گریستن و جاری شدن اشک، معلول هیجان قلبی است که گاهی بر اثر خوشحالی یا غم و اندوه و یا خشیت و محبت در حالاتی خاص، صورت می‌گیرد. یکی از حالاتی که موجب سرازیر شدن اشک انسان می‌شود، حالت عبادت و راز و نیاز و دعا و توبه از گناه است. در این موقعیت، به علت توجه انسان به عالم ماوراء، و انصراف از عالم ماده، چنین حالتی برای شخص ایجاد می‌شود. به همین دلیل، در بین افرادی که اهل عبادت و دین‌داری هستند و حتی برخی اوقات، کسانی که چندان مذهبی هم نیستند، از هر دین و مذهبی که باشند، دیده می‌شود که هنگام عبادت، حالت گریه بر آنان غالب می‌شود. نه فقط مسلمانان در هنگام نماز، و نه مسیحیان در کلیسا، حتی برخی از کسانی که پیرو ادیان جعلی هستند، نیز این حالت را تجربه می‌کنند.
تاریخ نشان داده که حالت گریه و خشوع در برخی از افراد نه تنها نشانگر حقانیت دین و مذهب آنان نیست، بلکه حتی حقانیت و دیندار بودن این افراد را هم نمی‌تواند اثبات کند. برای نمونه؛ نمی‌توان اشک کشیشان و راهبان غیر مستکبر مسیحی هنگام شنیدن آیات قرآن – که در آیه 83 سوره مائده بدان اشاره شده است – را نشانی از حقانیت مسیحیت دانست.
خوارج نهروان نیز در انجام عبادات و نمازهای شبانه معروف و مشهور بودند، اما با امام برحق و خلیفه خدا بر زمین، دشمنی می‌کردند. این عبادت‌ها موجب فریب مردم عادی می‌شد و حتی اصحاب خاص امامان را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دادند. نقل شده که حضرت امام علی(ع) به همراه کمیل در کوچه‌های کوفه حرکت می‌کردند. در بین راه صدای مردی به گوششان رسید که با حالتی بسیار حزین و زیبا آیه «أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّیْلِ ساجِداً وَ قائِماً یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ یَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّه ‏قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْباب‏»،[1] را می‌خواند. کمیل در دلش از حال آن مرد خوشش آمد. اما حضرت علی(ع) فرمود: «ای کمیل! این مرد اهل جهنم است». او از این سخن امام تعجب کرد ولی چیزی نگفت. تا این‌که جنگ نهروان به پایان رسید. امام علی(ع) در بین کشته‌ها بود که با شمشیر سر یکی از آنها را به کمیل نشان داد و فرمود: «أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّیْلِ ساجِداً وَ قائِماً»؛ این همان کسی است که آن شب عبادت و قرائتش تو را به خود جذب کرد.[2]
بالاتر از این، گاهی داشتن حالت خشوع و گریه در نماز بدعت‌گذاران، نوعی استدراج است. پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: «هر کس که اهل بدعت‌گذاری باشد، شیطان او و عبادتش را با هم تنها می‌گذارد و به او حالت خشوع و گریه می‌دهد».[3]
یکی از فرقه‌هایی که بزرگ‌ترین و بدترین بدعت‌ها را در اسلام به وجود آوردند، وهابیت است. ارائه چهره‌ای خشن از اسلام در دنیا، یکی از آثار عقائد این فرقه گمراه است. جنایات و فجایعی که این گروه در ابتدای قدرت گرفتنشان در حجاز و عراق با کشتن مردم بی‌گناه رقم زدند، و نیز کشتارهایی که هم‌اکنون در کشورهای اسلامی به راه انداخته است، با اشک و گریه در نماز، قابل پوشاندن نیست.
بنابراین، نمی‌توان وجود این حالت عاطفی در هنگام عبادت و نماز را به تنهایی دلیل یا نشانه‌ای بر حقانیت دین یا مذهبی خاص دانست و یا آن‌را به اطمینان، فضیلت و کرامتی برای شخص گریه کننده محسوب کرد، مگر این‌که حقیقتاً آن شخص از جهت معنوی و هدایت الهی در سطح بالایی قرار داشته باشد. به‌ علاوه؛ در بین بزرگان شیعه نیز این نوع عبادت‌ها فراوان دیده شده است. با مراجعه به زندگی‌نامه علمای شیعه، می‌توان افراد زیادی را پیدا کرد که حالات معنوی در حال نماز داشته‌اند.[4]

---