جستجوی پیشرفته
بازدید
84766
آخرین بروزرسانی: 1403/07/30
خلاصه پرسش
منظور از «دابة الارض» در سوره نمل چیست؟
پرسش
تفسیر آیه 82 سوره نمل چیست؟ و منظور از دابة الارض (جنبنده زمینی) در این آیه چیست؟
پاسخ اجمالی

 

واژۀ «دابة»، از نظر معنا، جنبنده‌ای است که قابل اطلاق بر انسان و غیر انسان است. امّا در این‌که «جنبندۀ زمینى» در آیۀ شریفه چه موجودی است و برنامه و رسالت او چگونه است؟ قرآن به صورت سربسته بیان کرده و می‌گوید: موجود متحرّک و جنبنده‌‏اى است که در آستانه رستاخیز، خدا او را از زمین ظاهر می‌کند. او با مردم سخن می‌گوید و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند.

بدیهى است با شرایطی که در آن زمان رخ خواهد داد، و کلامی که «دابّة الارض» می‌گوید، منکران به خود می‌آیند و از گذشتۀ تاریک خویش پشیمان می‌شوند، ولى چه سود که راه بازگشت بسته است.

در بارۀ جزئیّات و ویژگی‌های «دابّة الأرض» به پاسخ تفصیلی مراجعه کنید.

 

پاسخ تفصیلی

آیات قبل از آیه 82 سورۀ نمل، سخن از کفّاری بود که با بی‌صبرى انتظار وقوع قیامت را داشتند و به پیامبر(ص) می‌گفتند:

چرا این عذاب ها را که به ما وعده می‌دهى دامن ما را نمی‌گیرد؟! و چرا قیامت برپا نمی‌شود؟!

خداوند با چند آیه از جمله آیۀ 82 سورۀ نمل اشاره به قسمتى از حوادثى دارد که در آستانه رستاخیز صورت می‌گیرد، و سرنوشت دردناک این منکران لجوج را مجسّم می‌سازد.[1] خداوند در این آیه می‌فرماید:

«إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ»؛[2] هنگامى که فرمان عذاب فرا می‌رسد و آنها در آستانه رستاخیز قرار می‌گیرند، جنبنده‌‏اى را از زمین، براى آنان خارج می‌کنیم که با آنها سخن می‌گوید، و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند.

منظور از «وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ» در آیه، وقوع رستاخیز و حضور نشانه‌هاى آن است، نشانه‌‏هایى که با مشاهدۀ آن هر کس خاضع و تسلیم می‌شود و یقین پیدا می‌کند که وعده‌هاى الهى حق بوده و قیامت نزدیک است.[3]

واژۀ «دابة»، از نظر معنا، جنبنده‌ای است که قابل اطلاق بر انسان و غیر انسان است؛[4] امّا در این‌که «جنبندۀ زمینى» در آیۀ شریفه چه موجودی است و برنامه و رسالت او چگونه است؟ قرآن به صورت سربسته بیان کرده و می‌گوید:

موجود متحرّک و جنبنده‌‏اى است که خدای متعال در آستانه رستاخیز، او را از زمین ظاهر می‌سازد. او با مردم سخن می‌گوید و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند. بدیهى است با آن شرایط که در آن زمان رخ خواهد داد و کلامی که «دابّة الارض» می‌گوید، منکران به خود می‌آیند و از گذشتۀ تاریک خویش پشیمان می‌شوند، ولى چه سود که راه بازگشت بسته است.

در بارۀ جزئیّات و ویژگی‌های «دابّة الأرض» در روایات و منابع تفسیری، مطالبی گفته شده است که برخی از آنها را بیان می‌کنیم:

  1. گروهى آن‌را یک موجود جاندار و جنبنده غیر عادى از غیر جنس انسان دانسته‏ و معتقدند مصداق این کلمه همان حیوان است.[5] در بعضی از روایات نیز از او با شکلى عجیب یاد شده و ویژگی‌های مختلفی را برای او ذکر کرده‌اند.[6]
  2. جمعى دیگر به پیروى از روایات متعدّد دیگری که در این زمینه وارد شده، او را یک انسان می‌دانند؛ یک انسان فوق العاده؛ یک انسان متحرّک و جنبنده و فعال که در آخر الزمان ظاهر می‌شود و یکى از کارهاى اصلی‌اش جداساختن مسلمانان از منافقین و علامت‌‏گذارى آنها است.[7]

برخی از مفسّران نیز با استناد به روایاتی که در ذیل آیۀ شریفه آمده، قول دوم را پذیرفته‌اند؛ و در تأویل آن به روایاتی تمسّک کرده‌اند که دابة الارض را، شخص امام علی(ع) می‌داند.[8]

گفتنی است؛ احادیث دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که می‌‏توان از «دابة الارض» مفهوم کلی‌ترى را استفاده کرد که بر هر یک از پیشوایان بزرگ که در آخر الزمان قیام و حرکت فوق العاده می‌‏کنند و حق و باطل و مؤمن و کافر را از هم مشخص می‌‏سازند، منطبق ‏شود.[9]


[1]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 547، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.‏

[2]. نمل، 82.

[3]. تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 547.

[4]. قرشى، سید على اکبر، احسن الحدیث‏، ج ‏1، ص 29، تهران، بنیاد بعثت‏، 1377ش.

[5]. صادقى تهرانى، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، ص 384، قم، مؤلف، چاپ اول، 1419ق.

