از آن‌جا که آزادى بیان، از عناصر مهم فرهنگ‌سازى در جامعه اسلامى بوده، و از اهمیت حساس و استراتژیک برخوردار است، و چون اوضاع و شرایط جامعه، متغیّر و متحوّل می‌باشد، طبیعت این مسئله اقتضا می‌کند که نتوان ضابطه ثابت و غیر قابل تغییرى براى آن ارائه داد و حکومت اسلامى باید بتواند بر اساس اوضاع و شرایط متغیّر، این محدوده را تعیین کند. چه بسا محدوده آزادى بیان در شرایط امن سیاسى داخلى و خارجى، بسیار گسترده‌تر از شرایط نا امنِ ناشى از آشوب داخلى یا جنگ خارجى باشد؛ از این‌رو می‌توان معیار تعیین محدوده آزادى بیان را سیّال و متغیّر دانست.
ضابطه و معیار کلى محدوده آزادى بیان را - در عین سیال بودن – می‌توان چنین ترسیم کرد: آزادى بیان یکى از ارزش‌هاى مثبت در نظام اجتماعى اسلام، در کنار ارزش‌هاى مثبت دیگر؛ مانند استقلال، امنیت، عدالت، عفت عمومى، معنویت و... است. از آن‌جا که همه این ارزش‌ها در یک نظام قرار دارند، محدوده آزادى بیان را دیگر ارزش‌ها تعیین می‌کند؛ یعنى آزادى بیان در جایى مشروع و محترم است که با ارزش‌هاى دیگر اسلام تضاد نداشته باشد.
با این وجود؛ معیارهاى ثابتى نیز وجود دارد که جهت دهنده معیارهاى حکومتى در تعیین محدوده آزادى بیان‌اند، مانند:
1. دروغ، غیبت، تهمت، سخن‌چینى، افشاى اسرار، شایعه پراکنى و... به عنوان حرام‌هاى مربوط به گفتار از دایره آزادى بیان خارج‌اند.
2. کتب ضالّه، و به تعبیر گسترده‌تر؛ هر نوع اثر مکتوب و غیر مکتوب که به نحوى ترویج عقاید باطل یا تضعیف عقاید حق می‌کند، نه تنها حق توزیع و نشر ندارند، بلکه از بین بردن آنها از صحنه جامعه و افکار عمومى واجب است و فقط کارشناسان و محققان دین می‌توانند براى پاسخ‌گویى از آن استفاده کنند.
3. بیان عقاید حق به کسانى که قابلیت درک آن‌را ندارند، به گونه‌اى که باعث گمراهى و فرار آنان از دین می‌شود ممنوع است.