جستجوی پیشرفته
بازدید
11277
آخرین بروزرسانی: 1400/12/11
خلاصه پرسش
آیا به نظر سید مرتضی (ره) در قاعده لطف، تصحیح اجتهاد فقها بر امام زمان (ع) واجب است؟
پرسش
آیا سید مرتضی (در نظریه لطف) معتقد است که امام مهدی می بایستی در اجتهادات فقها دخالت کند و آنها را تصحیح کند؟
پاسخ اجمالی

قاعده لطف در اثبات امامت، به این معنا است که اسلام دین الاهی است و توسط پیامبر اکرم (ص) به مردم عرضه شد و پس از ایشان باید کسانی از جانب خداوند معین شوند تا دین را به مردم معرفی کنند و ترویج نمایند. امام (ع) کارشناس حقیقی دین است که اسلام را به بهترین نحو به مردم می شناساند. پس لطف الاهی ایجاب می کند که عنایت او همواره برای هدایت بشر، ساری و جاری باشد. برخی از علمای اصول وجود امام زمان (عج) را در میان فقها،- در مسئله ای که اتفاق نظر و اجماع دارند -، لطف و واجب می دانند، به دلیل این که خطا و اشتباه همه فقها را در یک مسئله، بر خلاف لطف خدا می دانند، و معتقدند حجت خدا که نقش هدایت مردم را بر دوش دارد طبق قاعده لطف جلوی خطا و اشتباه مجموع فقها را خواهد گرفت و نخواهد گذاشت همگی آنها از حق جدا شوند؛ چون اگر چنین نباشد؛ یعنی اجماع علما مورد تایید امام (ع) نباشد، دیگر حجیت اجماع معنا نخواهد داشت. اما سید مرتضی چنین اعتقادی ندارد، بلکه این اعتقاد از آن شیخ طوسی است که حجیت اجماع را با قاعده لطف ثابت می کند.

 

پاسخ تفصیلی

قاعده لطف، قاعده ای کلامی است در اثبات امامت، به این معنا که لطف الاهی بر این تعلق دارد که راه هدایت بسته نباشد؛ زیرا دین مجموعه و دستگاه فنی و به هم پیوسته ای است که لاجرم برای فهم و درک و عمل به دستوراتش کارشناس آن نیز باید همراهش باشد. اسلام نیز یک دین الاهی است که توسط پیامبر اکرم (ص) به مردم عرضه شده و پس از ایشان باید کسانی از جانب خداوند معین شوند تا دین را به مردم معرفی کنند و ترویج نمایند. امام معصوم (ع) کارشناس حقیقی دین است که اسلام را به خوبی می شناسد و به بهترین نحو به مردم می شناساند. پس لطف الاهی ایجاب می کند که عنایت او همواره برای هدایت بشر، ساری و جاری باشد. چنان که با فرستادن پیامبر اکرم (ص) و انزال قرآن، راه هدایت را برای انسان ها باز کرد. با تعیین ا مامان معصوم، این هدایت را تمام می کند و دین را تکمیل می کند.[1]

 

برخی از علمای اصول وجود امام زمان (عج) را در میان فقها - که در مسئله ای اتفاق نظر و اجماع دارند -، لطف و واجب می دانند، به دلیل این که خطا و اشتباه همه فقها را در یک مسئله بر خلاف لطف واجب خدا می دانند، و معتقدند حجت خدا که نقش هدایت مردم را بر دوش دارد، طبق قاعده لطف جلوی خطا و اشتباه مجموع فقها را خواهد گرفت و نخواهد گذاشت همگی آنها از حق جدا شوند، چون اگر چنین نباشد یعنی اجماع علما مورد تایید امام (ع) نباشد، دیگر حجیت اجماع معنا نخواهد داشت.

