یکی از کسانی که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید،[1] پسر عموی حضرتشان عبدالرحمن بن عقیل است.[2] مادرش عبد الرحمن کنیزی ام ولد بود.[3] او با دخترعمویش خدیجه دختر امام علی(ع) ازدواج کرد.[4]

بر اساس گزارش‌های تاریخی، عبد الرحمن روز عاشورا بعد از شهادت برادرش جعفر بن عقیل[5] و قبل از محمد بن عبدالله بن جعفر به میدان رفت[6] و این‌گونه رجز می‌خواند:

«أَبِی‏ عَقِیلٌ‏ فَاعْرِفُوا مَکانِی         مِنْ هَاشِمٍ وَ هَاشِمٌ إِخْوَانِی

کهُولُ صِدْقٍ سَادَةُ الْأَقْرَانِ            هَذَا حُسَینٌ شَامِخُ الْبُنْیانِ

وَ سَیدُ الشُّیبِ مَعَ الشُّبَّان»؛[7]

(پدر من عقیل است. پس مقام و منزلت مرا در میان بنی هاشم بشناسید. آنان برادرانم هستند که بزرگانی راستین و والاتر از هم‌ردیفان خود هستند. این نیز حسین است که داراى ریشه‌ای اصیل بوده و بزرگ پیران و جوانان است).

می‌گویند وی هفده نفر از سپاه اموی را به قتل رساند،[8] اما سرانجام توسط عمر بن اسد جهنی،[9] عبدالله بن عروه خثعمی،[10] یا عثمان بن خالد همدانی[11] با کمک بشر بن سوط همدانی به شهادت رسید.[12]

در زیارت ناحیه این‌گونه از او تجلیل شده است:

«السَّلَامُ عَلَى عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَقِیلٍ، وَ لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ وَ رَامِیهُ عُمَرَ بْنَ أَسَدٍ الْجُهَنِی»؛[13] سلام بر عبدالرحمن بن عقیل و لعنت خدا بر عمر بن اسد جهنی که با تیر او را به شهادت رساند.

پیکر وی به همراه سایر شهدا در حرم امام حسین(ع) در کربلا و پایین پای آن‌حضرت(ع) دفن شده است.[14]

[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[2]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 107، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[3]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 96، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

[4]. ابن حبیب، محمد بن حبیب‏، المحبر، محقق، شتیتر، ایلزه لیختن‏، ص 56، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، چاپ اول، بی‌تا.

[5]. ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق، شیری، علی، ج 5، ص 111، بیروت، دار الاضواء، 1411ق.

[6]. همان.

[7]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 106، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[8]. همان.

[9]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 491، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[10]. دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود، الاخبار الطوال، ص 257، قم، منشورات الرضی، 1368ش.

[11]. الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج ‏2، ص 107.

[12]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 74 – 75، بیروت، دار صادر، 1385ق.

[13]. المزار الکبیر، ص 491.

[14]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 255، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.