İlkin sizi tebrik etmek gerekir ki bir mesire ayak koymuşsunuzdur ki netice itibariyle sizi Allaha vardırır ve sizi Allahtan alı koyan engelleri aradan kaldırabiliyor. Kesinlikle biliniz ki eğer bu yolda istikametinize devam eder ve sabit kalırsanız Allah u Teâlâ’nın buyurduğu gibi güzel bir sonuca sahip olacaksın. Allah şöyle buyuruyor: “Bizim uğrumuzda cihad edenler var ya, biz onları mutlaka yollarımıza ileteceğiz. Şüphesiz Allah, mutlaka iyilik yapanlarla beraberdir”.[1]

Ama sizin sorduğunuz soru hakkında şunu belirtmek lazım: Eğer içimizde var olan gafleti yok etmek isterken bir defada kökten gafleti yok eden bir çözüm peşinde olursak hiçbir zaman neticeye varamayacağız. Zira Allahın tekvini iradesi, şeytan insanın damarlarında cari olmakta olan kan gibi insanın ömrünün sonuna kadar insanla birlikte ve beraber olmasına taalluk etmiştir.[2] Bu irade esasınca şeytan sürekli insanı gaflete duçar etmek ve insanı Allah’a ulaştıran yolu kesmek için uğraşır.

 Elbette insanların hayatına hâkim olan bu genel kural ümitsizliğimize neden olamaz ve olmamalıdır. Her bahaneyle insanları ve kendi kullarını kendine doğru çekmekte olan çok merhametli bir rabbimiz var. Bir az uğraşırsak gayret edersek Allah u Teâlâ kendi isteği doğrultusunda şeytanın hilelerini ve tuzaklarını zayıf ve etkisiz hale getirecektir.[3] Allah insanlardan yakın, dolayısıyla insanın cevabını kesinlikle verecek[4] ve tüm günahlarını af eder.[5] Bazen de sonsuz şefkatiyle, kul tövbe ederse onun amel defterinde günah yazacağına sevap yazacaktır!!.[6] Rivayetlerde şöyle nakledilmiştir: “Eğer kullardan herhangi birisi zihninde bir günahı işlemeyi kast eder sonra zihninde canlandırmış olduğu günahı fiiliyata geçirmeden ondan cayarsa Allah u Teala onun için günah yazmaz. Hatta eğer onu işlerse bile onun için bir günah yazar. Ve işlemiş olduğu günahtan pişman olup tövbe ederek Allahtan bağışlanmasını dilerse Allah onu bağışlayacaktır. Ama eğer iyi bir işi yerine getirmeye karar verirse fakat yerine getirmeye muvaffak olmazsa Allah u Teâlâ onun defterine yapmak istediği amelin sevabını kayıt eder. Ama eğer onu yerine getirmeyi başarırsa Allah u Teâlâ karşılık olarak ona on sevap yazacaktır”. [7] Şunu da hatırlatmakta fayda var ki yaşamın son nefesine kadar tövbe kapısı açıktır. İnsan pişman olup her an tövbe edebilir.

Bu konunun açıklanması bize şunu hatırlatmaktadır ki hiçbir zaman ümitsizlik hissine kapılmamamız gerekir. Zira Allahın rahmetinden ümitsizliğe kapılmak sadece kâfirler ve yollarını şaşırmış sapıkların işidir.[8] Hakeza dikkat etmek gerekir ki şeytanın vesveselerinden bir tanesi de şudur: İnsanı, kendini yetiştirmekten ümitsizliğe sürüklemek için uğraşmaktır. Bu vesveseleri şu şekilde insana ilka eder. Bu yol çok zordur. Sen bu yola devam edemezsin. Bu yol tecrübeli ustadları gerektirir ki senin bu tür ustadlara elin yetişmiyor. Şimdiye kadar yapmış olduğun bu uğraşların faydası ne oldu? Faydası sadece zihnini meşgul etti. Bu nedenle diğer alanlarda da ilerleme kaydedemedin. Bundan başka ne faydası oldu? Ve buna benzer yüzlerce vesveseler…

Dikkat edilmesi gerekir ki manevi boyutumuza yönelip bu bağlamında kendimizi yetiştirmek istediğimizde yaşamın normal mecrasından sapmamalıyız. Zira insan bu yola koyulduğu vakit hem insi ve hem cini şeytanları ayağa kaldırmış ve vesvese yapabilmeleri için zemine hazırlamış oluyor. İnsan dünyada başarılı olmakla birlikte kıyamet âlemi için de güzel ameller yaparak, güzel davranışlarda bulunarak ve Allahın rahmetine ümit bağlayarak kendisi için azık hazırlayabilir. Zira insanı gaflete müptela eden şey dünyada güzel ve münasip bir yaşam tarzına sahip olmak değil, ahiret hayatına inanmamak ve yaşamı bu dünya hayatıyla sınırlandırıp bununla yetinmektir. Bu bağlamda kuranı kerim şöyle buyurmaktadır: “Şüphesiz bize kavuşacağını ummayan ve dünya hayatına razı olup onunla yetinerek tatmin olan kimseler ile âyetlerimizden gafil olanlar var ya; işte onların kazanmakta oldukları günahlar yüzünden, varacakları yer ateştir”[9]