 

اما آیا سید مرتضی چنین نظری دارد؟

 

شیخ طوسی در کتاب عده چنین می گوید: زمانی که امامیه بر سر دو قول اختلاف داشته باشند و یکی از دو قول، نظر امام (ع) باشد به طوری که شناخته نشود و باقی علما بر خلاف نظر امام (ع) باشند، اگر در چنین صورتی بر نظر امام (ع) دلیلی از کتاب یا سنتی که قطعی است وجود داشته باشد، بر امام نه ظاهر شدن و نه راهنمایی به قولش واجب نیست؛ چون آن دلیلی که وجود دارد در رفع تکلیف کافی است و اگر دلیلی بر نظر امام (ع) وجود نداشته باشد بر امام (ع) واجب است که یا ظاهر شود یا کسی را آشکار نماید که حق را در آن مسئله بیان کند... . شیخ در ادامه می گوید: سید مرتضی علی بن حسین موسوی اخیرا گفته است: جایز است که حق نزد امام (ع) باشد و اقوال دیگر همگی باطل باشند. و واجب نیست امام (ع) قول خود را آشکار کند؛ چون هنگامی که ما خود سبب استتار آن حضرت شده ایم پس هر نفعی از جانب حضرت و احکامی که نزد او است، اگر از ما فوت شود، از جانب خودمان است و اگر سبب غیبت را بر طرف می کردیم حضرت ظهور می فرمود و ما از فیضش بهره مند می شدیم و آن [احکام] حقی که نزدش بود برای ما بیان می فرمود. سپس شیخ طوسی می فرماید: این نظر نزد من صحیح نیست.[2]

 

باز هم در جای دیگری شیخ طوسی چنین می فرماید: سید ما مرتضی زیاد می گفت: مانعی ندارد که امور بسیاری به ما نرسیده باشد و علم آنها نزد امام وجود داشته باشد، اگر چه نقل کنندگان آنها را کتمان کرده باشند...[3]

 

در جای دیگر نیز شیخ در مقام رد بر سید که اجماع علما را از باب وجوب لطف انکار می کند می گوید: اگر قاعده لطف نبود امکان این نبود که بفهمیم امام (ع) با اجماع کنندگان موافق است.[4]

 

پس سید مرتضی قائل به این نیست که امام زمان (عج) باید اجتهادات فقها را تصحیح کند و در آنها دخالت کند، بلکه این  شیخ طوسی است که از قاعده لطف استفاده کرده و اجماع علما را معتبر می داند، و چون اجماع را به دلیل قاعده لطف حجت می داند، لازمه اش این است که چنین اعتقادی را نیز بپذیرد که در مواردی امام (ع) جلوی گمراهی علما را می گیرد.

 

این نظریه چنان که ملاحظه فرمودید مورد اختلاف است و بسیاری از علما این را قبول ندارند. گر چه امکان صحت چنین نظری وجود دارد و منع عقلی برای آن نیست، ولی اثبات وجوب و حتمیت آن به وسیله قاعده لطف بسیار مشکل است.

 

[1] . مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، ص 95 – 92.

.[2] شیخ مرتضی انصاری، فرائدالاصول، ج 1 ، ص194 ، چاپ سوم ، انتشارات مجمع فکر اسلامی ، قم ، سال1380 ش.

[3] .همان ، ص 195.

