جستجوی پیشرفته
بازدید
56006
آخرین بروزرسانی: 1393/07/23
خلاصه پرسش
معنای «صلاة» و «صلوات» در لغت و شرع چیست؟
پرسش
حکمت استفاده از واژه «صلاة» و «صلوات» چیست؟ رابطه بین آن دو چیست؟ همچنین فرق میان عبارت «صَلّوا علی محمد» با عبارت «صَلُّوا کَمَا رَأَیتُمُونِی اُصَلِّی» چیست؟
پاسخ اجمالی
واژه «صلاة» مانند صوم، زکات و حج لفظی است که در شرع از معنای لغوی به معنای جدیدی تغییر نموده است.
اصل «صلاة» در لغت از ریشه «صلو» گرفته شده و به معنای دعا و استغفار است.[1] و کلمه «صلوات» جمع «صلاة» است.[2] صلوات، جمله‌ای دعایی و درود خاص بر پیامبر اسلام(ص) می‌باشد که مسلمانان هنگام آوردن نام آن‌حضرت به‌صورت‌های مختلف؛ مانند «اللهم صلّ علی محمد و آل محمد» ذکر می‌کنند. صلوات خدا بر پیامبر به معنای رحمت است: «إِنَّ اللّٰهَ وَ مَلٰائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يٰا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً»؛[3] و صلوات از سوی فرشتگان، دعا و استغفار می‌باشد.[4]
با توجه به این‌که در نماز دعا و استغفار هست؛ لذا به آن صلاة گفته شده است.[5] و در این معنای خاص (عبادت خاص و اركان و افعال مخصوص) حقیقت پیدا کرده است. بنابراین، روشن می‌شود که صلاة هم به معنای دعا و هم به معنای عبادت مخصوص؛ یعنی نماز است.
بدون تردید برخی از الفاظی که در غیر معنای لغوی آن (به‌طور مَجاز) نزد اهل شرع استعمال می‌شوند کم کم در همان معانی جدید حقیقت پیدا نمودند؛ مثل کاربرد نماز در افعال مخصوص پس از این‌که در لغت برای دعا وضع شده است و کاربرد واژه «زکاة» برای مقداری که از مال خارج می‌کنند پس از آن‌که بر رشد و نموّ وضع شده است[6] و کاربرد لفظ حج در اداء مناسک مخصوص پس از آن‌که در لغت بر مطلق قصد وضع شده است.[7]
پس از این اتفاق، اختلاف در این است که آیا این تغییر و دگرگونی به وضع و تعیین شارع انجام شد؟ آیا شارع مقدس این الفاظ را بر این معانی تعیین نموده به نحوی که بدون قرینه بر آن معانی دلالت کند تا حقیقت شرعیه باشد یا به دلیل استعمال این الفاظ در این معانی در زبان اهل شرع، غلبه پیدا کرده و شارع این را به نحو مجاز به کار می‌برده است که در این صورت فقط حقیقت عرفیه می‌شود نه شرعیه. 
ثمره اختلاف این‌که اگر در کلام شارع این الفاظ بدون هیچ قرینه‌ای به‌کار روند بر اساس قول اول بر همین معانی ثانوی حمل می‌شوند، امّا بنابر قول دوم بر معانی لغوی حمل می‌شوند، ولی اگر در کلام اهل شرع به‌کار رفته باشد حتماً بر معانی شرعی آن حمل می‌شود.[8] مثلاً در این حدیث که امام صادق(ع) فرمود: «صَلُّوا إِلىٰ جَانِبِ قَبْرِ النَّبِيِّ، وَ إِنْ كَانَتْ صَلَاةُ الْمُؤْمِنِينَ تَبْلُغُهُ أَيْنَمَا كَانُوا»،[9] نمی‌دانیم که منظور امام(ع) نماز به سمت قبر پیامبر خدا(ص) است و یا صلوات و درود بر آن‌حضرت؟ با توجه به مطالب بالا، چون این استعمال پس از شارع صورت گرفته؛ لذا حمل بر معنای شرعی (نماز) می‌شود مگر این‌که - مانند روایت فوق - قرینه‌ای دلالت کند بر این‌که منظور امام(ع)، صلوات و درود بوده است.[10]
امّا درباره دو جمله «صَلّوا علی محمد» و «صَلُّوا کَمَا رَأَیتُمُونِی اُصَلِّی» در هر دو مورد قرینه وجود دارد؛ زیرا با توجه به این‌که در جمله اول حرف «علی» آمده طبعاً بر صلوات و درود دلالت می‌کند هم‌چنان‌که در جمله دوم فعل پیامبر اسلام(ص) که نماز بود، دلالت بر نماز می‌کند.
 

[1]. «صلو: الصَّلَاة ألفها واو لأن جماعتها الصَّلَوَات»؛ فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 7، ص 153، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410ق. «الصلاةُ: الدُّعاءُ و الاستغفارُ»؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ‌14، ص 464، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[2]. کتاب العین، ج 7، ص 153؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ج 8، ص 184، بیروت، عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ق.
[3]. احزاب، 56.
[4]. لسان العرب، ج ‌14، ص 465‌.
[5]. همان.
[6]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن‏، ص 380، بیروت، دار القلم‏، چاپ اول، 1412ق.
[7]. ابن دريد، محمد بن حسن‏، جمهرة اللغة، بيروت‏، دار العلم للملايين‏، چاپ اول، 1988م‏.
[8]. حسن بن زین الدین، معالم ‏الدين، ص 35، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نهم، بی‌تا.
[9]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ‏9، ص 256، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ‏1429ق.
[10]. «قوله عليه السلام: "صلوا" المراد بالصلاة في الموضعين أما الأركان و الأفعال المخصوصة كما هو الظاهر فيدل على استحباب الصلاة له صلى الله عليه و آله في جميع الأماكن أو بمعنى الدعاء إليه عليه السلام، و احتمال كونها في الأول الأركان و في الثاني الدعاء بعيد جدا و الله يعلم»؛ مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، محقق، رسولى، سيد هاشم، ج ‏18، ص 264، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ دوم، 1404ق.
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها