تحویل سال قمری از زمان‌های بسیار دور، یعنی قبل از اسلام، در ماه محرم بود و ربطی به اسلام و مسلمانان ندارد. به بیانی واضح، وقتی دین جدید(اسلام) بر جزیرة العرب حاکم شد، همان گاه‌شماری که مردم عربستان داشتند و در این سرزمین رایج بود، اسلام آن‌را پذیرفت.[1]

تنها تغییری که دین مقدس اسلام در گاه‌شماری اعراب داد، تغییر در مبدأ سال آنها بود که آن‌را از عام الفیل به هجرت رسول اکرم(ص) از مکه به مدینه تغییر داد.[2]

مسعودی در این خصوص آورده است: عرب‌ها ربیع را ماه اوّل از سال خود می‌دانند و اوّل وقت ربیع هم سه روز از ماه ایلول که می‌گذشته و همراه با آمدن باران بوده، است و اول صیف هم ماه ربیع الثانی بود که موقع آن پنج روز از ماه آذار می‌گذشته (اوایل بهار)، بوده است.[3]

ولی ماه شمسی چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام در میان اعراب، بسیار کم رایج بود، به گونه‌ای که گفته‌اند تنها برای تجارت و زراعت مجبور به استفاده از آن بودند.[4]

بنابراین، قدمت تحویل سال قمری در ماه محرم، به دوران‌های بسیار دور در میان اعراب بر می‌گردد و زمانی که امام حسین(ع) در این ماه به شهادت رسید، طبیعی بود که کسی نتواند اوّل سال را تغییر دهد و آن‌را به ماه دیگری منتقل کند. علاوه بر این، در بین اعراب مانند ایرانیان این رسم وجود نداشت که تحویل سال را عید اعلام کنند و جشن بگیرند؛ یعنی تحویل سال برای آنها بسیار طبیعی و بدون کوچک‌ترین استقبال و تغییر و تحولی در زندگی روز مرۀ آنها آغاز می‌شود.

البته مسئله‌ای که مطرح است، این بود که بنی‌امیه بعد از شهادت امام حسین(ع) روز شهادت آن‌حضرت(عاشورا) را عید خود دانستند و آن‌را جشن می‌گرفتند و برای تعظیم و شادی در این‌روز، روایاتی بسیار جعل کردند که متأسفانه هم‌چنان بسیاری از مسلمانان تحت تأثیر این روایات این‌روز را روز خیر و برکت دانسته و جشن عروسی خود را به این‌روز می‌اندازند![5]

زکریای قزوینی در این خصوص نوشته است: بنی‌امیه بر این نظر بودند که عاشورا را عید بگیرند؛ لذا در حالی‌که شیعیان این روز را روز عزاداری قرار داده و در آن نوحه خوانی می‌کردند و از زینت دوری می‌جستند، امویان این‌روز را با آذین‌بندی و برگزاری مجالس مهمانی جشن می‌گرفتند.[6]

زرندی حنفی هم می‌نویسد: روز اوّل این ماه(صفر) عید بنی‌امیه است؛ زیرا در این‌روز سر حسین(رضی الله عنه) وارد دمشق شد.[7]

البته این مسئله ربطی به اولین ماهِ سال ندارد و اگر آنها امام حسین(ع) را در زمان دیگر هم به شهادت می‌رساندند، بعید نبود که آن‌روز را روز عید و سرور خود اعلام نمایند.[8]

[1]. جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج 8، ص 460، قم، منشورات شریف رضی، چاپ اول.

[2]. همان.

[3]. مسعودی، مروج الذهب، ج 2، ص 192، به نقل از جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج 8، ص 441.

[4]. المفصل فی تاریخ العرب، ج 8، ص 446.

[5]. برای آگاهی بیشتر، می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید:

بیرونی، ابوریحان، آثار الباقیه، ص 329، چاپ اروپا؛ آدم متز، الحضارة الاسلامیة فی القرن الرابع الهجری، ج 1، ص 137، بیروت، 1387ق؛ قمی،

شیخ عباس، الکنی و الالقاب، ج 1، ص 431، نجف اشرف، 1390ق؛ هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص 181، مصر؛ ابن تیمیه، اقتضاء الصراط المستقیم، ص 301، ریاض، مکتبة الریاض الحدیثة؛ مقریزی، الخطط و الآثار، ج 1، ص 490، مصر، 1270ق.

[6]. قزوینی، زکریا، عجائب المخلوقات، ج 1، ص 115، بیروت، دارالقاموس الحدیث.

[7]. زرندی حنفی، نظم درر السمطین، ص 230، تهران، کتابخانه نینوا؛ عاملی، سید جعفر مرتضی، بزرگداشت ها در اسلام، ترجمه، سپهری، محمد، ص 47، قم، دفتر تبلیغات، چاپ سوم.

[8]. «بررسی مبدأ تاریخ هجری»، 95872؛ «مبدأ تاریخ مسلمانان»، 21102؛ «برپایی مجالس عزا برای امامان(ع) و عزاداری امام حسین(ع) در دهه اول محرم»، 27061.