Anlatılan şeylere dikkatle ilahi rahmete varıncaya kadar sürekli şeytanın vesveseleriyle mücadele etmek gerekir. Bu mücadele ömrümüzün sonuna kadar devam etmelidir. Bu mücadele bağlamında yararlı olan bazı noktaları huzurunuza takdim ediyoruz:

1-   Teddebür ve tefekkür ile kuranı kerimi okumak:

Hepimizin bildiği gibi kur’an’ı kerimi tekrar tekrar okumak ve onun içeriklerinde tefekkür etmekle gaflete neden olan amillerle mücadele yapılması kolaylaşır. Kur’an’ın birçok ayetlerinde zikrin yapılması yad edilmektedir.[10] Ki onun dolaylı anlamı gafletten uzak kalmaktır. Peygamberin (s.a.a.) buyurduğu gibi: “eğer kişi her gece kur’an’ı kerimin on ayetini tefekkür ve tedbbür ile okursa o gafillerden sayılmaz”[11] imam Sadık (a.s.) şöyle buyuruyor: “Kur’an’ı kerim Allahın insanlarla olan ahitnamesidir. Müslüman olan her kul her gün ahitnamesinde tedebbür etmesi gerekir ve her gün ondan elli ayet okumalıdır”.[12] Kur!an’ı kerimi sürekli okumak ve onda tefekkür ve tedebbür ederek bu çetin ve zor olan mücadelede yardımcı olan nükteler elde ede edilmelidir. Çok açıktır ki bu bağlamda ve bu yolda faydalı olabilecek tek okuma türü tekebbür ve tefekkür içirikli olan okuma türüdür. Dikkatsizce ve kur’an’ın ayetlerinde tefekkür etmeksizin okumak mümkündür bazı sevapların verilmesine neden olsun[13] ama gerekli olan faydayı sağlamaz.

2-   Dünyayla savaşmak:[14]

Dünyanın sevgisi gaflete kesinlikle neden oluyor demek şu anlamda değildir ki dünyadaki ilahi nimetlerden yararlanmayın ve camiadan uzaklaşın. Zira Allah u Teâlâ birçok ayette bu tür yararlanmalara izin vermekle birlikte teşvik etmiştir.[15] Başka bir ifadeyle şöyle diyebiliriz ki dünyayı istemenin sakıncası yoktur. Sakıncası olan şey dünyaya tabi olup onu gaye haline getirmektir. Zira gaflete neden olan dünya bu tür dünyaya bakış türüdür. Kur’an’ı kerimde şöyle buyrulmaktadır: “Kim azgınlık eder ve dünya hayatını tercih ederse, şüphesiz, cehennem onun sığınağıdır”.[16] İmam Sadık (a.s.) bu bağlamda şöyle buyurmaktadır. “Tüm günahların kaynağı dünya sevgisidir”.[17]  Her gün işlediğimiz günahlara dikkat edersek bu beyanın açık olduğunu görürüz. Zira her gün işlediğimiz günahların hepsi bir anlamda dünya peşinde gittiğimizden kaynaklanmaktadır. Serveti sevmek, makam peşinde olmak, meşhur olmak ve değersiz dünyanın lezzetine kavuşmak bunun örnekleridir. Bunun en tipik örneklerinden bir diğeri gıybet olayıdır. haram olan gıybeti insan niçin işler? Gıybet günahını işlemenin tek delili kendimizi başkaların yanında değerli kılmak için başka kimseleri de söz konusu olan kişinin yanında düşürmektir. Kendimizce bu yolla bu dünyada daha iyi bir makama varabilmektir. Dünya sevgisinin kaynağı da Allah’ın ahiret hakkındaki vaatlerine gerçekten inanmamaktır.

3-   Allahın her zaman hazır olduğuna teveccüh etmek: Kur’an’ı kerim bu bağlamda şöyle buyurmaktadır: “Kim de, Rabbinin huzurunda duracağından korkar ve nefsini arzularından alıkoyarsa, şüphesiz, cennet onun sığınağıdır”.[18] İmam Sadık (a.s.) bu ayetin tefsirinde şöyle buyurmuş: “Kim Allah kendisini görür, konuşmalarını işitir, davranışlarından ister iyi ister kötü olsun haberdar olduğunu bilirse ve onun bu bağlamdaki bilgisi onu günah işlemekten alı koyuyorsa o bu ayetin reel örneklerinden sayılır”.[19] Kur’an’ı kerim muttakinlerin nitelikleri hakkında şöyle buyuruyor: “Şüphe yok ki Allah’a karşı gelmekten sakınanlar, kendilerine şeytandan bir vesvese dokunduğu zaman iyice düşünürler (derhal Allah’ı hatırlarlar da) sonra hemen gözlerini açarlar”.[20] İmam Sadık bu ayeti şöyle tefsir ediyor: “bu ayeti kerime günah işlemek için karar almış ama Allahı yad ederek ondan vazgeçen kimseler içindir”.[21] Müşahede edildiği gibi mümin olan kimselerin de şeytanın vesveselerine müptela olunmaları olanaklıdır. Ancak hemen Allahın adını yaz ederek vazgeçip şeytanın tuzaklarına girmeyecektir. Allah’ı yâd etmek (zikir) insanın manevi boyutuyla alakalı ilerlemesi için etkilidir. Nakledilen edilen tüm zikirler ve virtlerin her birisinin kendine has belli bir etkisi olması mümkündür. Ama nihai olarak bütün bu zikirler Allah’ı yâd etme noktasında herkes ve her zaman faydalıdır. Siz kendiniz de bu doğru neticeye varmış olabilirsininiz. Belli ve has bir zikrin peşinde gidip ve o zikirden mücizevarane bir etki beklemek gerekmez. Belki masumlardan nakledilen edilen her zikir ile Allah’ı yâd edebilirsiniz. İmam Ali’nin Kümeyl duasında belirttiği gibi sizin tüm işleriniz ve zikirleriniz düzenli ve tek bir hedef doğrultusunda olup sürekli Allah’ın hizmetinde olduğunuzu sağlasınlar.[22]