[6]. ر. ک: ابوالفتوح رازى، حسین بن على‏، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن‏، تحقیق، یاحقی، محمد جعفر، ناصح، محمد مهدی، ج 15، ص 73، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى‏، 1408ق.

[7]. تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 552.

[8]. حسینى استرآبادى، سید شرف الدین على‏، تأویل الآیات الظاهرة، ص 399 و 400، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1409ق؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 39، ص 243، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.‏

[9]. تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 554.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا شیعیان معتقدند که خداوند توسط جبرئیل به امام علی وحی نازل کرد، ولی اشتباهاً به پیامبر اکرم رسیده؟
    14304 شیعه آماج تهمتها 1388/12/19
    در پاسخ به این پرسش، توجه به نکاتی ضروری به نظر می رسد. الف. مهم ترین چیزی که برای یک محقق فرق و مذاهب لازم است این است که نخست از ...
  • قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء چه کسانی هستند؟
    54384 انسان کامل 1394/12/27
    عناوین نامبرده شده(قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء) از اصطلاحاتی است که در برخی کتاب‌های عرفانی آمده است و اشاره به مقاماتی دارد که اهل عرفان در مورد اهل سیر و سلوک و عرفان عملی بر می‌شمارند. اصرار و تأکید بر روی این اصطلاحات هر چند در کتاب‌های ...
  • آیا ارزش معنوی صدقه، متناسب با توانایی مالی فرد سنجیده می‌شود؟
    12575 انفاق و قرض الحسنه 1393/08/22
    در ارزش‌گذاری یک عمل، عوامل بسیاری دخالت دارند؛ مانند اخلاص، کمیت، سختی عمل و... بنابر این اگرچه کمیت و مقدار عمل نیز در ارزش‌گذاری اعمال دخالت دارد، امّا بدون شک میزان و ارزش واقعی بر اساس اخلاص و پاکی خود عمل است. خداوند می‌فرماید: آن‌کس که مرگ و ...
  • در صورتی که چند نفر به زنا کردن مردی شهادت داده و پس از اجرای حکم از شهادت خود برگردند دیه فرد معدوم بر عهده کیست؟
    9117 Laws and Jurisprudence 1388/08/10
    سؤال شما به دفاتر مراجع ارسال گردید و تا این لحظه پاسخ های زیر دریافت گردید:دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):باید دیه کامله در میان چهار نفر تقسیم شود و به صاحبان خون داده شود.دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):این ...
  • آیا در روایات توصیه شد که بدن خود را با روغن‌های گیاهی ماساژ دهیم؟
    3012 حدیث 1402/06/20
     چرب‌کردن بدن با روغن‌های گیاهی، و مالش و یا ماساژ بدن با آنها، روشی است که از گذشته‌های دور در میان بسیاری از جوامع یکی از روش‌های درمان و یا کاهش‌دهنده بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته و برخی موارد آن امروزه نیز در پزشکی نوین مورد تأیید قرار گرفته است.در ...
  • معنای «رجب» چیست؟
    39644 دیگر موارد 1397/03/19
    «رجب»؛ نام نهمین ماه از ماه‌های قمری است. بر اساس آنچه در کتب لغوی آمده، این ریشه در موارد «بزرگ‌داشت چیزی از روی هیبت آن» مورد استفاده قرار می‌گیرد. و این ماه را نیز از آن رو رجب نامیده‌اند که در دوران جاهلیت، آن‌را بزرگ شمرده و جنگ ...
  • تفسیر آیات 97 تا 99 سوره نساء چیست؟
    15089 تفسیر 1391/12/07
    در شأن نزول آيه 97 سوره نساء،[1] مفسران گفته‌‏اند؛ عده‌ای از مسلمانان كه به ظاهر شهادتين گفته بودند، با وجود این‌که قدرت داشتند از مكه به مدينه هجرت كنند، اما مهاجرت نكردند! زمانی كه رؤساى قريش به طرف بدر براى جنگ با مسلمانان می‌آمدند ...
  • نقش خانواده در گسترش آسیب‌‌های اجتماعی چگونه است؟
    18639 روش شناسی 1392/02/29
    خانواده، کوچک‌ترین نهاد اجتماعى است که اساس و زیرساخت واحدهاى بزرگ‌تر به شمار می‌رود. میزان موفقیت و سهمى که افراد براى ایفاى نقش در واحدهاى بزرگ اجتماعى ایفا می‌کنند بستگى تام به نحوه رشد و تربیت و شکوفایى‏استعدادهاى آنها در کانون مقدس خانواده دارد. خانواده در مسیر ...
  • آیا خلاف قانون کشور عمل کردن مشکل شرعی دارد؟
    28822 رعایت مقررات و قوانین 1391/12/10
    تخلف از قوانین و مقررات نظام اسلامی جائز نیست اما در فرض مثال، چنانچه شرایط معامله رعایت گردد معامله باطل نیست (یعنی فروشنده مالک پول شده و خریدار هم صاحب آن جنس می‌شود)، اما کسی که اقدام به این عمل می‌کند، مرتکب گناه شده است.ضمائم:پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به ...
  • معنای شعایر اسلامی چیست؟ و شعایر اسلامی از دیدگاه قرآن چگونه است؟
    39427 تفسیر 1389/12/26
    شعایر اسلامی، مکان ها و نشان هایی می باشند که خدا آنها را برای عبادت قرار داده و انسان را به یاد خدا می اندازد. برای نمونه، صفا و مروه در قرآن کریم، دو مکان و علامت برای عبادتند که در مراسم حج خدا در آن ...

پربازدیدترین ها