لطفا صبرکنید
بازدید
37905
37905
آخرین بروزرسانی:
1395/12/13
کد سایت
fa64013
کد بایگانی
78540
نمایه
معنای شوال و استحباب روزه در آن
طبقه بندی موضوعی
بیشتر بدانیم
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
معنای «شوال» که یکی از ماه‌های قمری است، چیست؟ آیا سید بن طاووس این ماه را از ماه‌های حرام می‌داند؟
پرسش
«شوال» به چه معنا است؟ با توجه اینکه سید ابن طاووس قائل به حرام بودن این ماه است و روایت وسائل الشیعه که محرّم را خارج کرده و اینکه روزه سه روز اول حرام است و خلاف مشهورند و چه بسیار مشهوری که اصل و ریشه‌ای ندارند، کدام را ترجیح می‌دهید؟
پاسخ اجمالی
1. «شوّال» در لغت برگرفته از مصدر «شول» است؛ یعنی «شتر ماده دُمش را بالا برد»،[1] و به معنای «بلند و مرتفع شدن»[2] است. از آن‌جا که هنگام نام‌گذاری ماه‌های عربی، این ماه در فصل سیر و شکار رفتن عرب‌ها قرار داشت، «شوال» نامیده شد.[3]
البته روایتی از پیامبر اکرم(ص) ناظر به آن است که نامیده شدن این ماه به «شوال» به جهت از بین رفتن گناهان مؤمنان در این ماه است.[4]
شوّال، دهمین ماه از ماه‌های قمری در گاه‌شمار اسلامی بوده و اولین روزش عید فطر می‌باشد.
2. سید ابن طاووس درباره این ماه می‌گوید: «ورود در ماه شوال مانند ورود در رجب است و مفصلاً بیان کردیم که چگونه باید در آن ماه وارد شد ... زیرا "این ماه، حرام می‌باشد" و باید آن‌را با گفتار و کردار بزرگ بشماری مثل کسی که وارد شهر مکه تا مسجد اعظم آن می‌شود [و آن‌را بزرگ می‌دارد]...».[5]
از متن بالا برداشت می‌شود که به عقیده سید ابن طاووس، شوال از ماه‌های حرام است، اما این عقیده‌ای خلاف مشهور است و در منابعی که جستجو کردیم، فرد دیگری چنین اعتقادی را مطرح نساخته است. البته شاید مستند ایشان در حرام دانستن ماه شوال روایتی باشد که این ماه را از ماه‌های حرام دانسته، اما محرّم را ماهی حرام نمی‌داند.[6] سند این روایت سندی حسن و قابل قبول است؛ ولی از جهت محتوا خلاف مشهور و متواتر بین شیعه و اهل سنت بوده[7] و باید متن آن‌را توجیه و تأویل برد، چنان‌که برخی در صدد تأویل این روایت برآمده‌اند.[8]
این احتمال را هم می‌توان داد که شاید عبارت ابن طاووس این بوده باشد: «شوال، ماه احرام است» که یا سهو قلم صورت گرفته و یا در نسخه خطی بوده و بعداً در نسخه چاپی اشتباهاً «حرام» نوشته شده است. به هر صورت؛ بنابر مشهور و روایات متواتر؛ چهار ماه قمری ذی‌القعده، ذی‌الحجه، محرّم و رجب ماه‌های حرام هستند.
3. درباره اینکه تعداد روزهایی که در ماه شوال بعد از عید فطر مستحب است روزه گرفته شود، به دلیل روایات مختلف، اختلاف نظر وجود دارد؛ به نظر برخی، روزه گرفتن بعد از عید فطر به مدت شش روز مستحب است.[9] برخی، استحباب آن‌را از روز چهارم شوال به مدت شش روز دانسته‌اند.[10] بعضی نیز اصل استحباب آن‌را ثابت ندانسته‌اند.[11] در این‌باره هر فردی می‌تواند به فتوای مرجع تقلید خودش عمل نماید.
