جستجوی پیشرفته
بازدید
5794
آخرین بروزرسانی: 1401/01/30
خلاصه پرسش
با توجه به این‌که همه چیز تجلی خدا است و همه چیز از ظهور اسمای الهی است، آیا ظهور و بروز افراد شرور و گناه‌کار هم تجلی خدا خواهد بود؟
پرسش
در عرفان اسلامی گفته میشود که همه چیز تجلی خدا است، و همه چیز از ظهور اسمای الهی است، مثلا اگر صفت بخشندگی در قالب یک شخص تجلی کند، این شخص امام حسین(ع) خواهد شد. در این صورت آیا یزید هم تجلی خدا است؟ و از کدام صفت خداوند تجلی پیدا کرده است؟ یعنی کلیه‌ی صفات رذیله نیز تجلی خدا است؟ زیرا اگر تجلی نیست باید محو باشد، در حالی که چنین نیست. در این صورت اگر مثلا یزید و شمر هم تجلی خدا باشند در آن صورت موجودی منفور هم محسوب نخواهند شد؟!
پاسخ اجمالی

هستی‌شناسی و جهان‌بینی عرفانی بر اساس نظام تجلی و ظهور است؛ یعنی بر اساس علم عرفان، هستی منحصر در ذات متعالی خداوند است؛ ماسوی الله نمود و ظهور و تجلی او هستند؛ و وحدت وجود در عرفان نیز بر اساس تجلی و ظهور تبیین می‌شود.[1]

 اما این پرسش که بر اساس «نظام تجلی» و طبق قاعده‌ی «اتحاد ظاهر و مظهر»، تمام موجودات‌، مظهر تجلیات خدای متعال هستند، پس چگونه شرور و ناملایمات و جنایات و حوادث دل‌خراشی که توسط موجودات شرور و پلیدی مانند انسان‌های ستم‌کار و شیاطین به چشم می‌خورد را می‌توان به خدا نسبت داد؟ و از آن‌جا که طبق نظام عرفانی، هر موجودی مظهری از اسمای الهی می‌باشد، این‌گونه موجودات، مظهر کدام اسم از اسماء الهی هستند؟

در پاسخ باید گفت: وجود شیاطین و موجودات شرور، لازمه‌ی نظام احسن و پدیدآمدن موجودات دارای اختیار است؛ خلقت جهان ماده و موجودات دارای آزادی و اختیار، بدون فراهم نمودن زمینه‌ انتخاب شرارت و پلیدی برای آنان، لغو و بی‌معنا است.[2]

به بیان دیگر، خلقت جهان طبیعت، تکمیل‌کننده‌ی نظام آفرینش است و بدون آن نظام خلقت ناقص است؛ از آن‌سو لازمه‌ی وجود جهان طبیعت، پدید آمدن تضاد و تزاحم است که از آن تعبیر به شرّ می‌کنیم؛ بنابر این شرور در این عالم قابل تفکیک از خیرات نیستند. خیر محض شدنِ این عالم با نفی حرکت و نفی مادی بودن آن میسر است، که در این صورت، مستلزم نفی خیر کثیر است که خود، شر کثیر است.[3]

بر این اساس، عارفان اسمای خداوند را به دو قسم اسمای جمالی(رحمتی و لطفی) و جلالی(قهری) تقسیم می‌کنند و موجودات نیک‌نهاد و خوش‌ذات و نیک‌گوهر را مظهر اسمای جمالی و موجودات خبیث و پلید و شریر و مفسد را مظهر برخی اسمای جلالی مانند اسم «مُضِلّ» می‌‌دانند.

نتیجه این‌که در یک نگاه کلی به نظام هستی، اصلا شری وجود ندارد و همه چیز نیکو است؛ زیرا، اسم‌های خداوند همه نیکو هستند؛ در نتیجه، ظهور آنها جایی برای شر و بدی باقی نمی‌گذارد؛ زیرا همه اسمای الهی از اسم «الرحمن» نشأت می‌گیرند.

ابن عربی در این‌باره می‌گوید: بدیع‌تر از این عالم امکان ندارد؛ زیرا این عالم بر صورت رحمان آفریده شده است. صورت رحمان یعنی اسماء و صفاتی که از این اسم منشعب می‌گردند؛ پس تمام عالم محل دولت اسم رحمن است.[4]

تمام موجودات و مظاهر که بالقوه و بالفعل ظهور می‌یابند جز توسط اسم الرحمن نیست. به عبارت دیگر، آنچه از علوم و حقایق و کمالات و نقائص به موجودات داده شده، جز از طریق اسم الرحمن نیست.[5] و خداوند از این جهت، خیر محض است.

از طرفی، موجودات هر یک به موازات اسمی از اسمای خداوند بوده و تقابل و تخاصم میان اسمای الهی، تقابلی مثبت در جهت برقراری نظام احسن است.[6]

پس ضروری است شرارت و پلیدی برخی موجودات به گونه‌ی دیگری تبیین شود؛ بدین‌گونه که خداوند اگرچه صاحب اسمای جلالی است ولی همان‌طور که خود در وصف خویش، رحمتش را غالب بر غضبش معرفی کرده است،[7] در قالب اراده‌ی تشریعی، از موجودات مختار خویش نیز خواسته تا خود را ظرف برای اسم «مضل» - به عنوان مثال- قرار ندهند ولی برخی، با سوء اختیار خویش چنین می‌کنند و تقابل مثبتی که در میان اسماء برقرار بود را در ساحت مظاهر، این‌چنین نازیبا جلوه می‌دهند.

در اصل، رحمت خداوند شامل حال موجودات پلید و شرور نیز شده است، ولی آنان با سوء اختیار، این رحمت را به تصویری نازیبا و ناملایم تبدیل ساخته‌اند.[8]


[1]. ر. ک: «وحدت وجود»، 4639.

[2]. ر. ک: «غرض از امتحانات الهى»، 107؛ «فلسفۀ درد و رنج در زندگی اولیای الاهی»، 2056.

[3]. ر. ک: «چگونی انتساب شرور به خداوند»، 2992.

[4]. ر. ک: ابن‌عربی، محی‌الدین، فتوحات‌ (چهارجلدی)، ج 3، ص 214 و 447، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

[5]. آملی، سید حیدر، نص النصوص در شرح فصوص الحکم، ترجمه، محمد جوزی، ص 712، تهران، روزنه، چاپ اول، 1386.

[6]. ابن‌عربی، محی‌الدین، المسائل، تصحیح، ترجمه، دامادی، محمود، ج 1، ص 46، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1370ش.

[7]. «یا من سبقت رحمتُه غضبَه»؛ مفید، محمد بن محمد، المزار، تصحیح، ابطحی، محمد باقر، ص 161، قم، کنگره‌ جهانی هزاره‌ی شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[8]. «http://javabcity.ir/node/1093».

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...