جستجوی پیشرفته
بازدید
13790
آخرین بروزرسانی: 1400/05/12
خلاصه پرسش
آیا ضرب المثل «شنیدن کی بود مانند دیدن»، منبع دینی و روایی دارد؟!
پرسش
آیا ضرب المثل «شنیدن کی بود مانند دیدن»، منبع دینی و روایی دارد؟!
پاسخ اجمالی

متن کاملاً مشابهی با ضرب المثل معروف «شنیدن کی بود مانند دیدن»، در روایات وجود دارد؛ مانند:

«لَیْسَ الْخَبَرُ کَالْمُعَایَنَةِ»؛[1] شنیدن مانند دیدن نیست.

اما باید توجه داشت که این ضرب المثل را می‌توان در چند موضوع و معنای نسبتاً جداگانه به‌ کار گرفت:

  1. موضوع و معنای اول: «شنیدن یک واقعیت از زبان دیگران، با دیدن همان واقعیت تفاوت بسیاری دارد».

در همین زمینه و به عنوان نمونه در آیه‌ای از قرآن کریم می‌خوانیم:

«فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَکْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَیْهِنَّ وَ أَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّکَأً وَ آتَتْ کُلَّ واحِدَةٍ مِنْهُنَّ سِکِّیناً وَ قالَتِ اخْرُجْ عَلَیْهِنَّ فَلَمَّا رَأَیْنَهُ أَکْبَرْنَهُ وَ قَطَّعْنَ أَیْدِیَهُنَّ وَ قُلْنَ حاشَ لِلَّهِ ما هذا بَشَراً إِنْ هذا إِلاَّ مَلَکٌ کَریمٌ»؛[2]

هنگامى که(همسر عزیز) از فکر آنها با خبر شد، به سراغشان فرستاد (و از آنها دعوت کرد) و براى آنها پشتى (گرانبها، و مجلس باشکوهى) فراهم ساخت و به دست هر کدام، چاقویى (براى بریدن میوه) داد و در این موقع (به یوسف) گفت: «وارد مجلس آنان شو!» هنگامى که چشمشان به او افتاد، او را بسیار بزرگ (و زیبا) شمردند و (بی‌توجه) دست‌هاى خود را بریدند و گفتند: «منزّه است خدا! این بشر نیست این یک فرشته بزرگوار است!

به عبارتی زنان مصری شنیده بودند که یوسف زیبایی در خانه عزیز مصر وجود دارد، اما تا او را ندیده‌ بودند، به زیبایی او پی نبرده بودند.

در راستای همین معنا در روایتی می‌خوانیم: «... قَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَسْأَلَةٌ قَالَ هَاتِ قَالَ کَمْ بَیْنَ الْإِیمَانِ وَ الْیَقِینِ قَالَ أَرْبَعُ أَصَابِعَ قَالَ کَیْفَ قَالَ الْإِیمَانُ مَا سَمِعْنَاهُ وَ الْیَقِینُ مَا رَأَیْنَاهُ وَ بَیْنَ السَّمْعِ وَ الْبَصَرِ أَرْبَعُ أَصَابِع‏ …»؛[3] گفت اى فرزند رسول خدا(ص) سؤالى است؟ فرمود: سؤالت را بپرس! گفت: میان ایمان و یقین چه مقدار فاصله است؟ فرمود: چهار انگشت. گفت: چطور؟! فرمود: ایمان چیزى است که ما بشنویم و یقین چیزى است که ببینیم، و میان گوش و چشم چهار انگشت است. به عبارتی اگرچه ایمان نجات‌دهنده انسان‌ها است اما با شهود عینی حق، بسیار متفاوت است.

  1. موضوع و معنای دوم: «بسیاری از شنیده‌ها واقعیت ندارند».

یعنی نباید به شنیده‌ها اعتماد کرد و حقیقت را باید از دیده‌ها خواست.

در ارتباط با این معنای دوم نیز روایاتی وجود دارد، مانند:

«فَقَالَ الْحَسَنُ ع: یَا أَخَا أَهْلِ الشَّامِ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ أَرْبَعُ‏ أَصَابِعَ‏ مَا رَأَیْتَ بِعَیْنَیْکَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیْکَ بَاطِلًا کَثِیرا...».[4]

امام حسن(ع) فرمود: ای برادر اهل شام! میان حق و باطل چهار انگشت است. آنچه با دو چشمت دیدی یقیناً حق است، اما در میان شنیده‌ها سخن باطل و دروغ فراوانی وجود دارد.

البته این سخن امام(ع) نیز بدان معنا نیست که شنیده‌ها هیچ اعتباری ندارند، بلکه تنها در مورد قبول و یا ردّ آنها بررسی بیشتری لازم است.[5]

  1. موضوع و معنای سوم: «گاهی تنها باید به شنیده‌ها بسنده کرد و به دنبال دیدن نبود».

این در مواردی است که به عنوان نمونه سخنان شیوا و بیانی منطقی را از فردی شنیده‌اید و نسبت به او نظر مثبتی پیدا کرده‌اید و آنچه شنیده‌اید نیز منطبق بر واقع بوده است، اما با دیدن صاحب سخن، جنبه‌های منفی دیگری را در شخصیت او یافتید که جنبه مثبتی که از او در ذهن داشتید را نیز تحت الشعاع قرار داده است. ضرب المثلی عربی، گویای همین موضوع است:

«تسمع بالمعیدی خیرٌ من أن تراه»؛ آوازه معیدی(نام فردی است) را از دور بشنوی، بهتر از آن است که با او روبرو شوی!

