جستجوی پیشرفته
بازدید
67449
آخرین بروزرسانی: 1403/04/20
خلاصه پرسش
کنیه به چه معنا است؟ و کنیه پیامبر اسلام (ص) به ابوالقاسم، به چه مناسبت است؟
پرسش
کنیه به چه معنا است؟ و کنیه پیامبر اسلام (ص) به ابوالقاسم، به چه مناسبت است؟
پاسخ اجمالی

در فرهنگ و ادبیات عرب به آن دسته از نام‌هایی که با پیشوند «اب» (در مردان) و «امّ» (در زنان) همراه باشد، کنیه می‌گویند. انتخاب کنیه برای افراد در قبایل عرب، نوعی بزرگ‌داشت و تجلیل نسبت به فرد به شمار می‌آید؛[1] مانند ابوالقاسم، ابوالحسن، ام سلمه، ام کلثوم و... .

در شریعت اسلام نیز توجّه زیادی به آن شده است. غزالی در این باره می‌نویسد:

«رسول اکرم(ص) اصحاب خود را از روی احترام و برای به دست آوردن دل‌هایشان به کنیه صدا می‌زد، و آنهایی که کنیه نداشتند، کنیه‌ای برایشان انتخاب می‌نمود و سپس آنها را بدان می‌خواند. مردم نیز از آن پس، آن شخص را به همان کنیه می‌خواندند. حتی آنان‌که فرزندی نداشتند تا کنیه‌ای داشته باشند، برای آنان کنیه‌ای انتخاب می‌کرد. پیامبر اکرم(ص) رسم داشت حتی برای کودکان نیز کنیه انتخاب می‌‌کرد و آنان را مثلاً ابا فلان صدا می‌زد تا دل کودکان را نیز به دست آورد».[2]

از امام رضا(ع) روایت شده است: «إذا کان الرجل حاضرا فکنه و إن کان غائبا فسمه»"؛[3] اگر کسى را در حضورش نام می‌برى او را به کنیه بخوان، و اگر غایب بود، نامش را بگو.

همچنین از امام صادق‌(ع) نقل شده است: «السُّنَّةُ وَ الْبِرُّ أَنْ یُکَنَّى الرَّجُلُ بِاسْمِ ابْنِهِ»؛[4] از جمله سنت‌هاى نیکو آن است که انسان کنیه‌ی خود را به نام پسرش انتخاب کند.

بنابر این، با تعریفی که از کنیه ارائه شد، کنیۀ پیامبر اسلام(ص) به ابوالقاسم از آن جهت است که قاسم نام یکی از فرزندان پسر آن‌حضرت بود.[5]

در روایتی علی بن فضال نقل می‌کند؛ از امام ابوالحسن(امام هفتم یا هشتم) پرسیدم: چرا کنیه پیامبر(ص)، ابوالقاسم است؟ امام فرمود: زیرا حضرتشان فرزندی به نام قاسم داشت و کنیه‌ی ایشان ناظر به همان فرزند است.

دوباره پرسیدم: آیا مرا شایسته می‌دانی که اطلاعات بیشتری (را با نگاه باطنی) به من بدهی؟! امام پاسخ مثبت داد و در ادامه مطالبی فرمود که خلاصه‌اش آن است که امام علی(ع) تقسیم‌کننده بهشت و جهنم است و پیامبر اسلام(ص) به نوعی حق پدری بر ایشان دارد؛ از این‌رو به ابوالقاسم نامیده شده است.[6]

و یا بر اساس روایتی که می‌گوید: «... أَنَا أَبُو الْقَاسِمِ اللَّهُ یُعْطِی وَ أَنَا أَقْسِم»؛‏[7] من ابوالقاسم هستم، خدا می‌دهد و من تقسیم می‌کنم.

از این جهت کنیه ابوالقاسم بر وی نهاده شد؛ مانند کنیه اباعبدالله برای امام حسین(ع) به اعتبار فرزند شیرخوارش عبدالله الرضیع(علی اصغر).

البته، گفتنی است در برخی موارد که مردم در مورد افرادی تحمل شنیدن کنیه‌هایشان را نداشتند، در جهت تحقیر نیز شبه کنیه برای آنان درست می‌کردند و آنها را به آن می‌خواندند که به همان معروف شدند؛ مانند ابوجهل که قبل از اسلام کنیه‌اش ابوحکم بود، وقتی در مقابل اسلام و پیامبر(ص) به مخالفت برخاست، دیگر واقعاً کنیه‌ی این چنینی در شأن او نبود؛ لذا برایش کنیه‌ی ابوجهل را انتخاب کردند.


[1]. ر. ک: دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج 11، ص 16452، واژه «کنیه»، دانشگاه تهران، چاپ اول دوره جدید، 1373ش.

[2]. حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف، ج 8، ص 595، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت.

[3]. طبرسی، ابوالفضل علی بن حسن، مشکاة الانوار، ص 324، نجف، کتابخانه حیدریه، چاپ دوم، 1385ق، 1344ش.

[4]. حر عاملى، وسائل الشیعة، ج 21، ص 397، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‏السلام، چاپ اول، 1409ق.

[5]. این فرزند پسر پیامبر اسلام(ص) قبل از سن بلوغ و در دوران کودکی از دنیا رفت.

[6]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 85، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.

[7]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عبد الموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج 7، ص 271، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏16، ص 114، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    788719 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    753665 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    675985 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    656784 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    647334 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    597830 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    579589 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    563968 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    563529 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    558040 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...