یکی از کسانی که روز عاشورا در دفاع از امام حسین(ع) به شهادت رسید،[1] عبدالله بن یزید بن ثبیط، عبدی[2] بصری[3] بود.[4] نام پدر وی یزید بن ثبیط[5] (نبیط)[6] و یا زید بن ثبیت قیسی و یا زید بن ثبیط قیسی است.[7]‏

به دنبال نامه‌ی امام حسین(ع) به مردم بصره، جمعى از شیعیان در منزل ماریه بنت سعد از قبیله عبدالقیس - که خانه‌اش مرکزی براى مشورت‌ها و گفت‌وگوهاى شیعیان بود - گرد هم آمدند و  عبدالله بن یزید هم یکی از حاضران در آن جلسه بود. آن‌جا بود که عبدالله به همراه پدر و برادرش عبیدالله تصمیم گرفتند که به سپاه امام حسین(ع) بپیوندند و به دنبال این تصمیم به سمت حضرتشان حرکت نمود و در منطقه‌ی ابطح به ایشان پیوستند.[8]

روز عاشورا آنان در رکاب امام(ع) جنگیدند و عبدالله به همراه پدر و برادرش به شهادت رسیدند.[9] بر اساس برخی از گزارش‌ها او از کسانی بود که در حمله‌ی اول به شهادت رسید.[10]

برادرش عامر بن یزید در رثای برادر و پدرش، این‌گونه سروده است:

«وَ ابْکی‌ یزیدَ مُجَدَّلَاً وَ ابْنَیهِ فی‌ حَرِّ الْهَجیرِ

مُتَزَمِّلینَ دِماؤَهُمْ تَجری‌ عَلی‌ لَبَبِ النُحوُرِ

یا لَهْفَ نَفْسی‌ لَمْ تَفُزْ مَعَهُمْ بِجَنَّاتٍ وَ حُورٍ»؛[11]

و بر یزید(بن ثبیط عبدی‌) و دو پسرش(عبدالله و عبیدالله‌) که در گرمای نیم‌روز بر زمین فتاده‌‌اند گریه کن! آنان در جامه‌های آغشته به خون گلویشان، پیچیده شدند! افسوس بر نفس من! که همراهشان نتوانست به باغ‌های بهشتی و حوریان دست یابد».

در زیارت ناحیه‌ی مقدسه این‌گونه از وی و پدر و برادرش تجلیل شده است: «السَّلامُ‏ عَلى‏ عَبْدِ اللَّهِ‏ وَ عُبَیدِ اللَّهِ‏ ابْنَی‏ یزِید بْنِ ثُبَیت‏ الْقَیسِی».[12]

در نقل‌های دیگری از این زیارت، نام‌های مشابهی وجود دارد که احتمال یکی بودن آنها با شهید مورد نظر وجود دارد:

الف) «السَّلَامُ عَلَى عَبْدِ اللَّهِ وَ عُبَیدِ اللَّهِ‏ ابْنَی زَیدِ بْنِ ثبیط [ثُبَیتٍ‏] الْقَیسِی‏»،[13] که نام پدر به جای «یزید»، «زید» اعلام شده است.

ب) «السَّلَامُ عَلَى بَدْرِ بْنِ رَقِیطٍ وَ ابْنَیهِ عَبْدِ اللَّهِ وَ عُبَیدِ اللَّه‏»،[14] که نام پدر و پدربزرگ این شهید به جای «یزید بن ثبیط»، «بدر بن رقیط» اعلام شده است.

[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[2]. ابن صباغ مالکى، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة ع‏، ج 2، ص 1280، قم، دار الحدیث‏، چاپ اول، 1422ق‏.

[3]. همان.

[4]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 113، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[5]. رسان، فضیل بن زبیر، تسمیة من قتل مع الحسین ع‏، ص 153، قم، آل البیت‏، چاپ دوم‏، 1406ق.

[6]. طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج 5، ص 354، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.

[7]. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، گردآورنده، آخوندی، محمد، ج 2، ص 576، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش.

[8]. تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ‏5، ص 353 – 354.

[9]. همان.

[10]. مناقب آل أبی طالب ع، ج‏4، ص 113.

[11]. سماوی، شیخ محمد بن طاهر، ابصار العین فی أنصار الحسین(ع)‏، ص 190، قم، دانشگاه شهید محلاتی‏، چاپ اول، 1419ق.

[12]. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، گردآورنده، آخوندی، محمد، ج 3، ص 78، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش.

[13]. همان، ج ‏2، ص 576.

[14]. شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، کتاب المزار، محقق، مصحح، ابطحی،‌ سید محمد باقر، ص 152، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.