جستجوی پیشرفته
بازدید
3585
آخرین بروزرسانی: 1401/01/30
خلاصه پرسش
با توجه به این‌که همه چیز تجلی خدا است و همه چیز از ظهور اسمای الهی است، آیا ظهور و بروز افراد شرور و گناه‌کار هم تجلی خدا خواهد بود؟
پرسش
در عرفان اسلامی گفته میشود که همه چیز تجلی خدا است، و همه چیز از ظهور اسمای الهی است، مثلا اگر صفت بخشندگی در قالب یک شخص تجلی کند، این شخص امام حسین(ع) خواهد شد. در این صورت آیا یزید هم تجلی خدا است؟ و از کدام صفت خداوند تجلی پیدا کرده است؟ یعنی کلیه‌ی صفات رذیله نیز تجلی خدا است؟ زیرا اگر تجلی نیست باید محو باشد، در حالی که چنین نیست. در این صورت اگر مثلا یزید و شمر هم تجلی خدا باشند در آن صورت موجودی منفور هم محسوب نخواهند شد؟!
پاسخ اجمالی

هستی‌شناسی و جهان‌بینی عرفانی بر اساس نظام تجلی و ظهور است؛ یعنی بر اساس علم عرفان، هستی منحصر در ذات متعالی خداوند است؛ ماسوی الله نمود و ظهور و تجلی او هستند؛ و وحدت وجود در عرفان نیز بر اساس تجلی و ظهور تبیین می‌شود.[1]

 اما این پرسش که بر اساس «نظام تجلی» و طبق قاعده‌ی «اتحاد ظاهر و مظهر»، تمام موجودات‌، مظهر تجلیات خدای متعال هستند، پس چگونه شرور و ناملایمات و جنایات و حوادث دل‌خراشی که توسط موجودات شرور و پلیدی مانند انسان‌های ستم‌کار و شیاطین به چشم می‌خورد را می‌توان به خدا نسبت داد؟ و از آن‌جا که طبق نظام عرفانی، هر موجودی مظهری از اسمای الهی می‌باشد، این‌گونه موجودات، مظهر کدام اسم از اسماء الهی هستند؟

در پاسخ باید گفت: وجود شیاطین و موجودات شرور، لازمه‌ی نظام احسن و پدیدآمدن موجودات دارای اختیار است؛ خلقت جهان ماده و موجودات دارای آزادی و اختیار، بدون فراهم نمودن زمینه‌ انتخاب شرارت و پلیدی برای آنان، لغو و بی‌معنا است.[2]

به بیان دیگر، خلقت جهان طبیعت، تکمیل‌کننده‌ی نظام آفرینش است و بدون آن نظام خلقت ناقص است؛ از آن‌سو لازمه‌ی وجود جهان طبیعت، پدید آمدن تضاد و تزاحم است که از آن تعبیر به شرّ می‌کنیم؛ بنابر این شرور در این عالم قابل تفکیک از خیرات نیستند. خیر محض شدنِ این عالم با نفی حرکت و نفی مادی بودن آن میسر است، که در این صورت، مستلزم نفی خیر کثیر است که خود، شر کثیر است.[3]

بر این اساس، عارفان اسمای خداوند را به دو قسم اسمای جمالی(رحمتی و لطفی) و جلالی(قهری) تقسیم می‌کنند و موجودات نیک‌نهاد و خوش‌ذات و نیک‌گوهر را مظهر اسمای جمالی و موجودات خبیث و پلید و شریر و مفسد را مظهر برخی اسمای جلالی مانند اسم «مُضِلّ» می‌‌دانند.

نتیجه این‌که در یک نگاه کلی به نظام هستی، اصلا شری وجود ندارد و همه چیز نیکو است؛ زیرا، اسم‌های خداوند همه نیکو هستند؛ در نتیجه، ظهور آنها جایی برای شر و بدی باقی نمی‌گذارد؛ زیرا همه اسمای الهی از اسم «الرحمن» نشأت می‌گیرند.

