خدای متعال در ابتدای سوره‌ی نساء از مردم می‌خواهد که تقوا پیشه کنند و بدانند که او مراقب رفتار آنها است.

در این میان و برای بیان لزوم این امر، به مسئله‌ی آفرینش آدم(ع) اشاره کرده و می‌فرماید:

«یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً».[1]

در این آیه پس از دستور به رعایت تقوا، می‌فرماید خدا شما انسان‌ها را از یک شخص آفریده است. ظاهر این تعبیر، همان واحد شخصى را می‌رساند و اشاره به نخستین انسانى است که قرآن او را به نام آدم(ع) پدر انسان‌‌هاى امروز معرفى کرده است. تعبیر«بنى آدم» که در آیات فراوانى از قرآن وارد شده، نیز اشاره به همین موضوع دارد.

اما در ادامه‌ی آیه می‌فرماید که همسر آن شخص را از نیز از همان نفس و شخص واحد آفرید و با توجه به این‌که کلمه‌ی «نفس» مؤنث است، ضمیری که به آن برگشت می‌کند نیز مؤنث خواهد بود و این ضمیر به آدم(ع) برنمی‌گردد تا بگوییم چرا ضمیری مذکر نبوده است؟!

البته شاید در اولین نگاه به آیه و اولین قرائت آن، چنین به نظر برسد که همسر آدم از خود او آفریده شد؛ از همین‌رو و با همین نگاه نادرست، برخی مفسران از این تعبیر، چنین برداشت کرده‏‌اند که همسر آدم(حوا) از بدن آدم آفریده شد.

برخی از روایات غیر معتبر نیز وجود دارد که آن‌را شاهدی بر این نوع تفسیر گرفته‌‌اند. این دسته از روایات مدعی‌اند که حوا از یکى از دنده‌‏هاى آدم آفریده شده است.

در فصل دوم از سفر تکوین تورات نیز به همین معنا تصریح شده است، ولى با توجه به سایر آیات قرآن، هرگونه ابهامى از تفسیر این آیه برداشته ‌‌شده و مشخص می‌‌شود که منظور آیه آن است که خداوند همسر آدم را از جنس خود او، یعنی از جنس بشر آفریده است، نه آن‌که از خود او آفریده باشد.

شاهد بر این مدعا، آیات متعدد دیگری از قرآن است که خطاب به همه‌ی انسان‌‌ها بیان می‌‌دارد که خداوند از جنس خود آنها برایشان همسرانی قرار داده است:

«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها»؛[2] از نشانه‌‏هاى قدرت خدا آن است که همسران شما را از جنس شما قرار داد تا به وسیله آنها آرامش یابید.

«وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً»؛[3] خداوند همسران شما را از جنس شما قرار داد.

واضح است که معنای آیات یادشده آن نیست که خداوند برای هر مردی، همسری از بدن خود او خلق کرده است؛ بلکه معنایش آن است که همسری که خداوند برای انسان‌‌ها در نظر گرفته، از جنس خود آنها یعنی جنس انسان می‌باشد؛ نه از جنس و نوعی دیگر.

اما درباره آفرینش حضرت حوا، روایتى که خلقت او را از یکى از دنده‏‌هاى آدم دانسته، شدیدا تکذیب شده و تصریح گردیده است که حوا از باقى‌مانده خاک آدم آفریده شده است؛ نه از بخشی از جسم او.[4]

برداشت این معنا از این آیه به گونه‌‌ای واضح است که برخی از مفسران ادعا کرده‌‌اند که هیچ‌گونه دلیلی برای چنین برداشتی از آیه که حوا از دنده آدم آفریده شده باشد، وجود ندارد.[5] با این‌حال برخی از مفسران اهل‌سنت، معنای اول را پذیرفته‌‌اند.[6]

گفتنی است؛ حتی با پذیرفتن قول اول و این‌که حوا از بخشی از بدن آدم آفریده شده، بازهم این آیه بدان معنا نخواهد بود که اولین انسان آفریده‌شده، انسانی دوجنسیتی بوده و انتشار نسل و تولید مثلش، از طریق باردار شدن صورت گرفته است. به خصوص این‌که هیچ‌گونه دلیل و شاهد قرآنی و روایی بر چنین موضوعی وجود ندارد؛ بلکه شواهد موجود دقیقا خلاف آن‌را می‌رساند.

برای واضح‌تر شدن مطلب به پدیده‌ علمی شبیه‌سازی اشاره می‌کنیم. امروزه بدون آن‌که هیچ بارداری رخ دهد و بدون آن‌که موجود زنده مبدأ، دوجنسیتی باشد، دانشمندان با استفاده از سلول‌های بنیادی توانسته‌اند موجود مشابه دیگری را تولید کنند! با این وجود آیا خداوند نخواهد توانست که به عنوان نمونه با استفاده از چیزی مانند سلول‌های بنیادی موجود در انسانی تک‌جنسیتی، موجودی دیگر از نژاد او و با جنسیتی دیگر بیافریند؟!

آنچه گفته شد تنها یک فرض است و همان‌گونه که بیان شد، روایات شیعی، خلقت حوا(س) از بخشی از بدن آدم(ع) را از اساس، صحیح نمی‌دانند.

[1]. نساء، 1.

[2]. روم، 21.

[3]. نحل، 72.

[4]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 3، ص 245- 246، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[5]. طباطبائی، سید محمد حسین‏،المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 136، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.

[6]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب،ج 9، ص 477 – 478، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.