براساس مبانی فلسفی و عرفانی و منابع دینی، کنه و حقیقت ذات متعالی خداوند به دلیل نامحدود و بی‌نهایت بودن در حیطه علمی کسی قرار نمی‌گیرد.[1] عارفان-  مانند فیلسوفان و دیگر اندیشمندان الهی - هم‌نظرند که ذات متعالی خداوند آن‌گاه که به صورت اطلاقی و بدون هرگونه قید و صفت در نظر گرفته‌شود، دانش هیچ فردی به آن ذات مقدس نخواهد رسید؛ زیرا ذات حق، به عنوان وجود مطلق و نامتناهی هیچ نسبتی با وجود محدود و متناهی (مخلوقات) ندارد. از همین‌رو؛ اولیا و انبیا و عارفان در شناخت کُنه الهی همگی سرگردانند و اعتراف به ناتوانی خود دارند. این سخن از رسول گرامی اسلام(ص) معروف و مشهور است که فرمود: «خدایا! تو را آن‌گونه که شایسته تو بود، نشناختیم و آن‌گونه که شایسته عبادت تو بود عبادت نکردیم».[2]
همچنین امام علی(ع) در توصیف خداوند می‌فرماید: «خدایى که اندیشه‌هاى بلند او را درک ننمایند، و هوش‌هاى ژرف به حقیقتش دست نیابند».[3]
بنابراین شناخت کنه و حقیقت ذات خداوند امکان ندارد؛ لذا برای شناخت و ایمان به خدا باید از طریق اسما و مظاهر اسما خداوند را شناخت.[4] در مورد معنای شناخت خداوند از راه اسما به چند نکته باید توجه داشت. 1. منظور از اسما در اصطلاح فلسفی و عرفانی اسم لفظی نیست، بلکه «اسم» در اصطلاح عرفانی عبارت است از ذات به اضافه یک صفت خاص. حقیقت اسم از نظر عرفانی، همانا افزوده شدن یک صفت(اعتبار یا اضافه) به ذات و ایجاد یک تعیّن خاص است. برای مثال؛ اسم «رحمان» در واقع بر ذات دلالت دارد، به اضافه صفت «رحمت». با این تحلیل در واقع بحث اسما هنگامی مطرح می‌شود که عارف، ذات متعالی را این‌گونه در نظر گیرد که؛ از مقامِ ذاتِ عاری از هر اعتبار یا وصف، نزول یافته و در مقام تعیّن خاص قرار گرفته است.[5]
2. مقصود از شناخت خداوند از راه اسما شناخت ذات حق در پرتو تجلّیات و در ضمن ظهورات تعیّنی اوست که از آن به «مقام اسما و صفات» یاد می‌شود.[6] [7]

---