لطفا صبرکنید
12710
- اشتراک گذاری
«ملاحاة»؛ مصدر باب مفاعله از ماده «لحو» یا «لحی» به معنای نزاع، گفت‌وگو و دشمنی نمودن دو طرفه است.[1]
امام صادق(ع) می‌فرماید: «جبرئیل به پیامبر(ص) عرض کرد؛ از نزاع کردن و ستیزه‌گری با مردم دوری کن».[2]
پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرماید: «به هیچ چیزی پس از نهی از بت‌پرستی به اندازه نزاع و ستیزه‌کردن با دیگران نهی نشده‌ام».[3]
بحث و گفت‌وگو اگر برای اثبات و بیان حقیقت باشد، لازم است عنوان تعلیم یا تعلم در آن منظور شود، و آنچه از این‌دو عنوان خارج است؛ از مرحله حقیقت، بیرون و به منظور خودنمایى و خودبینى خواهد بود. طرفین مناظره و بحث اگر بخواهند از گفت‌وگوى خودشان نتیجه مثبت و مفید بگیرند؛ مىبایست با خلوص نیت و آزادى فکر در صدد تعلیم و تعلم باشند. مجادله و مناظرهاى که در جهت غلبه بر طرف مقابل و یا به عنوان اظهار فضل و دانش باشد، نه تنها بی‌فایده و بی‌نتیجه است، بلکه موجب تیرگى و تاریکى دل و پیدایش خلاف و دشمنی در میان بحث کنندگان خواهد شد.
نهی از «ملاحاة»، مشابه نهی از «مراء»[4] است که امام صادق(ع) به نقل از امام حسین(ع) می‌فرماید: «جدال از چهار حال بیرون نیست:
1. این‌که مباحثه در مسئلهاى است که هر دو طرف نسبت به آن، علم و اتفاق نظر نسبت به آن دارند؛ در این صورت، هر دو از مرحله خلوص و صفا بیرون رفته و علم خود را ضایع کرده و طلب رسوایى و فضیحت نمودید.
2. یا آن‌که هر دو جاهل به آن موضوع مورد بحث هستند. در این حالت، نادانى خود را آشکار نموده و روى جهل با همدیگر مجادله کردهاند.
3. یا این‌که یکی عالم است و با شخصى که جاهل است جدال مىکند. در این صورت، مقصود آن عالم؛ روشن کردن لغزش طرف مقابل از روی ظلم به او است.
4. یا یکی جاهل بوده که با شخص عالم جدال مىکند. در این صورت شخص جاهل، احترام و منزلت عالم را حفظ نکرده و نسبت به او ستم کرده است.
پس جدال به هر صورت زشت و ناروا است، و کسى که انصاف داشته باشد و در مقابل حق تسلیم باشد، قهراً جدال را ترک خواهد کرد، و در این حالت ایمان خود را محکم نگه‌داشته و سلامتى دین خود را نیکو گرفته و عقل خود را از لغزش و اشتباه حفظ کرده است».[5]
خلاصه؛ مقصود از روایت مورد پرسش این است که: از نزاع و گفت‌وگوهای بی‌فایده و اعتراض بر گفتار دیگران بدون غرض و مقصود دینی دوری شود؛ چون نه تنها فایده و نفعی ندارد، بلکه موجب دشمنی، نفاق، و از بین رفتن سلامت عقل می‌گردد.
[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 15، ص 242، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 301، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیه و آله، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ص 42، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1404ق.
[4]. «مراء»؛ یکی از مصدرهای باب مفاعله و به معناى سخن گفتن از روى خصومت و دشمنی و اصرار در باطل است؛ لسان العرب، ج 15، ص 278. همچنین گفته شده است: مراء؛ یعنی این‌که، به واسطه اشکال گرفتن به کلام دیگری به غرض تحقیر طرف مقابل و طعنه زدن او است؛ واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق و مصحح: شیری، علی، ج 20، ص 183، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ اول، 1414ق.
[5]. شهید ثانی، زین الدین بن علی، منیة المرید، محقق و مصحح: مختاری، رضا، ص 171 – 172، مکتب الإعلام الإسلامی، قم، چاپ اول، 1409ق.