ابن عربی در این‌باره می‌گوید: بدیع‌تر از این عالم امکان ندارد؛ زیرا این عالم بر صورت رحمان آفریده شده است. صورت رحمان یعنی اسماء و صفاتی که از این اسم منشعب می‌گردند؛ پس تمام عالم محل دولت اسم رحمن است.[4]

تمام موجودات و مظاهر که بالقوه و بالفعل ظهور می‌یابند جز توسط اسم الرحمن نیست. به عبارت دیگر، آنچه از علوم و حقایق و کمالات و نقائص به موجودات داده شده، جز از طریق اسم الرحمن نیست.[5] و خداوند از این جهت، خیر محض است.

از طرفی، موجودات هر یک به موازات اسمی از اسمای خداوند بوده و تقابل و تخاصم میان اسمای الهی، تقابلی مثبت در جهت برقراری نظام احسن است.[6]

پس ضروری است شرارت و پلیدی برخی موجودات به گونه‌ی دیگری تبیین شود؛ بدین‌گونه که خداوند اگرچه صاحب اسمای جلالی است ولی همان‌طور که خود در وصف خویش، رحمتش را غالب بر غضبش معرفی کرده است،[7] در قالب اراده‌ی تشریعی، از موجودات مختار خویش نیز خواسته تا خود را ظرف برای اسم «مضل» - به عنوان مثال- قرار ندهند ولی برخی، با سوء اختیار خویش چنین می‌کنند و تقابل مثبتی که در میان اسماء برقرار بود را در ساحت مظاهر، این‌چنین نازیبا جلوه می‌دهند.

در اصل، رحمت خداوند شامل حال موجودات پلید و شرور نیز شده است، ولی آنان با سوء اختیار، این رحمت را به تصویری نازیبا و ناملایم تبدیل ساخته‌اند.[8]


[1]. ر. ک: «وحدت وجود»، 4639.

[2]. ر. ک: «غرض از امتحانات الهى»، 107؛ «فلسفۀ درد و رنج در زندگی اولیای الاهی»، 2056.

[3]. ر. ک: «چگونی انتساب شرور به خداوند»، 2992.

[4]. ر. ک: ابن‌عربی، محی‌الدین، فتوحات‌ (چهارجلدی)، ج 3، ص 214 و 447، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

[5]. آملی، سید حیدر، نص النصوص در شرح فصوص الحکم، ترجمه، محمد جوزی، ص 712، تهران، روزنه، چاپ اول، 1386.

[6]. ابن‌عربی، محی‌الدین، المسائل، تصحیح، ترجمه، دامادی، محمود، ج 1، ص 46، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1370ش.

[7]. «یا من سبقت رحمتُه غضبَه»؛ مفید، محمد بن محمد، المزار، تصحیح، ابطحی، محمد باقر، ص 161، قم، کنگره‌ جهانی هزاره‌ی شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[8]. «http://javabcity.ir/node/1093».

