لطفا صبرکنید
بازدید
5782
5782
آخرین بروزرسانی:
1395/04/10
کد سایت
fa71429
کد بایگانی
87169
نمایه
وظایف شورای نگهبان
طبقه بندی موضوعی
نهادهای حکومت دینی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
وظایف شورای نگهبان چیست و آیا مصوبات هیأت دولت و نیز آیین‌نامه‌های نهادهای دولتی،جهت تشخیص انطباق با شرع از فیلتر شورای نگهبان رد می‌شوند؟
پرسش
با سلام. آیا مصوبات قانونی دولت از فیلتر شورای نگهبان رد می‌شوند؟ آنچه هیئت وزیران تصویب می‌کنند آیا می‌توان اطمینان داشت که اگر مطابق شرع نباشد حداقل پس از مدتی جلوی آن توسط شورای نگهبان گرفته می‌شود یا اصلاً هیچ نهاد نظارتی از بابت شرعی‌بودن مصوبات دولت از جمله آیین‌نامه‌های مربوط به وزارت‌خانه‌ها وجود ندارد؟ (در سایت شورای نگهبان اساس نامه‌ی شرکت‌ها را دیدم که توسط شورای نگهبان بررسی شرعی می‌شود. اما آیا آیین‌نامه‌های دولت هم همین طور است؟ اگر خیر، پس تکلیف مردم در عمل به این قوانین چیست؟ ممکن است شرعی نباشند). با تشکر
پاسخ اجمالی
شورای نگهبان یکی از نهادهای اساسی جمهوری اسلامی است که وظیفه اصلیش - به استناد اصل چهارم قانون اساسی - پاسداری و نگهبانی از احکام اسلام و قانون اساسی از طریق نظارت بر قوانین و مقررات می‌باشد.
چگونگی اجرای این اصل و مصادیق اجرایی اموری که در صلاحیت شورای نگهبان است، در اصول متعدد دیگری از قانون اساسی و دیگر قوانین بیان شده است. نظارت شورای نگهبان بر آنها گاهی ابتدایی و به صورت مستقیم انجام شده و در برخی موارد نیز به طور غیرمستقیم و یا با درخواست نهاد خاص انجام می‌پذیرد. مشروح وظایف شورای نگهبان و چگونگی اجرایی‌نمودن آن به شرح زیر بیان خواهد شد.
وظایف و صلاحیت شورای نگهبان عبارت‌اند از:
1. نظارت بر قوانین و مصوبات و لوایح یا طرح‌های قانونی مجلس و اساسنامه‌های مصوب دولت و انطباقشان با موازین اسلام[1] و قانون اساسی.[2]
2. تفسیر[3] قانون اساسی[4]
3. نظارت بر انتخابات[5] مجلس خبرگان رهبری.[6] یکی از نمادهای بارز نظارت بر انتخابات، بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس خبرگان به استناد تبصره 1 ماده 3 قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری[7] و آیین‌نامه آن می‌باشد.
4. نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری.[8] یکی از جلوه‌های نظارت در این‌جا نیز تأیید صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری قبل از انتخابات به استناد بند 9 اصل 110 قانون اساسی می‌باشد.
5. نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی به استناد اصل نود و نهم قانون اساسی.[9]
گفتنی است در مورد انتخابات مجلس شورای اسلامی، مجری انتخابات که وزارت کشور است به صلاحیت داوطلبان، رسیدگی می‌نماید و شورای نگهبان نیز بر آن نظارت خواهد کرد، اما در مورد داوطلبان ریاست جمهوری و داوطلبان نمایندگی مجلس خبرگان رهبری، صلاحیت داوطلبان، پیش از انتخابات مستقیماً توسط شورای نگهبان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
6. مراجعه به آرای عمومی و همه پرسی به استناد اصل 99.
7. حضور در برخی مراسم و شوراها؛ از قبیل حضور در مراسم تحلیف رئیس جمهور به استناد اصل 121 قانون اساسی، حضور در مجلس شورای اسلامی برای لایحه یا طرح قانونی و یا تصویب فوری طرح‌ها و لوایح به منظور تسریع در روند قوانین به استناد اصل 97 قانون اساسی و هم‌چنین حضور در شورای بازنگری قانون اساسی به موجب اصل 177 قانون اساسی و نیز حضور در شورای موقّت رهبری در صورتی که مقام رهبر بر اثر بیماری یا حادثه دیگری موقتاً از انجام وظایف رهبری ناتوان شود و نیز در زمان فوت، کناره‌گیری یا عزل رهبر توسط مجلس خبرگان با عنایت به اصل 111 قانون اساسی.
یکی دیگر از وظایف غیر مستقیم و با واسطه شورای نگهبان در رابطه با بررسی عدم مغایرت مقررات دولتی با موازین شرعی می‌باشد که به موجب اصل 170 قانون اساسی در صورت اعتراض به مقررات و مصوبات دولتی مبنی بر مغایرت آنها با موازین شرع، دیوان عدالت صلاحیت ابطال آنها را دارد، ولی دیوان برای تشخیص مغایرت یا عدم مغایرت مصوبات یا مقررات دولتی که مورد اعتراض قرار گرفته‌اند به استناد ماده 87 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و تبصره 2 ماده 84 همان قانون، موضوع را جهت اظهار نظر به شورای نگهبان ارسال می‌کند که در صورت اعلام مغایرت مصوبه با موازین شرعی توسط فقهای شورای نگهبان، دیوان باید اقدام به ابطال آن و در غیر این‌صورت مصوبه معترض عنه به قوت خود باقی و قابل اجرا خواهد بود.
