اگر کسی بداند که این گوشت یا غذا حرام است؛ یعنی هم غذا را می‌شناسد (موضوع) و هم حکم آن‌را که حرمت است می‌داند، با این‌حال آن‌را بخورد، گناه و عصیان نموده و این عملش تمرد و نافرمانی از دستورات الهی محسوب شده و مستحق عذاب و مجازات خاص آن است. طبیعی است که این گناه اثرات بدی در زندگی انسان می‌گذارد.

امام صادق‌(ع) در خصوص اثرات منفی و مخرب دنیایی گناه می‌فرماید: "اثر گناه این است که انسان را از عبادت محروم می‌کند. گاهی انسان در روز به گناهی مبتلا می‌شود و بر اثر آن از شب زنده‌داری و نماز شب محروم می‌شود،[1] مگر این‌که توبه کند و گذشته‌ی خود را اصلاح نماید.[2]

اما در صورتی که ندانسته چنین غذایی را خورده باشد از دو حال بیرون نیست:

1. جاهل به موضوع بوده، اما حکم آن‌را می‌دانست؛ یعنی می‌دانست که مثلاً خوردن گوشت خوک حرام است؛ اما نمی‌دانست که این غذا از گوشت خوک تهیه شده و بعد از خوردن متوجه شده است، در این‌جا سه صورت دارد:

 1- 1. احتمال حرمت نمی‌داد و مشکوک نبود، بلکه نشانه‌ی حلیت داشت، مثلا از دست مسلمان دریافت کرده بود، این‌جا اگر بعدا معلوم شود حرام بود، مرتکب معصیت نشده است.

 1- 2. غذا مشکوک بود و نشانه‌ی حرمت داشت، مثلا از دست غیرمسلمان دریافت کرد. در این صورت وظیفه‌ی او تحقیق و تفحص است، پس اگر بدون تفحص آن غذا را بخورد و بعدا معلوم شود حرام بود، مرتکب معصیت شده است.

1- 3و هیچ نشانه و علامتی بر حلیت و حرمت نداشته باشد، در این صورت چون تفحص در موضوعات واجب نیست، اگر بعد از خوردن معلوم شود، از نوع حرام بود، مرتکب حرام نشده است. البته در مورد گوشت؛ چون اصل بر حرمت و عدم تذکیه است، پس اگر بدون تفحص آن‌را بخورد و بعدا معلوم شود حرام بود، مرتکب معصیت شده است.

2. جاهل به حکم بود، اما از موضوع آگاهی داشت؛ یعنی نمی‌دانست که مثلاً خوردن گوشت خوک حرام است؛ اما می‌داند غذای موجود از گوشت خوک تهیه شده است. در صورتی که می‌توانست تحقیق کند و به حقیقت مطلب پی ببرد، ولی این کار را نکرد، گناه‌کار محسوب شده و عملش حرام است. اما اگر امکان تحقیق و تفحص در خصوص غذای مذکور برایش فراهم نبود، یا توانایی و امکانات یادگیری حکم مسئله را نداشت، در این صورت، مقصر نبوده و گناه‌کار محسوب نمی‌شود و عمل او موجب مؤاخذه و عذاب نیست؛ چون بر اساس حدیث رفع که از پیامبر اسلام(ص) نقل گردید، تکلیف و بالتبع عذاب از او برداشته می‌شود،[3] و تکلیفی به جز طهارت دست و دهان و ظروف غذا به عهده‌ی او نیست.

البته این غذای حرام آثار وضعی و طبیعی خود را قطعا در جسم و روح انسان خواهد داشت.

علمای اخلاق به اثرات وضعی این نوع غذاها اشاره نموده و معتقدند که هرچند مجازاتی برای انسان در نظر گرفته نمی‌شود؛ اما توفیقاتی از انسان سلب می‌شود و اثرات سوء معنوی دارد که قابل اغماض و چشم‌پوشی نیست. به همین دلیل در روایات متعدد تأکید شده است که انسان مراقب غذا و خوراک خود باشد.

در زمان رسول خدا(ص) ظرف شیری را برای آن‌حضرت آوردند، ولی ایشان تا از حلال بودن آن شیر اطمینان پیدا نکرد، ننوشید. و فرمود: "پیامبران پیش از من، دستور داشتند که جز خوراک حلال و پاکیزه نخوردند و جز کار شایسته نکنند.[4]

در روایات اهل بیت(ع) در خصوص اثرات وضعی غذا حتی در وجود کودکان هشدار داده شده است.[5]

بنابراین، لازم است همواره انسان دقت کند که غذای او حلال باشد؛ چرا که این غذا و اثرات وضعی آن در سرنوشت معنوی او و حرکت در مسیر رضایت الهی تأثیر گذاشته و خدشه ایجاد می‌نماید. و همان‌گونه که کیفیت اخلاق و اعمال فرد یا جامعه در حوادث عالم مؤثر است، حوادث عالم هم در کیفیت اخلاق و اعمال انسان مؤثر است.[6]

در هر حال پاسخ حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته) به شرح زیر است:

خوردن خرچنگ حرام است، ولی اگر شخص بدون اطلاع آن‌را بخورد و در این جهل معذور باشد، مثلا یقین داشته باشد که حلال است، حرمت نداشته و کفاره‌ای ندارد.    لینک به سایت استفتائات

[1] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، ص 153، قم، مرکز نشر اسراء.

[2]. مائده، 39.

[3]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 5، ص 303، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق؛ رسول خدا (ص) فرمودند: "از امت من، خطا و فراموشی و آنچه بدان مجبور شوند و ... برداشته شده است".

[4]. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ‏5، ص 10، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1404ق؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، شمس الدین، محمد حسین، ج ‏5، ص 416، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، 1419ق.

[5]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ‏2، ص 615، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش؛ بحارالانوار، ج 100، ص 323؛ ج 10، ص 93. امام علی(ع): "کودکان خود را از شیر زنان بدکاره و دیوانه دور نگه‌دارید؛ زیرا شیر اثر می‌گذارد".

[6]. مبادی اخلاق در قرآن، ص 108.