البته روایتی از پیامبر اکرم(ص) ناظر به آن است که نامیده شدن این ماه به «شوال» به جهت از بین رفتن گناهان مؤمنان در این ماه است.[4]
شوّال، دهمین ماه از ماه‌های قمری در گاه‌شمار اسلامی بوده و اولین روزش عید فطر می‌باشد.
2. سید ابن طاووس درباره این ماه می‌گوید: «ورود در ماه شوال مانند ورود در رجب است و مفصلاً بیان کردیم که چگونه باید در آن ماه وارد شد ... زیرا "این ماه، حرام می‌باشد" و باید آن‌را با گفتار و کردار بزرگ بشماری مثل کسی که وارد شهر مکه تا مسجد اعظم آن می‌شود [و آن‌را بزرگ می‌دارد]...».[5]
از متن بالا برداشت می‌شود که به عقیده سید ابن طاووس، شوال از ماه‌های حرام است، اما این عقیده‌ای خلاف مشهور است و در منابعی که جستجو کردیم، فرد دیگری چنین اعتقادی را مطرح نساخته است. البته شاید مستند ایشان در حرام دانستن ماه شوال روایتی باشد که این ماه را از ماه‌های حرام دانسته، اما محرّم را ماهی حرام نمی‌داند.[6] سند این روایت سندی حسن و قابل قبول است؛ ولی از جهت محتوا خلاف مشهور و متواتر بین شیعه و اهل سنت بوده[7] و باید متن آن‌را توجیه و تأویل برد، چنان‌که برخی در صدد تأویل این روایت برآمده‌اند.[8]
این احتمال را هم می‌توان داد که شاید عبارت ابن طاووس این بوده باشد: «شوال، ماه احرام است» که یا سهو قلم صورت گرفته و یا در نسخه خطی بوده و بعداً در نسخه چاپی اشتباهاً «حرام» نوشته شده است. به هر صورت؛ بنابر مشهور و روایات متواتر؛ چهار ماه قمری ذی‌القعده، ذی‌الحجه، محرّم و رجب ماه‌های حرام هستند.
3. درباره اینکه تعداد روزهایی که در ماه شوال بعد از عید فطر مستحب است روزه گرفته شود، به دلیل روایات مختلف، اختلاف نظر وجود دارد؛ به نظر برخی، روزه گرفتن بعد از عید فطر به مدت شش روز مستحب است.[9] برخی، استحباب آن‌را از روز چهارم شوال به مدت شش روز دانسته‌اند.[10] بعضی نیز اصل استحباب آن‌را ثابت ندانسته‌اند.[11] در این‌باره هر فردی می‌تواند به فتوای مرجع تقلید خودش عمل نماید.
[1]. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، ج 11، ص 282، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1421ق؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ج 7، ص 381، بیروت، عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ق.
[2]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 6، ص 285، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق؛ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، ج 5، ص 1741 – 1742، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410ق.
[3]. لغت‌نامه دهخدا، واژه «شوال».
[4]. ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال، ج 1، ص 305، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش.
[5]. همان.
[6]. «حرم الله الأشهر الحرم فی کتابه "یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ" ثلاثة أشهر متوالیة و شهر مفرد للعمرة قال أبو عبد الله (ع): شوال و ذو القعدة و ذو الحجة و رجب»؛ «خداوند، همان روزى که آسمانها و زمین را آفرید، چهار ماه را به خاطر زیارت این خانه حرام و غرق کرد. سه ماه را پى در پى ویژه حج ساخت که ماه شوّال و ذى قعده و ذى حجّه باشد و یک ماه تک را براى عمره مقرّر کرد که ماه رجب باشد»؛ عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، ج 2، ص 88، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 4، ص 240، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 131، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.
[8]. فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج 12، ص 38، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)، چاپ اول، 1406ق.
[9]. حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام، ج 1، ص 384، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1413ق.
[10]. طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی (محشّی)، ج 3، ص 660، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1420ق.
[11]. موسوی عاملی، محمد، مدارک الأحکام، ج 6، ص 281، قم، مؤسسة آل البیت(ع)؛ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج 13، ص 386 – 387، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1405ق؛ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج 4، ص 51، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، چاپ اول، 1422ق.
نظرات
