یکی از مباحث در حوزه انسان‌شناسی، دیدن خواب و رؤیا است که از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است.[1]

فلسفه خواب‌های صادقه

از موضوعاتی که در مورد خواب‌دیدن مطرح است، حکمت و فلسفه‌ی رؤیاهای صادقه است. منظور از این خواب‌‌های راستین خواب‌هایی است که حکایت از وقوع حادثه‌ای در زندگی انسان می‌کند.

رؤیاهای صادقه می‌تواند فلسفه و حکمت‌های متعددی داشته باشد:

1. هدایت: یکی از حکمت‌‌های الهی در رؤیای صادقه، هدایت باطنی انسان‌‌ها‌ است. از این نظر، برخی از رؤیاها را می‌توان زمینه‌‌ای برای دریافت هدایت‌‌های الهی به شمار آورد.

ابن عباس از پیامبر اسلام(ص) چنین نقل می‌کند: «آگاه باشید که از بشارت‌های نبوت چیزی باقی نمانده مگر رؤیای صالح که فرد مسلمان یا خود آن‌را می‌بیند و یا دیگران در مورد او می‌بینند».[2]

در روایت دیگری می‌فرماید: «رؤیای صادقه جزئی از هفتاد جزء نبوت است».[3]

2. بشارت: یکی از حکمت‌‌های خواب‌‌های راستین، بشارت به وقوع حادثه‌‌ای مسرت‌بخش در زندگی است؛ مانند خواب حضرت یوسف(ع) که مشاهده کرد یازده ستاره و خورشید و ماه برای او سجده می‌کنند.[4]

همچنین در تفسیر آیه‌ی: «لَهُمُ الْبُشْرى‏ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا...»،[5] از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است:

«منظور از این آیه، رؤیای صالحه است که مؤمن به واسطه آن بشارت داده می‌شود و جزئی از شصت و چهار جزء نبوت است، هرکس چنین خوابی دید، می‌تواند آن‌را برای فردی که دوست‌ صمیمی‌اش است، بازگو کند».[6]

3. ایجاد آمادگی: برخی از چنین خواب‌‌هایی حکایت از وقوع حادثه‌ا‌ی ناگوار در زندگی انسان می‌کند، فلسفه‌ی این نوع خواب‌‌ها را می‌توان ایجاد آمادگی برای کم‌کردن آثار و عواقب آن حادثه دانست؛ مانند خواب پادشاه مصر که گفت:

«من در خواب هفت گاو چاق را دیدم که هفت گاو لاغر آنها را می‌‏خورند و هفت خوشه‌ی سبز و هفت خوشه‌ی خشکیده را نیز در خواب دیدم».[7]

حضرت یوسف(ع) این خواب را به خشک‌سالی و قحطی در آینده تعبیر کرد و زمینه شد تا پادشاه مصر ایشان را مسئول خزانه‌داری کشور کند و حضرتشان نیز برای مقابله با خشک‌سالی و قحطی دستور به جمع‌آوری غلات و نگه‌داری آنها نمود و در نتیجه توانستند کشور مصر را از آثار سوء خشک‌سالی وحشتناک هفت‌ساله در امان نگه‌دارند.

4. زمینه‌سازی برای کارهای نیک: به علاوه این‌که گاهی با دادن صدقه، دعا، انجام کارهای خوب، و یا توبه و دست‌کشیدن از کارهای ناشایست، ‌می‌توان آثار احتمالی خواب‌‌های بد را دفع و رفع نمود.

البته بر اساس برخی روایات به هر خواب بدی نیز نباید اعتنا کرد و آرامش زندگی را به واسطه‌ یک خواب نباید از دست داد. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: «هر کس رؤیایی غیر صالح(خواب بد) دید، چنین رؤیایی از جانب شیطان است تا باعث غم و اندوه او شود. پس سه بار بر سمت چپ خود بدمد (این فکر را از خود دور کند) و آن‌را برای کسی نقل نکند».[8]

[1]. ر. ک:«ماهیت رویا و امکان خود آگاهی در رویا»، 5827؛ «رویا دیدن»، 11784.

[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 58، ص 192، بیروت، دار احیاء التراث، 1404ق.

[3]. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 585، قم، جامعه مدرسین، 1413ق. 

[4]. «إِذْ قَالَ یُوسُفُ لِأَبِیهِ یَأَبَتِ إِنىّ‏ رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَبًا وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَیْتهُمْ لىِ سَاجِدِین». یوسف، 4.

[5]. یونس، 64.

[6]. بحار الانوار، ج 58، ص191.

[7]. «وَ قَالَ الْمَلِکُ إِنىّ‏ أَرَى‏ سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ یَأْکُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَ سَبْعَ سُنبُلَتٍ خُضْرٍ وَ أُخَرَ یَابِسَاتٍ یَأَیهُّا الْمَلَأُ أَفْتُونىِ فىِ رُءْیَاىَ إِن کُنتُمْ لِلرُّءْیَا تَعْبرُونَ». یوسف،43.

[8]. بحار الانوار، ج 58، ص 191.