4-   Şeytanın desiselerine karşı uyanık olmak: Gaflete duçar olacağımızın delilerinden birisi de şudur: Biz insanları sapıtmak için Allahın adıyla yemin etmiş şeytan adında bir düşmanımızın var olduğundan ya habersiziz ya aklımızdan götürmüşüz.[23] İmam Sadık’ın (a.s.) beyanıyla: “Şeytan adında bir düşmanımızın var olduğuna mutmain olmuş olsaydık gaflete duçar olmamızın delili nedir?[24] Savaş meydanında askerler düşmanın varlığına ve saldırmak için karar aldıklarından emin olurlarsa hiçbir zaman derin uykuya dalmaz ve pusuda mevzilenmiş düşmanından gafil kalmazlar.

5-   Bir diğer konu sizinde işaret ettiğiniz gibi bildiklerinize amel etmektir: Elbette bu bildiklerinizle iktifa ediniz ve artık yeni bilgiler etmeyiniz anlamında değildir. Aksine şunu belirtmektedir ki siz bir taraftan gücünüzün yetiği kadar ilahi takvaya riayet ediniz[25] diğer taraftan da eğer bilgi edindiğin oranda amel ederseniz kerim olan Allah (sadık olduğunuzdan ötürü) bilmediklerinizden (ki tembellik yaptığından kaynaklanmıyor) göz yumacaktır.[26]

6-   Ahlak ustadı olan kimselere elimiz kavuşmuyor noktası hakkında şunu hatırlatmalıyız: Açıklandığı üzere kuranı kerimde tedebbür ve tefekkür etmek insanın müptela olduğu gafleti götürür ve adata Kur’anı kerim bir hatırlatıcı kitabıdır. Bu kitap her zaman elinizede onunla irtibat kurabilirsiniz. Böylece bu eksiği belli bir oranda bertaraf edebilirsiniz. Özellikle öğrenim yaptığınız bölüm gereğince ve buna dikkate aldığımızda kesinlikle kuranı kerimin kavramlarına ve Arapça diline daha fazla aşına olduğunuza eminiz. Dolayısıyla bu sizin için bir avantajdır. Bunun yanı sıra gerek duyduğunuzda tefsir ve hadis kitaplarına müracaat ederek onlardan yararlanabilirsiniz.

Bunun yanı sıra eğer insan etrafına ibret alır bir gözle bakarsa ona öğüt verecek yeterince konuları bulabilecektir. İmam Alin’in (a.s.) değimiyle: “İnsanların kalıcı olamayışları ve ölümün kesin oluşu tek başına öğüt vermek için yeterlidir”.[27] Elbette bunun anlamı kesinlikle ve kesinlikle ilim ve ahlak derslerine ihtiyaç yok ve onlara katılmamak değildir. Belki imam Seccadın (a.s.) ebu Hamzei Sumali duasında söylediği değimdir “ilim ve bilgi derslerinden uzak kalmak insanın Allah katındaki mertebesinin düşmesine neden oluyor”.[28] Şunu da dikkate almalıyız ki hata ahlak ustadının var olmasıyla bile gece gündüz ahlak derslerine iştirak etmemiz imkânsızdır. Diğer taraftan gaflete düşmemek için çok gayret etmeliyiz. Bu bağlamda kendi bilgilerinizden de yararlanması tavsiye edilmiştir. Bu sitede cevaplandırılmış 624. Sorunun cevabına müracaat ederek de bu konuyla ilgili çok değerli nükteler var onlardan yararlanabilirsin. Günaha bulaşmama ve günahların bağışlanmasına yardımcı olan amiller hakkında bilgi edinmek için 860 ve 2133. Sorulara müracaat edebilirsiniz. Son olarak sizler için başarılar diliyoruz. Elbette bu bağlamdaki sizin kendi çalışmalarınızın kendi başına büyük bir başarıdır. İnsanların çoğunluğu bundan mahrumdurlar.