گرفته است. [4]

پرداخت زکات و خمس در شرایط معین

با توجه به مطلب بالا، در شرع مقدس اسلام تکالیف مادی از قبیل خمس و زکات در شرایط خاصی واجب شده است، زکات برای خودش نصاب خاصی دارد که اگر موادی که پرداخت زکاتش واجب است به آن مقدار معین نرسد زکات ندارد. به عنوان مثال نصاب پرداخت زکات گوسفند در ابتدای امر چهل گوسفند است یعنی کسی که 39 گوسفند دارد زکاتش بر او واجب نیست و در صورتی که چهل گوسفند هم داشته باشد زکاتش تنها یک گوسفند است. [5] در زکات گندم،جو، کشمش و خرما وزن 270/847 کیلو گرم است، یعنی تا قبل از رسیدن به این مقدار، زکات واجب نیست و در صورت رسیدن به این وزن معمولا [6] یک بیستم آن را باید بدهد به طوری که اگر 900 کیلو گرم خرما داشته باشد تنها 45 کیلو گرم آن به عنوان زکات داده می شود. در مورد خمس هم به همین طریق عمل می شود یعنی شارع مقدس، اوّلیات و ضروریات زندگی،خرج یک سال شخص و خانواده اش و اقلام ضروری و در شأن آنان را در نظر گرفته است. داشتن یک خانه در حد معمولی و در شأن صاحب خانه، داشتن وسیله نقلیه مناسب، داشتن وسایل مناسب خانه، داشتن سفرها و میهمانی های متعارف، خرج خوراک و پوشاک،رفت و آمدها، هزینه بیماری ها و دفن وکفن ها و ... همه این موارد جزء مستثنیات خمس شمرده می شود. [7]

از طرفی باید توجه داشت که عده ای بر خلاف کسانی که مثلا چهل گوسفند دارند، یا هر سال حداقل در حدود 900 کیلو گرم از این گونه غلات برداشت می کنندو زندگی و موقعیتی در حد متوسط دارند، در وضعیت فقیرانه ای زندگی می کنند که توانای تملّک بسیار کمتر از این موارد را ندارند و در هزینه خوراک و پوشاک خود مشکل دارند،آیا زندگی آنان تا تحصیل استاندارد های زندگی در همه سطوح ( استاندارد های یک زندگی متوسط در سطح خانه، ماشین، و...) برای کسانی که باید زکات پرداخت کنند معلق بماند؟ فطرت و وجدان هر انسان منصفی در این گونه موارد پرداخت بخشی از دارائی افراد متمکن برای رفع فقر در جامعه را ضروری می داند، اسلام در پاسخ به همین ندای فطرت و در جهت قانونمند کردن پرداخت ها و دریافت ها، احکامی مالی از قبیل خمس و زکات را تشریع کرده است.

و بالاخره پرداخت خمس و زکات نوعی معامله با خداوند است که قطعا اجر اخروی دارد چرا که زندگی محدود به این دنیا نیست.

بله! نباید تصور کنیم تکالیف مالی وقتی بر ما واجب است که حتما خانه و ماشین و .. داشته باشیم ، خیر! اصلا چنین قانونی اجرایی نیست، هستند کسانی که درآمدهای ملیونی دارند ولی منزل مسکونی ملکی ندارند، هستند کسانی که به خاطر بخل و خساست، خود وخانواده را از یکی زندگی در شأن، محروم می کنند ولی در آمد سالانه بالایی دارند.

بنابراین؛ برای پرداخت خمس و زکات از طرف مسلمانان،حداقل هایی بلکه بیشتر از آن،توسط اسلام رعایت شده است.

نمایه مربوط:

سؤال 8170 (سایت: 8203) (اختلاف فتوا در خمس وام خرید مسکن و ساخت مسکن).



[1] برای دیدن فرق بین خمس و مالیات به سؤال 7305 (سایت: 7438) ( فرق خمس با مالیات ) همین سایت مراجعه کنید.

[2] امام معصوم (ع) می فرماید: "إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَضَعَ الزَّکَاةَ قُوتاً لِلْفُقَرَاءِ وَ تَوْفِیراً لِأَمْوَالِکُمْ "، نک : کلینی، محمد بن یعقوب،کافی، ج 3، ص 498،دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365.

[3] این عده که از فرزندان و نسل پیامبر گرامی اسلام (ص) هستند را اصطلاحاً " سید" می گویند.

[4] به سؤال 1638 (سایت: 1669) ( چگونگی دریافت زکات در ایران ) مراجعه کنید.

[5] امام خمینی، نجاة العباد، ص 176، موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی،قم،1422.

[6] از جایی که در ایران معمولا آبیاری بوسیله غیر از باران است و یا اگر آبیاری توسط باران باشد، آبیاری انسانی نیز در کنار آن می شود، زکات این گونه غلات یک بیستم است. ولی اگر همه یا غالب آبیاری توسط باران انجام شده باشد و شخص زحمتی برای آبیاری نکشیده باشد و یا هزینه ای خرج نکرده باشد، زکات به یک دهم افزایش می یابد. نک: توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏2، ص 119، دفتر انتشارات اسلامی ، قم، 1382.

[7] نک: تعریف مئونه در سؤال 8170 (سایت: 8203) .

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    774760 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    747784 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    668905 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    653383 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    645455 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    592177 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    578785 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    562520 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    562432 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    557011 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...