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • مراد از کلمة الله بودن عیسی و کلماتی که آدم(ع) با آن توبه کرد چیست؟
    24481 تفسیر 1392/04/12
    خداوند متعال در قرآن کریم می‌‌فرماید: «إِنَّمَا الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى‏ مَرْیَمَ وَ رُوحٌ مِنْه»؛[1] همانا مسیح، عیسى فرزند مریم فقط فرستاده خدا، و کلمه (و مخلوق) او است، که او را به مریم القا نمود. در آیه ...
  • مثل خدا چه کسی است که مثل او نیست؟
    15939 تفسیر 1388/07/20
    به تصریح آیات بسیاری از قرآن کریم و نیز به فرمان عقل، خداوند، مانند و شبیهی ندارد و با توجه به ادبیات عرب، ترجمۀ ارائه شدۀ شما از این آیه صحیح نبوده و بنابر این جستجو از مثل مثل خداوند موردی نخواهد داشت. "مثل" در ...
  • آیا مداومت بر ذکر لا اله الا الله موجب فقر می شود؟
    129211 شبهه شناسی 1390/11/20
    از دیدگاه شریعت و روایات معصومین همه اذکار الهی مستحب بوده و اثرات مطلوب بسیاری بر آنها مترتب است با این حال دعوی بی معرفت و بدون عمل و در تضاد با خواستۀ قلبی در تمامی اعمال شرعی - اعم از ایمان، صلاة و قرائت قرآن همچنین اوراد و اذکار ...
  • اگر امامان نبودند دنیا برپا می شد؟
    19753 دانش، مقام و توانایی های معصومان 1389/12/21
    اصولا برای به وجود آمدن جهان نیاز به واسطه هایی است که اگر نباشند، جهان نیز محقق نمی شود. از همین باب وجود انسان های کامل به عنوان واسطه برای برپائی عالم ضروری است. ...
  • ورع و تقوا چه تفاوتی با هم دارند؟!
    46341 حدیث 1394/02/22
    اگر چه در نظر اول میان «تقوا» و «ورع» تفاوتی به نظر نمی‌رسد؛ چرا که هر دو به معنای پرهیز و خویشتن‌داری است، اما با توجه به سفارشات فراوان معصومان(ع)،[1] نسبت به ورع، به نظر می‌رسد تفاوت‌های میان این دو فضیلت اخلاقی وجود داشته باشد.
  • واژه «امتثال» در لغت، فقه و اصول فقه چه معنایی دارد؟
    9780 مبانی فقهی و اصولی 1397/04/26
    «امتثال» به معنای پیروی و دنباله‌روی است.[1] و در اصطلاح اصول فقه، موافقت خارجى و عملى با شارع را امتثال گویند.[2] فرق امتثال با اطاعت «امتثال» بجا آوردن عمل مطلوب پروردگار با انگیزه تقرّب الهى است. ولی «اطاعت» صرف پیروى ...
  • چرا نظام هستی احسن است و اکمل نیست؟
    6998 کلیات 1392/11/12
    اگر منظور از نظام هستی، بخشی از این نظام هستی است که الآن بالفعل موجود است؛ در این صورت می‌توان پذیرفت که نظام هستی اکمل نیست؛ زیرا کمال برخی از موجودات به تدریج به دست می‌آید. بنابراین، صورت فعلی آنها اکمل نیست. به عبارت دیگر، برخی از موجودات ...
  • در چه روزهایی از ماه جمادی الأول یا جمادی الثانی انجام عقد مناسب است؟
    50039 Laws and Jurisprudence 1389/03/20
    ازدواج یک عمل مستحب و مورد پسند اسلام است و در همه ایام سال جایز است و در برخی از ایام بهتر و مناسب تر است. اما برخی از ایام؛ مانند شهادت امامان معصوم و بزرگداشت هایی که اجرای مراسم ازدواج در آنها شاید بی احترامی محسوب شود اگر ...
  • زبان هر ملتی نشان از فرهنگ و تعالی رشد یک جامعه دارد، چطور زبان عربی با چنین فصاحتی در قبایل بیابان نشین به وجود آمده است؟
    6691 علوم قرآنی 1393/02/02
    ۱. این طور نیست، گروه یا ملتی اگر دارای چند امتیاز از امتیازات فرهنگی و یا اجتماعی بودند، حتماً دارای امتیازات دیگر هم باشند. 2. هیچ ملتی را بی‌فرهنگ نمی‌توان گفت، بلکه فرهنگ‌ها متفاوت است. در آن زمان، زبان عربی تنها غنای ساختاری در گرامر و بلاغت داشته ...
  • آیا حضرت فاطمه(س) در مراسم عروسی دختری یهودی شرکت کرد و از غذای آنان تناول نمود؟!
    6607 حدیث 1400/04/21
    نخست باید گفت؛ رسول اکرم(ص) برای تحقق آرمان‌ها و اهداف بزرگ اسلام که دعوت تمام انسان‌ها به اسلام و مهیا نمودن فضایی آرام و به دور از تضادهای دینی، قومی و قبیله‌ای بود، نیاز به آن داشت که تفاخر و تضادهای قومی و ...

پربازدیدترین ها