حضرت ابراهیم(ع) از جمله پیامبرانی است که در قرآن داستان‌های بسیاری از او نقل شده است. یکی از این داستان‌ها، مژده‌ای است که به او و همسرش برای تولد فرزندی به نام اسحاق(ع) و نوه‌ای به نام یعقوب(ع) داده شده است که در ادامه خواهد آمد. از لابلای این آیات، درس‌ها و نکته‌های بسیاری به دست می‌آید که نشانگر شخصیت والای ابراهیم(ع) است. در همین راستا این داستان را در سه قسمت بررسی می‌کنیم:
1. در ابتدای نقل این واقعه خداوند می‌فرماید: «و براستى فرستادگان ما ابراهیم را مژده آورده سلام گفتند، او هم گفت: سلام [بر شما]. و درنگ نکرد تا گوساله‏اى بریان [براى آنان‏] آورد. و چون دید دست‏هایشان به سوى غذا دراز نمى‏شود، آنان را ناشناس یافت و احساس ترس و دلهره کرد، گفتند: مترس که ما به سوى قوم لوط فرستاده شده‏ایم».[1]
از کلمه «رُسُلُنا؛ فرستادگان» به دست می‌آید که تعدادی از فرشتگان پیش حضرت ابراهیم آمده‌اند. اما در این‌که تعداد آنها چند نفر بود و کدام فرشتگان بوده‌اند، روایات و اقوال مختلفی وجود دارد و در این مختصر نیازی به بیان آنها نیست.[2]
در آیه، صحبت از آماده کردن غذا و همچنین ترس ابراهیم از آنها به میان آمده است که می‌توان از آن این استنباط را داشت که ابراهیم نمی‌دانسته اینان فرشتگان الهی هستند؛[3] لذا برایشان غذا آماده کرده است.[4]
نکته جالب توجه در آیه این است؛ حضرت ابراهیم قبل از این‌که مهمان‌های خود را بشناسد، برای آنها غذایی خوب و با ارزش آماده می‌کند، این نشانی از رفتار شرافت‌مندانه این پیامبر الهی است که می‌تواند درسی نیز برای پیروان قرآن ‌باشد.
آیات در ادامه، به رفتار میهمانان می‌پردازد که به سمت غذا دست دراز نکردند، و چنین رفتاری در آن زمان، نشان خوبی نبوده، تا این‌که فهمید آنان از جنس فرشتگان‌اند و نیازی به خوردن غذا ندارند، بلکه حتی قابلیت و توان خوردن غذا را نداشته‌اند.[5]
2. در آیات بعد، درباره علت آمدن این فرشتگان نزد حضرت ابراهیم(ع) می‌فرماید: «پس همسرش در حالى‌که ایستاده بود [از شنیدن گفت‌وگوى فرشتگان با ابراهیم‏] خندید. پس او را به اسحاق و پس از اسحاق به یعقوب مژده دادیم. [همسر ابراهیم‏] گفت: اى واى بر من! آیا فرزند آورم در حالى‌که من پیرزنم و این شوهر من است که در سنّ سال‌خوردگى است؟ یقیناً این چیزى بسیار شگفت است! گفتند: آیا از کار خدا شگفتى مى‏کنى؟ [در حالى‌که این نشانی از‏] رحمت خدا و برکاتش بر شما خانواده است. بیقین او ستوده و بزرگوار است».[6] معنای «فضَحِکَتْ؛ خندیدن» را می‌توان این‌گونه دانست که ساره وقتی فهمید اینان فرشتگان الهی هستند و از اینان شرّی بدان‌ها نمی‌رسد، خنده‌ای بر لبش جاری گشت.[7] البته اقوال دیگری نیز در این مطلب وجود دارد.[8]
این آیات نیز وجه دیگری از مقام والای ابراهیم را نشان می‌دهد؛ بشارتی که فرشتگان به ابراهیم و ساره می‌دهند، امری بعید و خلاف عادت می‌باشد و به همین جهت ساره تعجب کرده و فرزند دار شدن را برای خود و شوهرش بعید می‌داند، که البته این شبهه امری طبیعی بوده و براساس عادت عادی انسان‌ها بیان شده است؛ لذا از زکریای پیامبر(ع) نیز که با همین وعده مواجه شد، چنین سوالی نقل شده است. [9] اما هیچ اعتراض و حتی تعجبی از ابراهیم(ع) نقل نمی‌گردد و این نشان از قدرت ایمان و اطمینان واقعی حضرتشان به خداوند است و معنای خلیل الله بودن را با این آیات می‌توان بهتر فهمید.
3. در ادامه صحبت به سمت ابراهیم باز می‌گردد: «پس هنگامى که ترس و دلهره از ابراهیم برطرف شد و آن مژده به او رسید، با ما درباره قوم لوط [به قصد دفع عذاب از آنان‏] به گفت‌وگو پرداخت. براستى که ابراهیم بسیار بردبار و دلسوز و روى آورنده [به سوى خدا] بود. اى ابراهیم! از این [گفت‌وگو] درگذر؛ زیرا فرمان پروردگارت [بر عذاب قوم لوط] فرا رسیده و یقیناً آنان را عذابى بدون بازگشت خواهد آمد».[10]
در مورد تعبیر «یُجادِلُنا فی‏ قَوْمِ لُوطٍ» آورده‌اند: ابراهیم از فرشتگان خواست که عذاب قوم لوط را به تأخیر بیندازند به این امید که آنان ایمان بیاورند و صلاح کار در پیش گیرند.[11] آری شخصیت و مقام پیامبری مانند ابراهیم چنین است که در زمانی که خبر مسرت بخشی را شنیده، اما به فکر قوم لوط بوده و خیر و صلاح را برای آنان درخواست می‌کند و خداوند با این بیان «یا إِبْراهیمُ أَعْرِضْ عَنْ هذا ...» نشان می‌دهد که این قوم به حدی رسیده‌اند که امید بازگشت بر ایشان نیست و مصلحت در عذاب و نابودی آنها می‌باشد.

---