«سبیل» به معنای راه است و «ابن السّبیل» اگرچه معنای اولیه‌اش «فرزند راه» است، اما در اصطلاح منابع دینی به مسافری که در راه مانده و نیازمند است، گفته می‌شود؛ یعنی مسافرى که پولش تمام شده، و مخارج سفر او را گرفتار و محتاج کرده است، هر چند در شهر خود داراى مال و سرمایه باشد.
البته، برخی به مسافر کثیر السفر، هم «ابن السبیل» می‌گویند؛ به دلیل آن‌که او همواره ملازم راه‌ها و جاده‌ها می‌باشد، و گویا فرزند راه و جاده شده است![1] «فلان ابن السّبیل»، یعنى زاده سفر، نامى است در مورد کسى که همیشه در سفر است و از سفر تجربه اندوخته است.[2]
برخی نیز معتقدند به مهمانی که بر انسان وارد می‌شود هم «ابن السبیل» گفته می‌شود.[3]
در تفسیر عرفانی، «ابن السبیل» به سالک طریق حق گفته می‌شود که داخل در غربت از مأوای نفس شده، و به مقامی از مقامات اهل الله نرسیده است.[4]
به هر حال، «ابن السبیل» در ظاهر قرآن[5] و روایات به کسانى گفته می‌شود که در اثر مسافرت و دورى از وطن به عللى تهیدست شده، و در دیار غربت مانده‌اند. این‌گونه افراد نیز مستحق دلسوزی و همراهى بوده و براى این‌که بتوانند مجدداً به دیار خود برگردند، باید به آنها کمک مالى شود و از همین رو در باب‌هاى فقهی؛ مانند زکات و خمس در مورد آنان گفت‌وگو شده است، به عنوان نمونه:
1. اقامت سى روزه همراه با تردید، همچنین قصد اقامت ده روزه در یک محل و مانند آن، که نماز را تمام و روزه را واجب می‌کند، مانع از صدق «ابن السّبیل» نیست، امّا کسى که از وطن خود قصد سفر داشته و هزینه آن‌را نداشته باشد، بنابر رأى مشهور «ابن السّبیل» نیست.
2. «ابن السّبیل»، یکى از هشت صنف مستحق زکات و شش صنف مستحق خمس است؛ از این‌رو، اگر از سادات باشد، از خمس و اگر از غیر سادات باشد، از زکات به اندازه کفایت به او داده می‌شود.
3. سفر او نباید گناه باشد، و بنابر رأى مشهور عدم امکان تأمین هزینه سفر از راه دیگرى؛ مانند قرض کردن و فروختن اموال، دو شرط پرداخت زکات به «ابن السّبیل» است. این‌ دو، بنابر رأى مشهور، در پرداخت خمس به «ابن السّبیل» نیز شرط است.[6]

---