«ایلاء» در لغت به معناى قَسم خوردن در هر چیزی است.[1] و در اصطلاح قرآنی و فقهی، سوگند مرد، در خصوص ترک آمیزش با همسر دائمی خود - به مدت بیش از چهار ماه - است؛[2] پس اگر این کار، به مصلحت زن باشد - مثل این‌که زن بیمار بوده و نزدیکى با او زیان داشته باشد- حکم ایلاء را ندارد، ولی اگر به جهت آزار و رنجاندن زن باشد، کاری حرام بوده و زن می‌تواند نسبت به این موضوع در دادگاه شکایت نماید.

دادگاه نیز با بررسی و اثبات موضوع، چهار ماه به مرد مهلت می‌دهد که کفاره قسم پرداخته و روابط زناشویی را از سر گیرد؛ پس اگر تن به این کار نداد او را ملزم به طلاق زن می‌نماید.[3]

اما همان‌طور که در پرسش اشاره شد، یکی از شرایط انعقاد قَسم آن است که مخالف حکم شرعی نبوده و قسم بر انجام حرام یا ترک واجب نباشد. با این حال، در «ایلاء» مشاهده می‌شود که قسم بر ترک واجب(آمیزش در مدت چهار ماه) صورت گرفته و گویا این سوگند بر ترک واجب را، منعقد شده در نظر گرفته‌اند؛ زیرا شکستن آن، موجب وجوب کفاره می‌گردد. در این‌باره دو پاسخ می‌توان ارائه نمود:

1. مراد از این‌که قَسم بر ترک واجب صحیح نیست، واجبی است که حکم اولی آن وجوب باشد؛ مثل نماز که قَسم خوردن بر ترک آن باطل است. ولی آمیزش با همسر، به خودی خود، واجب نبوده و حکم اولی آن وجوب نیست، بلکه در صورتی واجب می‌گردد که ترک آن، موجب انحراف و به گناه افتادن زوجین گردد؛ لذا اگر ترک آمیزش به مصلحت زن بوده، یا با رضایت وی همراه باشد -حتی در بیش از چهار ماه- کار حرامی نبوده و قَسم بر ترک آن، باطل نیست.
2. هر چند قَسم بر ترک واجب صحیح نیست، و چنین قَسمی اصلاً منعقد نمی‌شود، -تا این‌که مخالفت با آن کفاره داشته باشد- ولی در مورد ایلاء، حتی اگر سوگندی منعقد نشده باشد، شارع مقدس چنین کفاره و جریمه‌ای را - تعبداً و برای مجازات - وضع نموده تا از سرد شدن روابط زوجین و فرو ریختن بنیان خانواده -تا حد ممکن- جلوگیری شود و مردان مسلمان از انجام چنین رفتاری خودداری نمایند.

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‌14، ص 40، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. جهت آگاهی از شرایط قسم خوردن، ر. ک: نمایه 31777 (احکام و شرایط قسم خوردن).

[3]. ر. ک: علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، ص 149، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ اول، 1411ق.