حضرت زینب کبری(س) در سال پنجم یا ششم هجرت در مدینه منوره به دنیا آمدند. نامگذاری آن حضرت را به جد بزرگوارش پیامبر اکرم (ص) واگذار نمودند و آن حضرت به واسطه پیام الهی و وحی، او را «زینب» نامیدند که به معنای درخت خوش منظر یا مرکب از دو کلمه «زین» و «اب» به معنای «زینت پدر» است.

این بانوی بزرگ از اقیانوس علمی مربیان نمونه بشریت بهره برده است و در متن رنج‎ها و مرارت‎ها، شخصیتی مستحکم و استوار و شکست ‎ناپذیر یافت.

گر چه ما نیز به روایت معتبری از پیامبر اکرم (ص) در خصوص آن حضرت دست نیافتیم، ولی روایاتی که از پیامبر(ص) در باره ذریه حضرت زهرا (س) وارد شده است شامل این بانوی بزرگ اسلام نیز می شود. چنانچه در روایتی آمده است که شخصی از امام صادق (ع) سوال کرد: آیا پیامبر (ص) چنین فرموده است: همانا فاطمه پاکدامن است پس خداوند ذریه او را بر آتش جهنم حرام کرده است؟ حضرت در پاسخ می فرماید: بلی مقصود پیامبر(ص)حسن وحسین و زینب و ام کلثوم (ع) بوده است.[1]

همچنین امام سجاد (ع) به حضرت زینب (س) فرمودند:...شما بحمدالله عالمه غیر معلمه هستید (دانشمند تعلیم ندیده) و فهیمی هستید که کسی چیزی به شما تفهیم نکرده است.[2]

شاید بتوان گفت علت وجود احادیث فراوان در باره فضائل امام حسن و امام حسین(ع) از پیامبر اکرم (ص)و در دسترس نبودن حدیث یا احادیثی از آن حضرت در باره دیگر فرزندان امام علی(ع)، امامت این دو بزرگوار بوده است، اما اجمالا باید گفت که آن حضرت از مکتب پدر و مادر بزرگوارشان درس ایمان و تقوا، صبر و استقامت، مبارزه و ظلم ستیزی، حرکت و قیام، دفاع از حریم اسلام، دفاع از اصل اصیل امامت و ولایت، حمایت از مکتب شجاعت و شهامت، ایثار و فداکاری و فصاحت و بلاغت آموخت . ما در اینجا به بیان گوشه ای از ویژگی های آن بانوی قهرمان اشاره می کنیم:

1-ایمان راسخ حضرت زینب (ع):

اولین و مهمترین خصلت آن بانو، محبت و عشق وافری به ذات احدیت است . در عظمت ایمان و اعتقاد او به خداوند همین بس که همه مصائب را در راه رضای حق تحمل ‌کرده و همه را چون از سوی معبود است، زیبا می‌دید. وقتی در کوفه ابن زیاد از او سوال می‌کند: «کار خدا را با برادرت چگونه دیدی؟» در جواب می‌فرماید: «چیزی جز زیبایی ندیدم.»[3]؛ زیرا که این حرکت در راستای حق و حقیقت و جاودانگی بود و آن گاه که بدن پاره پاره برادر را در گودال قتلگاه مشاهده می‌کند با تضرع در پیشگاه خدا می‌گوید: «اللهم تقبل منا هذا القربان.»[4]

عبادت زینب (ع) آن چنان در اوج است که امام حسین (ع)در هنگام وداع به زینب کبری(س) فرمود: «خواهرم در نماز شبت مرا به یاد داشته باش.»[5] و نیز از امام سجاد (ع)نقل شده است: «عمه‌ام زینب در مسیر اسارت از کوفه به شام هم فرایض و هم نوافل خود را به جای می‌آورد و غفلت نداشت. فقط در یکی از منازل به خاطر شدت ضعف و گرسنگی، نشسته نماز خواند که بعد معلوم شد، سه روز است غذا میل نکرده است؛ زیرا به هر اسیر شبانه روز یک گرده نان می‌دادند و عمه‌ام سهمیه خود را بیشتر اوقات به بچه‌ها می‌داد.»[6]

2-دانش حضرت زینب (س)

حضرت زینب کبری (س) بانوی علم و فضل است. او علم خود را از جد بزرگوارش پدر ارجمند و مادر گرامی و برادران عزیزش دارد، کسانی که  متصل به وحی‎اند.

نوشته‌اند حضرت زینب (س) درس تفسیر برای بانوان داشت[7]. ابن عباس از وی با این عبارت نقل می‌کند و می‎گوید: «بانوی خردمند ما زینب (س)»[8] و همین بس که در بنی‎هاشم به «عقیله» یعنی بانوی خردمند معروف بود.

از سخنان حضرت زینب (س) در طول مسافرت کربلا، کوفه و شام و خطبه‌ها و سخنرانی‎هایی که در فرصت‌های مختلف در برابر ستمکاران و طاغوتیان آن زمان و مردم دیگر ایراد فرمود، به خوبی معلوم می‌شود که مراتب علم و دانش و کمال آن بانوی بزرگوار از راه تحصیل و تعلیم اکتسابی نبوده و بهره‌ای الهی و جنبه خارق‎العاده داشته است. شاهد این مطلب، کلام امام سجاد (ع)است که پس از خطبه کوفه بر او فرمود: عمه جان آرام باش و سکوت اختیار کن که تو بحمدالله دانشمندی معلم ندیده و فهمیده‌ای هستی که کسی تو را فهم نیاموخته است.[9]

3-فداکاری و ایثار عقیله بنی‎هاشم

بهترین جلوه‎گاه برای شناخت شخصیت وجودی زینب (س) همان سفر تاریخی کربلا و حضور مؤثر در واقعه عاشورا و به اسارت آزاد منشانه آن بزرگوار و چگونگی برخورد با ستمگران زمان است که تاریخ تنها گوشه ای از آن را برای ما نقل کرده است.

زینب کبری وقتی احساس کرد مسئولیت بزرگ جهاد در راه خدا و پیکار و مبارزه با بی دینان به دوشش آمده است و در این راه باید از مال و منال و شوهر و زندگی و فرزند بگذرد، حتی اگر لازم شود از دادن جان نیز دریغ نکند، با کمال شهامت و فداکاری از خانه و کاشانه و شوهر و زندگی دست ‌کشید و در صحنه کربلا حاضر شد و فرزندان خود را نیز برای قربانی به قربانگاه نینوا ‌آورد و سخاوت مندانه در راه خدا هدیه کرد. در همه جا یاری مهربان و دلسوز برای رهبر عالیقدر این قیام و نهضت مقدس یعنی اباعبدالله الحسین (ع)بود و چون عصر عاشورا شد و آن حجت الهی به شهادت رسید، بار تازه‌ای به دوش این بانوی فداکار نهاده شد که چون کوهی پولادین در برابر دشمنان منحرف ایستاد.[10]

تجلی و نقش بسیار مهم حضرت زینب (س)به گونه‌ای است که اکنون پس از قرن‌ها باز هم چنان جلوه‌ای دارد که جامعه اسلامی ما برای ارج نهادن به روحیه ایثار و فداکاری پرستاران و تجلیل از این قشر ایثارگر، روز ولادت فرخنده این بانوی گرانقدر را روز پرستار نامیده است.