خرما یکی از میوه‌های بهشتی و پربرکت است که در قرآن از آن فراوان یادشده، و در منابع روایی نیز به استفاده از آن سفارش شده است.[1]

یک نوع از خرما، خرمای «بَرْنِی» است. کلمه «برنی» با فتحه روی حرف «باء» و سکون حرف «راء» و کسره حرف «نون» به نوعی از خرمای سرخ مایل به زرد[2] که شکل آن گرد است گفته می‌شود.[3] (برخی آن‌را همان خرمای زاهدی می‌دانند).

توصیه به مصرف این نوع خرما در برخی روایات وجود دارد که هرکدام باید به صورت جداگانه مورد بررسی سندی قرار گیرند. به نمونه‌هایی از‌ این روایات اشاره می‌کنیم:

1. امام علی(ع) فرمود: «نمایندگانی از قوم عبدالقیس خدمت رسول خدا(ص) آمدند و ظرفی خرما به حضرتشان تقدیم کردند. رسول خدا(ص) فرمود: این خرما زکات است یا هدیه؟ آنها گفتند: هدیه است. آن‌حضرت(ص) از نوع آن خرما پرسید. آنها گفتند این خرماها از نوع برنی است. رسول خدا(ص) فرمود: جبرئیل به من گفت که این نوع خرما نُه ویژگی دارد: دهان را خوشبو، معده را پاک، غذا را هضم، قدرت شنوایی و بینایی را افزایش، کمر را قوی، شیطان را پریشان، موجب نزدیک‌شدن به درگاه الهی و باعث دوری از شیطان می‌شود‏.[4]
2. جبرئیل به رسول خدا(ص) گفت: خرمای برنی را مصرف نمایید که بهترین نوع خرما است و شما را به خدا نزدیک و از آتش دور می‌کند.[5]
3. امام علی(ع) فرمود: بهترین خرما، خرمای برنی است. آن‌را به زن‌هایی که تازه زایمان کرده‌ و در نفاس قرار دارند، بخورانید تا فرزندانتان بردبار شوند.[6]
4. امام صادق‌(ع): فرمود: «بهترین خرمای شما برنی است. درد را از بین می‌برد و به واسطه‌ی خوردن آن درد جدیدی به وجود نمی‌آید. انسان را سیر می‌کند و بلغم را از بین می‌برد و با هر دانه‌ای از آن یک حسنه وجود دارد».[7]

البته ممکن است خوردن آن برای برخی از افراد که دارای بیماری خاصی هستند، ضررهای نیز داشته باشد:

5. شخصی نزد امام کاظم(ع) از بوی دهان خود شکایت دارد. امام(ع) به او فرمود خرمای برنی بخورد. شخص دیگری از خشک بودن بدن خود شکایت کرد. امام(ع) در پاسخ او نیز فرمود خرمای برنی را به صورت ناشتا بخورد و بر روی آن آب بنوشد. او نیز به این دستور عمل کرد و خشکی بدنش برطرف شد و بدنش به حد زیادی مرطوب شد که از آن نیز در عذاب بود؛ لذا امام به او فرمود: خرمای برنی را ناشتا بخورد؛ اما همراه آن آب ننوشد. آن شخص این کار را کرد و مزاجش معتدل شد.[8]

البته روایاتی وجود دارد که در صورت پذیرش آنها، ناظر به آن خواهد بود که این خرما ممکن است در برخی زمان‌ها و یا برای برخی افراد ضرر داشته باشد. به عنوان نمونه در روایتی آمده است خوردن آن به صورت ناشتا ممکن است منجر به فلج ‌شود.[9]

گفتنی است؛ روایتی در طرف مقابل نیز وجود دارد که خوردن این خرما به صورت ناشتا را درمان فلج اعلام می‌کند.[10]

لذا باید گفت؛ احتمال دارد که در نسخه‌برداری‌ها تغییری به وجود آمده باشد؛ زیرا بیشتر روایات عکس آن‌را اعلام می‌کند.

در یک جمع‌بندی می‌توان نتیجه گرفت که این نوع از خرما (اگر امروزه قابل تشخیص باشد) خرمای بسیار مفیدی است، ولی بهتر است به صورت ناشتا مصرف نشود.

[1]. «میوه‌های بهشتی در زمین»، 130437؛ «غذاهای مورد علاقه پیامبر اسلام (ص)»، 20633؛ «آداب و سنن روزه و ماه رمضان»، 15445.

[2]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 8، ص 270، قم، هجرت، چاپ دوم، 1409ق.

[3]. واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق، مصحح، شیری، علی، ج 18، ص 51، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1414ق.

[4]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 416، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.

[5]. علی بن موسی (امام هشتم)، صحیفة الإمام الرضا(ع)، محقق، مصحح، نجف، محمد مهدی،‏ ص 75، مشهد، کنگره جهانی امام رضا(ع)، چاپ اول، 1406ق.

[6]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، محاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 2، ص 534 – 535، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.

[7]. همان، ص 533.

[8]. همان؛ «درمان یبوست با خوردن خرمای برنی همراه با آب»، 109784.

[9]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 2، ص 311، قم، رضی، چاپ اول، 1375ش.

[10]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 169، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.