گفتن دروغ مصلحتی توسط ائمه(‏ع) و منافات آن با عصمت را از دو منظر می‌توان بررسی کرد:

1. آیا گفتن دروغ مصلحتی توسط امام معصوم(ع) با عصمت آن‌حضرات(ع) منافات ندارد؟

در پاسخ به سؤال این سؤال، باید گفت که آیات قرآن تصریح به آن دارد که انسان مؤمن در زمانی که جان وی در خطر قرار می‌گیرد، می‌تواند دروغ مصلحتی بگوید:

«مَنْ کَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إیمانِهِ إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإیمانِ ...»؛[1] کسانى که بعد از ایمان کافر شوند- به جز آنها که تحت فشار واقع شده‌‏اند، در حالى که قلبشان آرام و با ایمان است.

همچنین فرمود: «لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنینَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فی‏ شَیْ‏ءٍ إِلاَّ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً...»؛[2] افراد باایمان نباید به جاى مؤمنان، کافران را دوست و سرپرست خود انتخاب کنند و هر کس چنین کند، هیچ رابطه‌‏اى با خدا ندارد (و پیوند او بکلّى از خدا گسسته می‌شود) مگر این‌که از آنها بپرهیزید (و به خاطر هدف‌‌هاى مهمترى تقیّه کنید)... .

بنابراین اصل گفتن دروغ مصلحتی برای تمام افراد باایمان و در رأس آنها معصومان(ع) در شرایط خاص اشکالی نداشته و منافی با عصمت نیست.

2. آیا گزارشی وجود دارد که معصومان(ع) دروغ مصلحتی گفته‌ باشند؟

سیره‌ی عملی امامان معصوم(ع) با دشمنانشان در برخی موارد، به‌گونه‌ای جلوه می‌کرد که گویا به آنان علاقه و ارادت دارند، در حالی که چنین ارادت و علاقه‌ای وجود نداشت و این رویکرد را می‌توان نوعی دروغ مصلحتی عملی دانست، مانند برخوردهایی که امام رضا(ع) با مأمون در زمان ولیعهدی خود داشتند که در بسیاری از موارد به جهت تقیه و نوعی مصلحت‌اندیشی بوده است.[3]

[1]. نحل، 106.

[2]. آل‌عمران، 28.

[3]. 1779 ( دلایل تقیه کردن ائمه(ع) )؛ «بررسی روایت اعلام بندگی امام سجاد(ع) برای یزید»، 71585؛ «علت مدح امام رضا(ع) از مأمون»، 64194؛ «دلایل تقیه کردن ائمه(ع)»، 1779؛ «موارد جواز دروغ گفتن»، 2194.