این مثل، همان مثل معروف فارسی است که می‌گوید: «آواز دهل شنیدن از دور خوش است».

 

[1]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 4، ص 378، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.

[2]. یوسف، 31.

[3]. خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الاثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، محقق، مصحح، حسینی کوه‌کمری، عبد اللطیف، ص 233، قم،‏ بیدار، 1401ق.

[4]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 229، قم، جامعه مدرسین، 1362 ش، چاپ دوم.

[5]. ر. ک: (معیار درستی و حقانیت یک سخن)، 103983.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • حسن مثنّی که بود؟ آیا در کربلا حضور داشت؟
    31652 اهل بیت و یاران 1392/08/19
    حسن بن حسن، پسر دوم امام حسن مجتبی(ع) بود. مادرش خوله نام داشت که فرزند منظور فزاریه بود.[1] حسن بن حسن معروف به حسن مُثنّی، شخصیّتی گران‌قدر، با فضیلت و با تقوا بود. او متولی صدقات امیرالمؤمنین علی(ع) بود. حسن مُثنّی زمان حکومت عبدالملک ...
  • آیا مقبره حضرت یوشع بن نون در شهر اصفهان قرار دارد؟
    20418 آثار و تاریخ پیشینیان 1392/03/08
    درباره محل مقبره «یوشع بن نون» نقل‌های مختلفی در منابع تاریخی و جغرافیایی وجود دارد که به آنها اشاره می‌شود: 1. در سرزمین نابلُس[1] که در برخی کتب، منطقه‌ای در آن سرزمین به نام بُلَیدة به عنوان مدفن آن پیامبر اعلام شده است.
  • آیا کتاب «الزهد» کوفی اهوازی از منابع معتبر روایی شیعه به‌شمار می‌رود؟
    6809 تألیفات شیعی 1392/10/28
    حسین بن سعید و حسن بن سعید اهوازی که در نیمه دوم قرن سوم می‌زیسته‌اند از عالمان و مؤلفان بزرگ؛ در طول تاریخ حدیث نگاری شیعه بوده‌اند. نجاشی درباره آنان می‌گوید: «حسن و حسین از نوادگان مهران هستند که از یاران امام سجاد(ع) بود، حسن با برادرش حسین ...
  • با دخالت‌های خانواده همسرم در زندگی مشترکمان چگونه برخورد کنم؟
    13665 دستور العمل ها 1388/10/24
    ازدواج غیر از آن‌که پیوند بین دو نفر است، پیوند دو خانواده است. به همین علت است که به جوانان، توصیه می‌شود در انتخاب همسر، دقت داشته باشند و تا جایی که با معیارهای اصلی و مهم ازدواج، تعارضی نداشته باشد، معیارهای خانواده‌ها را رعایت کنند. برای مسئله ...
  • زودگذر بودن دنیا و بی‌‌ارزش‌بودن آن، که بارها در قرآن بدان اشاره شده، به چه معنا است؟
    30642 دنیا و زینتهای آن 1393/08/27
    در ارتباط با بی‌ارزشی و ناچیز بودن دنیا در مقابل آخرت تعابیری؛ مانند دنیا متاع زودگذر و متاع اندک در تعالیم دینی وجود دارد که منظور از این تعابیر همان لذت‌های آنی و ناپایدار دنیا در برابر آخرت است. قرآن کریم در این زمینه دو تعبیر دارد: 1. ...
  • چرا محراب برخی از مساجد را گود می‌سازند؟
    19616 گوناگون 1392/09/04
    یک از شرایط صحت نماز جماعت آن است که مکان نماز مأمومین پایین‌تر از مکان نماز امام جماعت نباشد.[1] لذا در برخی از مساجد به جهت رعایت این مسئله در زمان اتصال صفوف به صحن یا جاهای دیگر مسجد که سطح پایین‌تری دارند، در ...
  • آیا نجات جان غیر مسلمان و غیر شیعه، واجب است؟
    6012 جهاد 1398/09/05
    اقدام برای نجات جان هر انسانی -حتی غیر مسلمان- واجب است؛ مگر این‌که مفسده‌ای –مثل به خطر افتادن جان خود فرد- را به همراه داشته باشد. البته این حکم وجوب، افرادی را شامل نمی‌شود که به اسلام و مقدسات اسلامی توهین کرده و نسبت به آنها دشمنی می‌ورزند.
  • معنای عرفانی آب حیات چیست؟
    40807 1391/10/26
    حقیقت "آب حیات" یا "عین الحیاة" چشمه ای است ازلی که منشأ حیات عالم هستی است. در روایتی نقل شده است که این چشمه از یکی از ارکان عرش جاری شده است و بندگان مقرب خدا به دست ملائکه از آب این چشمه سیراب می شوند. ...
  • آیا فرد نابالغ می تواند امام جماعت اشخاص نابالغ قرار گیرد؟
    6549 Laws and Jurisprudence 1390/12/23
    پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است: [1] حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): در فرض سوال جایز نمی‌باشد. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): به احتیاط ...
  • لطفاٌ خلاصه‌ای از زندگی‌نامه حضرت نوح(ع) را بیان کنید؟
    17383 نوح 1398/04/18
    نام نوح(ع) بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی، نوح نبی(ع) پسر «لمک»، پسر «متوشلخ(متوشلح)»، و مادرش «قینوش» دختر براکیل بود.[1] گفته شده که حضرتشان 126 سال بعد از وفات و 1056 سال پس از هبوط حضرت آدم(ع) به دنیا آمد.

پربازدیدترین ها