بسیاری از مورخان و مقتل‌نویسان هنگام بیان فرزندان امام حسین (ع) به دو دختر به نام‌های فاطمه و سکینه، اشاره نمودند[1]؛ برخی نیز نام «زینب» را بدان‎ها افزوده‌اند،[2] برخی دیگر نیز در کتاب‎هایشان، شرح حال دختر کوچک امام حسین (ع) و قصّۀ جان ‌سوز او در خرابه شام بیان نموده اند.[3] بیشتر این نویسندگان این جریان را از کتاب «کامل بهایی» ـنوشته قرن هفتم هجری- روایت کرده‌اند.

در منابع روایی و تاریخی ما شواهدی نیز بر این مطلب وجود دارد، ما به عنوان نمونه به یک مورد آن اشاره می نماییم:

زمانی که زینب (س) در کوفه با سر بریدۀ برادرش امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری سرود که در ضمن آن گفته است: «ای برادرم! با فاطمه کوچک سخن بگو که نزدیک است قلبش تهی گردد.»[4] که نشان از وجود چنین دختر خردسالی که در فراق پدر بی‌تاب بوده، دارد.[5]

با دقّت و تحقیق در کتاب های تاریخی و مقاتل می‌بینیم که، تاریخ‌ نویسان شیعی و سنّی وجود دختری به نام سکینه را برای امام حسین(ع) ثبت کرده‎اند. شیخ مفید می‎نویسد: سکینه از جمله دختران امام حسین(ع) و نام مادرش «رباب» است.[6] شیخ طبرسی نیز با ذکر این مطلب، می گوید: امام حسین(ع) وی را به عقد عبدالله بن ‌الحسن، ـ برادر زاده‌اش ـ درآورد که در روز عاشورا به شهادت رسید،[7] و در کتاب مقتل ‎الحسین آمده است: ایشان با پسر عمویش (عبدالله بن‌الحسن) ازدواج کرد که در روز عاشورا، قبل از این که بین آن‎ها وصلتی صورت بگیرد، به شهادت رسید و هیچ بچه‌ای از ازدواج آن‎ها به دنیا نیامد.[8] هم چنین طبرسی نقل می‌کند: سکینه بنت الحسین(ع)، در روز عاشورا ده ساله بوده است.[9]

ذهبی نیز در کتاب «تاریخ الاسلام»، سکینه را دختر امام حسین(ع) می‌داند و فهرستی از کتاب هایی را که از سکینه ـ بنت الحسین(ع) ـ نام آورده‌اند، ذکر می‌کند[10] که حدود بیست کتاب است؛ بنابراین، کتاب های بسیاری از سکینه ـ دختر امام حسین(ع) ـ یاد کرده‎اند، که نام برخی از آن‎ها را، افزون بر آن‎چه در متن آمده، در پی‌نوشت آورده ‎ایم![11]

امّا دربارۀ سنّ آن بزرگوار، سخن روشنی وجود ندارد و از مجموع اقوال مورّخان استفاده می‌شود که ایشان در جریان کربلا ازدواج کرده بود، یا دست کم در سنّ ازدواج بوده است.

از روایات استفاده می‌شود که دختر دیگر امام حسین(ع) سکینه است که در آن زمان ـ قبل از جریان کربلا ـ به سن ازدواج رسیده بود.  [12]

از مجموع مطالب ارائه شده چنین نتیجه گرفته می شود، یکی از دختران امام حسین (ع) (رقیه یا فاطمه) در شام کنار خرابه کنار سر مبارک پدرش امام حسین (ع) به شهادت رسید و این دختر غیر از سکینه است که سال ها بعد از شهادت پدرش زنده بوده است.

گفتنی است که بر اساس برخی از منابع، امام حسین(ع) علاوه بر دخترانی که همراه خود به کربلا بردند، دختری به نام فاطمه صغری داشت که در مدینه باقی ماند.[13]

[1].مفید محمد بن نعمان ،الارشاد، سلسلة مؤلفات شیخ مفید، ج 2، ص 135، دارالمفید، بیروت، 1414 هـ.

ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج 4، ص 77، موسسه انتشارات علامه، چاپ علمیه قم.

طبرسی، اعلام الوری،  ج 1، ص 478، موسسه آل‌بیت، چاپ اول، 1417 هـ.

الزبیری مصعب ا، نسب قریش، ص 59، دارالمعارف، قاهره چاپ سوم.

بلاذری، انساب الاشراف، ج 3، ص 1288، دارالفکر، بیروت، چاپ اول 1417 هـ.

سبط‌ بن جوزی، تذکرة الخواص، ص 249، موسسه اهل البیت، بیروت، چاپ اول، 1401 هـ.

[2]. الاربلی،کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج 2، ص 38، تحقیق رسولی، تبریز، سوق مسجد الجامع.

[3]. قمی شیخ عباس، نفس الهموم، ص 415 و 416، انتشارات مکتبه الحیدریه، چاپ اول، 1379 ش.

الایقاد، شاه عبدالعظیمی، ص 179، تحقیق رضوی، منشورات فیروزآبادی، چاپ اول، 1411 هـ.؛

حائری، معالی السبطین، ج 2، ص 170، موسسه النعمان، بیروت، 1412 هـ.

قمی شیخ عباس، منتهی الآمال، ج 1، ص 807، موسسه انتشارات هجرت، چاپ چهارم، 1411 هـ.

طبری عمادالدین کامل بهائی، ج 2، ص 179، مکتبه المصطفوی.

[4]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 45، ص 115، « …یا اخی فاطم الصغیرة کلمّا فقد کاد قلبها ان یذوبا»؛

القندوزی، ینابیع المودة، ج 2، ص 421، انتشارات الشریف الرضی، چاپ اول 1371 ش.

[5]. برای اطلاع بیشتر به نمایه شمارۀ  7235(رقیه دختر امام حسین)  مراجعه نمایید.

[6]. مفید محمد بن نعمان، الارشاد، ، ج 2، ص 37، انتشارات علمیه اسلامیه.

[7]. طبرسی، اعلام الوری ، ج 1، ص 418، نشر آل‌البیت، مفید محمد بن نعمان ، الارشاد ص 25، اربلی، کشف الغمة ، ص 157.

[8]. موسوی عبدالرزاق ، مقتل الحسین(ع)، ، ص 397، منشورات بصیرتی.

[9]. همان.

[10]. الذهبی،تاریخ الاسلام، ج 7، ص 371. دارالکتاب العربی، بیروت، لبنان.

[11]. ابوالفرج الاصفهانی،  مقاتل الطالبین، ص 94، 119، 133، 167؛ البلاذری، انساب الاشراف، ج 3، ص 362. ؛ ابن حنان، الثقات، ج 4، ص 351، مؤسسة الکتب الثقافه.؛ البخاری، التاریخ الصغیر، ج 1، ص 273، دار المعرفه، لبنان، بیروت.؛ العصفری، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص 274، دار الفکر، بیروت.، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج 8، ص 475، بیروت. ؛ المزنی، تهذیب الکمال، ج 6، ص 397، مؤسسة الرساله.، ابن عامر، تاریخ المدینة، ج 2، ص 52، و ج 29، ص 69 در صفحات مختلف، دمشق دار الفکر.؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج 4، ص 316، و ج 7، ص 107، دارالکتاب الاسلامی، القاهره.؛ مجلسی محمد باقر، بحارالانوار، ج 45، ص 169، ص 47، بیروت.؛ قمی شیخ عباس، منتهی الآمال، ، ج 1، ص 547، مطبوعات حسینی.

[12] . مفید محمد بن نعمان، الارشاد، ، ج 2، ص 22، ترجمه، رسولی محلاتی، انتشارات علمیه اسلامیه؛ نک: 51089 (فرزندان امام حسین(ع)).

[13]. ر. ک: فاطمه صغری دختر امام حسین(ع)، 116451.