جستجوی پیشرفته
بازدید
15172
آخرین بروزرسانی: 1393/04/09
خلاصه پرسش
چرا امامان معصوم(ع)؛ جانشینان خود را به روشنی معرفی نمی‌کردند تا از شکل‌گیری فرقه‌های انشعابی در شیعه جلوگیری شود؟
پرسش
چرا امامان معصوم(ع)؛ امام و جانشین بعدی خود را به روشنی معرفی نمی‌کردند تا از شکل‌گیری فرقه‌هایی مانند اسماعیلیان و... جلوگیری شود؟
پاسخ اجمالی
برای علنی نکردن کامل موضوع جانشینی، دلایل‌ گوناگونی وجود دارد؛ مانند خفقان بسیار شدید در جامعه و دنیاطلبی برخی نزدیکان.
با این وجود، این طور نبود که امامان معصوم(ع) جانشینان خود را اصلاً معرفی نکنند، بلکه آنان را پیش دوستان و خواص مطرح و معرفی می‌کردند.  
 
پاسخ تفصیلی
فلسفه علنی نکردن موضوع جانشینی، دلیل‌های متعددی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود.
۱. در دوران زندگی امامان(ع)، خفقان بسیار شدیدی بر جامعه حکم‌فرما بود، تا جایی که امامان(ع)- ‌جز در برخی موارد خاص- حتی امامت خودشان را نیز علنی نمی‌کردند، چه رسد به این‌که بخواهند جانشینشان را به مردم معرفی کنند. در این‌باره به برخی از شواهد اشاره می‌کنیم.
الف. شیخ صدوق(ره) پیرامون آشکار نشدن امام مهدی(عج) می‌گوید: «امروزه اگر صاحب الزمان در جامعه حضور علنی داشته و با شیعیان خود تماس بگیرد، میان آنان شهرت یابد و این موضوع به گوش دشمنان برسد و جاسوسان مخفى به وجود آن‌حضرت پى بَرَند و یا دوستان هنگام جدال با مخالفان تحت تأثیر احساسات خود، او را معرفى کنند و محل او را نشان دهند، و اگر امام زمان مخفیانه با شیعیان خود تماس گرفته و این موضوع در مجالس آنها منتشر شود و به ناچار نشانى شخص و نسب و مکانش به گوش مخالفان برسد در این صورت نه به وى رحم کنند و نه به شیعیان وى مهلت دهند چنان‌چه فرعون چون شنیده بود موساى پیامبر ناجى بنى اسرائیل است و هلاکت او و اطرافیانش به دست اوست بی رحمانه به کشتار فرزندان بنى اسرائیل پرداختند و در زمان پیش از او، چون این خبر به گوش نمرود رسید که هلاکت و ویرانى حکومتش به دست نوزادی است که در این ایام متولد می‌شود، کشتار فرزندان رعایا و اهل کشورش را آغاز کرد و در همین راستا، خلیفه ناحق و سرکش معاصر با امام حسن عسکری(ع) در جست‌وجوى فرزندش برآمد، خانه او را تحت نظر گرفت، کنیزانش را زندانى کرده و منتظر وضع حمل احتمالی آنها شد...».[1]
ب. این‌که می‌بینیم امام حسن عسکرى(ع) با آن‌که فرزندى دارد، امّا در بیمارى منجر به رحلت خویش، مادرش «امّ الحسن» را وصى خود در موقوفات و صدقات قرار داد؛ این کار را براى پنهان نگاه‌داشتن ولادت فرزندش از خلیفه وقت انجام داد؛ زیرا اگر نام فرزندش را می‌برد و از وجود او اطلاع می‌داد و او را وصىّ خود می‌نمود، نقض غرض بود.[2] به خصوص که آن‌حضرت هنگام وفاتش، رجال دولت و نزدیکان خلیفه و قضات را در خانه‌اش بر وصیّت خود گواه گرفت تا موقوفاتش محفوظ بماند و وجود فرزندش را از نظرها پوشیده دارد. و با نبردن نامى از وى، جان او را حفظ کند.
ج. امام جعفر صادق(ع) هنگام وفات پنج نفر را به عنوان وصىّ خود اعلام کرد که اولین آنها منصور، خلیفه عباسى بود! امام فرزندش موسى بن جعفر(ع) را به تنهائى وصىّ ننمود، براى آن‌که جانش را از هرگونه خطرى محفوظ دارد، بلکه او را به همراه قاضى و ربیع حاجب و خلیفه و همسر خود حمیده بربریه به عنوان اوصیاء معرفی کرده و نام امام کاظم را در انتهای لیست ذکر فرمود تا امامت او را پنهان نگهدارد، اما از میان دیگر فرزندانش فرد دیگری را در وصیّت شریک نکرد، چون ممکن بود میان آنها افرادى باشند که بعد از وفات حضرت، مدعى جانشینى وى شوند و با امام کاظم(ع) به نزاع و رقابت برخیزند.[3]
2. با این حال؛ این طور نبود که امامان معصوم(ع) جانشینان خود را اصلاً معرفی نکنند، بلکه آنان را پیش دوستان و خواص، مطرح و معرفی می‌کردند. داود رقّى می‌گوید: به حضرت موسى بن جعفر(ع) گفتم: قربانت گردم پیر شده‌ام و عمرم به پایان رسیده است، مرا از امام بعد از خود خبر ده، راوى گفت: امام(ع) به فرزندش حضرت رضا(ع) اشاره کرده و فرمود: «این فرزند من امام بعد از من است».[4]
3. تنها عامل پیدایش انشعابات، عدم شناخت جانشین نبود، بلکه‌ گاه عده‌ای که در ظاهر جزو خواص بودند، جانشین واقعی امام(ع) را می‌شناختند، امّا به دلیل برخی سودجویی‌ها، خود را به نادانی می‌زدند تا از این راه بتوانند به منافع مادی خود برسند.  
امین الاسلام طبرسى(ره) می‌گوید: «اصحاب و یاران موسى بن جعفر(ع) اجماع کرده‌اند که پدرش به امامت فرزندش على بن موسى(ع) وصیت کرده است و او را جانشین خود معرفى نموده است، اما چند نفر از واقفیه به امامت او گردن ننهادند و علت مخالفتشان اغراض دنیوى بود و اینان با چنین رویکردی، بخشی از اموال موسى بن جعفر را حیف و میل کردند. واقفیه با طرح این شبهه ‌که موسى بن جعفر(ع) از دنیا نرفته، از تحویل اموال و امانات متعلق به امام به حضرت رضا(ع) خوددارى کردند و امامتش را منکر شدند و هنگامى که حضرت موسى بن جعفر(ع) در زندان بود آنان سوء استفاده‌های مالی داشتند و از این‌رو مرگ آن‌حضرت را انکار کرده و امامت و خلافت امام رضا(ع) را به رسمیت نشناختند».[5]
 

[1]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ‏1، ص 46 - 47، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1395ق. 
[2]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبة للحجة، محقق و مصحح: تهرانى، عباد الله، ناصح، على احمد، ص 107 - 108، قم، دار المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1411ق‏.   
[3]. همان، ص 108. 
[4]. «عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی إِبْرَاهِیمَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ کَبِرَ سِنِّی فَحَدِّثْنِی مَنِ الْإِمَامُ بَعْدَکَ قَالَ فَأَشَارَ إِلَى أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا وَ قَالَ هَذَا صَاحِبُکُمْ مِنْ بَعْدِی»؛ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(علیه السلام)، محقق و مصحح: لاجوردى، مهدى‏، ج ‏1، ص 23، تهران، نشر جهان‏، چاپ اول، 1378ق‏.‏
[5]. «أجمع أصحاب أبیه أبی الحسن موسى على أنه نص علیه و أشار بالإمامة إلیه إلا من شذ منهم من الواقفة و المسمین الممطورة و السبب الظاهر فی ذلک طمعهم فیما کان فی أیدیهم من الأموال إلیهم فی مدة حبس أبی الحسن موسى و ما کان عندهم من ودائعه فحملهم ذلک على إنکار وفاته و ادعاء حیاته و دفع الخلیفة بعده عن الإمامة و إنکار النص علیه لیذهبوا بما فی أیدیهم مما وجب علیهم أن یسلموه إلیه»؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 314، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    774760 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    747784 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    668905 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    653383 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    645455 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    592177 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    578785 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    562520 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    562432 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    557011 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...