ادیان و مذاهب و مکتب هاى فکرى حاکم بر جامعه بشرى، براى تأمین نیازهاى انسان و تضمین سعادت او دستور العمل‏هایى دارند و نسخه‏هایى تجویز مى‏کنند.

مکتب هاى مادى به طور کلى نیازهاى معنوى را نادیده مى‏گیرند و یا اساساً اعتقادى به آن ندارند، و سعادت بشر را در بهره جویى هر چه بیشتر از لذایذ مادى مى‏دانند. در مقابل آن بعضى از مکتب ها و مذاهب دیگر، اساس کار را بر تقویت و پرورش روح و جان انسان قرار داده‏اند و نه تنها توجهى به تأمین نیازهاى مادى ندارند، بلکه سعادت بشر را در پرهیز و دورى از لذایذ و مظاهر مادى مى‏دانند و انسان را همواره به ترک دنیا و رهایى از تعلق‏ها، تشخص‏ها و مادیات فرا مى خوانند. البته چنین برداشت هایى از مفهوم سعادت بشرى بستگى به جهان بینى مکتب و تفسیر او از جهان و انسان دارد.

در این باره، مى توان گفت که توجه بیش از حد به مظاهر مادى و استفاده بى‏قید و شرط از لذایذ گوناگون و بى‏بند و بارى در اعمال غرایز و شهوت ها که در جهان مادى امروز به خصوص در جوامع غربى متداول شده، واکنش تندى در برابر محدودیت‏هایى است که تاکنون به نام مذهب در استفاده از لذایذ مادى اعمال شده است.

اسلام توجه به مسائل معنوی را جدا از دنیا و استفاده از موهبت های الاهی نمی داند؛ از این رو در آموزه های دینی رهبانیت و استفاده نکردن از نعمت های خدا منع شده است، امام صادق (ع) می فرماید: "خداى متعال به محمد (ص)، شریعت هاى نوح و ابراهیم و موسى و عیسى (ع) را بخشید... آیین فطرى آسانگیر، که نه رهبانیّت است و نه سیاحت (بیابانگردى صوفیانه)، بلکه در این دین پاکیزه‏ها را حلال کرد و پلیدها را حرام، و بار و زنجیرهایى که بر دوش مردمان بود برداشت"‏. [1]

رسول گرامی (ص) و پیشوایان دین، دوری از رهبانیت را به امت خود گوشزد می کردند از جمله:

یکی از یاران امیر مومنان (ع) خدمت آن حضرت رسید و از برادرش که از دنیا گریزان شده بود -و از نعمت های خداوند از قبیل گوشت، لباس مناسب، مسائل زناشویی، ... استفاده نمی کرد- شکایت کرد؛ امام فرمود: او را حاضر کنید. هنگامى که عاصم آمد حضرت با چهره عبوس و ناراحت با او مواجه شد و فرمود: واى بر تو اى عاصم چنین تصور می کنى که خداوند لذایذ و نعمت ها را بر تو مباح کرده، ولى دوست ندارد که تو از آنها بهره‏مند شوى؟ تو در نظر خدا کوچک تر از این هستى (که از خود چنین رأى دهى)، آیا به زن و فرزندت رحم نمى‏کنى؟ آیا مى ‏پندارى خدایى که چیزهاى پاکیزه را بر تو حلال کرده، بیزار است که تو از آن بهره‏مند گردى"؟ [2]

البته نکته ای که نباید از آن غفلت کرد، آنچه از دنیا مذمت شده است دلبستگی شدید به آن است، به گونه ای که انسان را غافل از وظایفی که نسبت به مخلوقات و خداوند دارد کند و سبب غرور، فراموشی آخرت، تفاخر به دیگران، اسراف، ناسپاسی و... شود. در غیر این صورت اگر دنیا را پلی برای سرای آخرت و رسیدن به قرب الاهی بدانیم مذموم نیست و روایات زیادی در این زمینه از پیشوایان دین رسیده است، از باب نمونه به دو روایت که با بحث مرتبط است اشاره می کنیم:

1. در محضر امیر مؤمنان (ع) شخصی دنیا را نکوهش مى‏ کرد، حضرت در توبیخ او  فرمود: دنیا سراى راستى براى راست‏گویان، خانه تندرستى براى دنیا شناسان و خانه بى‏نیازى براى توشه‏گیران و خانه پند براى پند آموزان است. دنیا سجده‏گاه دوستان خدا، مصلّاى فرشتگان الاهى، فرودگاه وحى و جایگاه تجارت دوستان خداست که در آن رحمت خدا را به دست آورند و بهشت را سود برند. [3]

2. ابن ابى یعفور گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم ما دنیا را دوست مى‏داریم، به من فرمودند هدفت از دنیا چیست؟، گفتم: مى‏خواهم ازدواج کنم و حج به جا بیاورم و به خانواده‏ام کمک کنم و به برادران خود بخشش کنم و صدقه بدهم، امام فرمودند: اینها از مسائل دنیا نیستند، این گونه اعمال مربوط به آخرت مى‏باشند.

نمایه های مرتبط:

رفاه و آسایش در دنیا و آخرت، 2902 (سایت: 3112).

تلاش برای دنیا یا آخرت، 1821 (سایت: 2130) .