لطفا صبرکنید
بازدید
5913
5913
آخرین بروزرسانی:
1397/07/07
کد سایت
fa86289
کد بایگانی
103776
نمایه
امام باقر(ع) مبیّن احکام حج بعد از پیامبر(ص)
طبقه بندی موضوعی
بیشتر بدانیم
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
آیا شیعه معتقد است که احکام حج برای اولین بار توسط امام محمد باقر(ع) تدوین شده است؟ پس از صدر اسلام تا زمان ایشان، حج مردم صحیح نبود؟!
پرسش
در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است که احکام حج در فقه شیعه برای اولین بار توسط امام محمد باقر(ع) تدوین شده است. لطفاً این حدیث را بیان کنید، و آیا این حدیث معتبر است یا خیر؟ مگر احکام حج از زمان پیامبر(ص) نبوده است؟
پاسخ اجمالی
در روایتی که مجلسی اول آن‌را صحیح دانسته است،[1] امام صادق(ع)، پدرشان امام باقر(ع) را آغازگر بیان احکام حج به مردم معرفی کرده است:
راوی از امام صادق(ع) نقل می‌کند: «... رسول خدا(ص) فرمود: هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، در جاهلیت مرده است. در امامت پیامبر اسلام(ص) و امام على(ع) تردیدی نبود، ولى گروهى نیز معتقد به امامت معاویه نیز بودند! بعد از آن امام حسن(ع) و امام حسین(ع) امام بودند، ولى گروهی هم به امامت یزید و هم به امامت امام حسین(ع) معتقد را امام می‌دانستند. قطعاً آن‌دو مساوی نبودند! مساوی نبودند! مساوی نبودند! سپس امام ساکت شد و پس از آن فرمود: ادامه دهم؟! راوی پاسخ داد: بلی! فدایت شوم! امام فرمود: سپس علی بن الحسین(ع) امام شد و سپس ابو جعفر(باقر) محمد بن علی(ع)! و شیعیان قبل از امام باقر(ع) به مناسک حج و حلال و حرام خود شناخت کاملی نداشتند، تا آن‌که حضرتشان این احکام را به صورت دقیق به آنان آموخت، تا آن‌جا که دیگر مردم برای شناخت احکام نیازمند آنان [شیعیان] شدند...». [2]
مشخص است که معنای روایت آن نیست که تا آن زمان برای حج آداب و احکامی نبود؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) خود به همراه یارانشان بارها حج را انجام داده بودند؛[3] بلکه گزارش موجود در روایت ناظر به این مطلب است که شیعیان در زمان امام سجاد(ع) و ابتدای زمان امام باقر(ع) در چنان تنگنایی قرار داشتند که حتی نمی‌توانستند احکام حج را بر اساس مکتب خویش از امامان و اندیشمندان خود بیاموزند و به ناچار مسائل خود را از علمای اهل‌سنت می‌پرسیدند، اما بعد از رفع نسبی خفقان و ترویج فقه توسط امام باقر(ع) نه تنها این مشکل شیعیان برطرف شد، بلکه فقه شیعه تا اندازه‌ای پیشرفت کرد که غیر شیعیان نیز برای آموختن مسائل حج به آنان مراجعه می‌کردند. دلیل این امر آن است که پایه‌های حکومت اموی در حال تضعیف‌شدن بود و بر خلاف اوایل دوران اموی، حتی غیر شیعیان نیز فرمانروایان اموی را به عنوان مرجع دینی به رسمیت نشناخته و با آن‌که شاید برخی از آنان معتقد به امامت ائمه شیعه نبودند، اما آن حضرات را به عنوان مرجع علمی قبول داشتند؛ از این‌رو، در زمان امام باقر(ع) زمینه برای شناخت دقیق احکام فقهی مهیا گشت.
راوی از امام صادق(ع) نقل می‌کند: «... رسول خدا(ص) فرمود: هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، در جاهلیت مرده است. در امامت پیامبر اسلام(ص) و امام على(ع) تردیدی نبود، ولى گروهى نیز معتقد به امامت معاویه نیز بودند! بعد از آن امام حسن(ع) و امام حسین(ع) امام بودند، ولى گروهی هم به امامت یزید و هم به امامت امام حسین(ع) معتقد را امام می‌دانستند. قطعاً آن‌دو مساوی نبودند! مساوی نبودند! مساوی نبودند! سپس امام ساکت شد و پس از آن فرمود: ادامه دهم؟! راوی پاسخ داد: بلی! فدایت شوم! امام فرمود: سپس علی بن الحسین(ع) امام شد و سپس ابو جعفر(باقر) محمد بن علی(ع)! و شیعیان قبل از امام باقر(ع) به مناسک حج و حلال و حرام خود شناخت کاملی نداشتند، تا آن‌که حضرتشان این احکام را به صورت دقیق به آنان آموخت، تا آن‌جا که دیگر مردم برای شناخت احکام نیازمند آنان [شیعیان] شدند...». [2]
مشخص است که معنای روایت آن نیست که تا آن زمان برای حج آداب و احکامی نبود؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) خود به همراه یارانشان بارها حج را انجام داده بودند؛[3] بلکه گزارش موجود در روایت ناظر به این مطلب است که شیعیان در زمان امام سجاد(ع) و ابتدای زمان امام باقر(ع) در چنان تنگنایی قرار داشتند که حتی نمی‌توانستند احکام حج را بر اساس مکتب خویش از امامان و اندیشمندان خود بیاموزند و به ناچار مسائل خود را از علمای اهل‌سنت می‌پرسیدند، اما بعد از رفع نسبی خفقان و ترویج فقه توسط امام باقر(ع) نه تنها این مشکل شیعیان برطرف شد، بلکه فقه شیعه تا اندازه‌ای پیشرفت کرد که غیر شیعیان نیز برای آموختن مسائل حج به آنان مراجعه می‌کردند. دلیل این امر آن است که پایه‌های حکومت اموی در حال تضعیف‌شدن بود و بر خلاف اوایل دوران اموی، حتی غیر شیعیان نیز فرمانروایان اموی را به عنوان مرجع دینی به رسمیت نشناخته و با آن‌که شاید برخی از آنان معتقد به امامت ائمه شیعه نبودند، اما آن حضرات را به عنوان مرجع علمی قبول داشتند؛ از این‌رو، در زمان امام باقر(ع) زمینه برای شناخت دقیق احکام فقهی مهیا گشت.
[1]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج 7، ص 108، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[2]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 1، ص 252، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 20، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. جهت آگاهی بیشتر در این زمینه می‌توانید به نمایه‌های زیر در همین سایت مراجعه نمایید:
«پیشینه تشریع حج»، 46432؛ «تعداد انجام حج و عمره پیامبر اکرم(ص)»، 65337؛ «حج در تورات و حج انبیاء»، 82722.
«پیشینه تشریع حج»، 46432؛ «تعداد انجام حج و عمره پیامبر اکرم(ص)»، 65337؛ «حج در تورات و حج انبیاء»، 82722.
نظرات
