رویا دیدن یکی از آیات و نشانه های الاهی[1] و دریچه ای به عالم غیب است.

از یک دیدگاه خواب و روایا دیدن عبارت از حالت انتقال انسان از عالم بیرون به عالم درون خویشتن و یکی از مهم ترین زمینه ها برای خودشناسی انسان است.

رویا هایی که انسان می بیند فی الجمله بازگو کننده جهان درون او هستند بنابراین کسانی که بطور دائم دچار کابوس هستند نشانگر این است که در وضعیت معنوی خوبی نبوده و باید تغییری در زندگی خود ایجاد کنند همچنان که  رویا های خوب و بشارت دهنده نیز خبر از صفای درونی فرد می دهند.

بنابراین یکی از حکمت های مهمی که خواب و رویا دیدن برای انسان دارد همان خوشناسی و تامل در عالم ضمیر ناخود آگاه است. علم تعبیر خواب در واقع چیزی جز تامل فرد در عالم درون خود و تلاش برای فهم معانی مثالی عالم رویا نیست.

از نظر حکما رویا دیدن موهبتی الاهی است که از طریق آن انسان قادر است تا نیم نگاهی به جهان باطن و باطن جهان داشته باشد. اگر رویا به عنوان یک پدیده فطری وجود نداشت گفتار اولیاو انبیا در مورد عالم آخرت و جهان های غیبی به سختی برای انسان های عادی قابل فهم بود. حال آنکه با تجربه رویا که مراتب و درجات گسترده ای را شامل می شود بسیاری از حقایق توحیدی و معارف غیبی هرچند در حدی پائین تر، قابل درک و تجربه است.

از جمله می توان به شباهت بین رویا و تجربه مرگ اشاره کرد. طبق آیه قرآن خواب (منام) ، تجربه کوتاه مدتی از مرگ و سیر اخروی است :

«خداوند روح (نفس) انسانها را به هنگام مرگ و نیز هنگامى که در خواب هستند قبض می کند، از این گروه آنها که فرمان مرگشان صادر شده می میرند و گروه دیگر باز فرستاده می شوند و به زندگى خود تا سرآمد معیّن ادامه مى‏دهند. در این امر نشانه‏هاى حکمت آموزى براى اهل تفکّر نهفته است»[2].

طبق این آیه شریفه خداوند،- چه در حالت خواب و چه در واقعه مرگ – روح (نفس) را قبض (توفّی) می کند و تفاوت تنها در اجلی است که برای مرگ تعیین شده و در حالت خواب، روح (نفس) دوباره به جسم فرستاده می شود.

همچنین این آیه نشان می دهد  که اهل تفکر و تامل با فکر کردن در مورد واقعه خواب و رویا به حقایق غیبی و حکمت های الاهی فراوانی دست می یابند.

بنابراین رویا دیدن همچون مرگ، یک خاصیت و ویژگی  طبیعی است که در خلقت روح و جسم انسان قرار داده شده و از این دیدگاه، هم خواب و هم مرگ تجربه حیاتی برتر بوده و هرگز به معنای نزدیک شدن به نابودی و عدم نیست؛ هرچند خواب و مرگ هردو همراه با رخوت حواس ظاهری و جسمانی هستند (که البته در تجربه مرگ روح به کلی از بدن عنصری و مادی قطع علاقه می کند) ولی این صرفاً به معنای ورود به سطح برتری از آگاهی است.

رویای صادقه

یکی از حکمت های الاهی که در رویا دیدن است مربوط به هدایت باطنی انسان هاست. از این نظر، رویا زمینه ای برای دریافت هدایت های الاهی محسوب می شود.

می دانیم که رویا مراتب و انواع مختلفی داشته و بخشی که از آن، که با عنوان رویای صادقه و صالحه تعبیر می شود، جنبه الاهی داشته و در قرآن و روایات نیز مورد تائید و تاکید قرار گرفته است:

ابن عباس از پیامبر اسلام چنین نقل می کند:

«آگاه باشید که از بشارت های نبوت چیزی باقی نمانده مگر رویای صالح که فرد مسلمان یا خود آن را می بیند و یا دیگران در مورد او می بینند»[3].

در روایت دیگری می فرمایند:

«رویای صادقه جزئی از هفتاد جزئ نبوت است»[4].

همچنین در تفسیر آیه : «لَهُمُ الْبُشْرى‏ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا...»[5]؛  از پیامبر اسلام نقل شده است که فرمودند:

«منظور از این آیه رویای صالحه است که مومن به واسطه آن بشارت داده می شود و جزئی از شصت و چهار جزء نبوت است، هرکس چنین رویائی دید آن را به فردی که دوستدار اوست بازگوکند اما اگر رویایی غیر صالح (خواب بد) دید چنین رویایی از جانب شیطان است تا باعث غم و اندوه او شود پس سه بار بر سمت چپ خود بدمد (این فکر را از خود دور کند) و آن را به کسی نقل نکند»[6].