چگونگی اجرای این اصل و مصادیق اجرایی اموری که در صلاحیت شورای نگهبان است، در اصول متعدد دیگری از قانون اساسی و دیگر قوانین بیان شده است. نظارت شورای نگهبان بر آنها گاهی ابتدایی و به صورت مستقیم انجام شده و در برخی موارد نیز به طور غیرمستقیم و یا با درخواست نهاد خاص انجام می‌پذیرد. مشروح وظایف شورای نگهبان و چگونگی اجرایی‌نمودن آن به شرح زیر بیان خواهد شد.
وظایف و صلاحیت شورای نگهبان عبارت‌اند از:
1. نظارت بر قوانین و مصوبات و لوایح یا طرح‌های قانونی مجلس و اساسنامه‌های مصوب دولت و انطباقشان با موازین اسلام[1] و قانون اساسی.[2]
2. تفسیر[3] قانون اساسی[4]
3. نظارت بر انتخابات[5] مجلس خبرگان رهبری.[6] یکی از نمادهای بارز نظارت بر انتخابات، بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس خبرگان به استناد تبصره 1 ماده 3 قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری[7] و آیین‌نامه آن می‌باشد.
4. نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری.[8] یکی از جلوه‌های نظارت در این‌جا نیز تأیید صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری قبل از انتخابات به استناد بند 9 اصل 110 قانون اساسی می‌باشد.
5. نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی به استناد اصل نود و نهم قانون اساسی.[9]
گفتنی است در مورد انتخابات مجلس شورای اسلامی، مجری انتخابات که وزارت کشور است به صلاحیت داوطلبان، رسیدگی می‌نماید و شورای نگهبان نیز بر آن نظارت خواهد کرد، اما در مورد داوطلبان ریاست جمهوری و داوطلبان نمایندگی مجلس خبرگان رهبری، صلاحیت داوطلبان، پیش از انتخابات مستقیماً توسط شورای نگهبان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
6. مراجعه به آرای عمومی و همه پرسی به استناد اصل 99.
7. حضور در برخی مراسم و شوراها؛ از قبیل حضور در مراسم تحلیف رئیس جمهور به استناد اصل 121 قانون اساسی، حضور در مجلس شورای اسلامی برای لایحه یا طرح قانونی و یا تصویب فوری طرح‌ها و لوایح به منظور تسریع در روند قوانین به استناد اصل 97 قانون اساسی و هم‌چنین حضور در شورای بازنگری قانون اساسی به موجب اصل 177 قانون اساسی و نیز حضور در شورای موقّت رهبری در صورتی که مقام رهبر بر اثر بیماری یا حادثه دیگری موقتاً از انجام وظایف رهبری ناتوان شود و نیز در زمان فوت، کناره‌گیری یا عزل رهبر توسط مجلس خبرگان با عنایت به اصل 111 قانون اساسی.
یکی دیگر از وظایف غیر مستقیم و با واسطه شورای نگهبان در رابطه با بررسی عدم مغایرت مقررات دولتی با موازین شرعی می‌باشد که به موجب اصل 170 قانون اساسی در صورت اعتراض به مقررات و مصوبات دولتی مبنی بر مغایرت آنها با موازین شرع، دیوان عدالت صلاحیت ابطال آنها را دارد، ولی دیوان برای تشخیص مغایرت یا عدم مغایرت مصوبات یا مقررات دولتی که مورد اعتراض قرار گرفته‌اند به استناد ماده 87 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و تبصره 2 ماده 84 همان قانون، موضوع را جهت اظهار نظر به شورای نگهبان ارسال می‌کند که در صورت اعلام مغایرت مصوبه با موازین شرعی توسط فقهای شورای نگهبان، دیوان باید اقدام به ابطال آن و در غیر این‌صورت مصوبه معترض عنه به قوت خود باقی و قابل اجرا خواهد بود.
[1] . «تشخیص عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با احکام اسلام با اکثریت فقهای شورای نگهبان است و تشخیص عدم تعارض آنها با قانون اساسی بر عهده اکثریت همه اعضای شورای نگهبان است.»، ر. ک: اصل نود و ششم قانون اساسی.
[2]. ر. ک:اصل 72 – 85 – 91 و نود و چهارم قانون اساسی
[3]. «مقصود از تفسیر، بیان مراد قانون‌گذار در موارد سکوت، ابهام یا اجمال اصول قانون اساسی است».
[4]. ر. ک: اصل نود و هشتم.
[5]. «نظارت شورای نگهبان بر انتخابات از از طریق اقشار و گروه‌های مختلف مردم از قبیل هیئت مرکزی نظارت، هیات‌‌های نظارت استانی و سایر هیات‌‌ها صورت می‌گیرد».
[6]. اصل نود و نهم.
[7]. اصلاحی 24 و 25/ 4/ 1369
[8]. اصل نود و نهم.
[9]. اصل نود و نهم.
نظرات