[4] .همان ، ص.192

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا شیعیان معتقدند که خداوند توسط جبرئیل به امام علی وحی نازل کرد، ولی اشتباهاً به پیامبر اکرم رسیده؟
    14304 شیعه آماج تهمتها 1388/12/19
    در پاسخ به این پرسش، توجه به نکاتی ضروری به نظر می رسد. الف. مهم ترین چیزی که برای یک محقق فرق و مذاهب لازم است این است که نخست از ...
  • قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء چه کسانی هستند؟
    54384 انسان کامل 1394/12/27
    عناوین نامبرده شده(قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء) از اصطلاحاتی است که در برخی کتاب‌های عرفانی آمده است و اشاره به مقاماتی دارد که اهل عرفان در مورد اهل سیر و سلوک و عرفان عملی بر می‌شمارند. اصرار و تأکید بر روی این اصطلاحات هر چند در کتاب‌های ...
  • آیا ارزش معنوی صدقه، متناسب با توانایی مالی فرد سنجیده می‌شود؟
    12575 انفاق و قرض الحسنه 1393/08/22
    در ارزش‌گذاری یک عمل، عوامل بسیاری دخالت دارند؛ مانند اخلاص، کمیت، سختی عمل و... بنابر این اگرچه کمیت و مقدار عمل نیز در ارزش‌گذاری اعمال دخالت دارد، امّا بدون شک میزان و ارزش واقعی بر اساس اخلاص و پاکی خود عمل است. خداوند می‌فرماید: آن‌کس که مرگ و ...
  • در صورتی که چند نفر به زنا کردن مردی شهادت داده و پس از اجرای حکم از شهادت خود برگردند دیه فرد معدوم بر عهده کیست؟
    9117 Laws and Jurisprudence 1388/08/10
    سؤال شما به دفاتر مراجع ارسال گردید و تا این لحظه پاسخ های زیر دریافت گردید:دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):باید دیه کامله در میان چهار نفر تقسیم شود و به صاحبان خون داده شود.دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):این ...
  • آیا در روایات توصیه شد که بدن خود را با روغن‌های گیاهی ماساژ دهیم؟
    3012 حدیث 1402/06/20
     چرب‌کردن بدن با روغن‌های گیاهی، و مالش و یا ماساژ بدن با آنها، روشی است که از گذشته‌های دور در میان بسیاری از جوامع یکی از روش‌های درمان و یا کاهش‌دهنده بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته و برخی موارد آن امروزه نیز در پزشکی نوین مورد تأیید قرار گرفته است.در ...
  • معنای «رجب» چیست؟
    39644 دیگر موارد 1397/03/19
    «رجب»؛ نام نهمین ماه از ماه‌های قمری است. بر اساس آنچه در کتب لغوی آمده، این ریشه در موارد «بزرگ‌داشت چیزی از روی هیبت آن» مورد استفاده قرار می‌گیرد. و این ماه را نیز از آن رو رجب نامیده‌اند که در دوران جاهلیت، آن‌را بزرگ شمرده و جنگ ...
  • تفسیر آیات 97 تا 99 سوره نساء چیست؟
    15089 تفسیر 1391/12/07
    در شأن نزول آيه 97 سوره نساء،[1] مفسران گفته‌‏اند؛ عده‌ای از مسلمانان كه به ظاهر شهادتين گفته بودند، با وجود این‌که قدرت داشتند از مكه به مدينه هجرت كنند، اما مهاجرت نكردند! زمانی كه رؤساى قريش به طرف بدر براى جنگ با مسلمانان می‌آمدند ...
  • نقش خانواده در گسترش آسیب‌‌های اجتماعی چگونه است؟
    18639 روش شناسی 1392/02/29
    خانواده، کوچک‌ترین نهاد اجتماعى است که اساس و زیرساخت واحدهاى بزرگ‌تر به شمار می‌رود. میزان موفقیت و سهمى که افراد براى ایفاى نقش در واحدهاى بزرگ اجتماعى ایفا می‌کنند بستگى تام به نحوه رشد و تربیت و شکوفایى‏استعدادهاى آنها در کانون مقدس خانواده دارد. خانواده در مسیر ...
  • آیا خلاف قانون کشور عمل کردن مشکل شرعی دارد؟
    28822 رعایت مقررات و قوانین 1391/12/10
    تخلف از قوانین و مقررات نظام اسلامی جائز نیست اما در فرض مثال، چنانچه شرایط معامله رعایت گردد معامله باطل نیست (یعنی فروشنده مالک پول شده و خریدار هم صاحب آن جنس می‌شود)، اما کسی که اقدام به این عمل می‌کند، مرتکب گناه شده است.ضمائم:پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به ...
  • معنای شعایر اسلامی چیست؟ و شعایر اسلامی از دیدگاه قرآن چگونه است؟
    39427 تفسیر 1389/12/26
    شعایر اسلامی، مکان ها و نشان هایی می باشند که خدا آنها را برای عبادت قرار داده و انسان را به یاد خدا می اندازد. برای نمونه، صفا و مروه در قرآن کریم، دو مکان و علامت برای عبادتند که در مراسم حج خدا در آن ...

پربازدیدترین ها