جستجوی پیشرفته
بازدید
12327
آخرین بروزرسانی: 1398/04/12
خلاصه پرسش
بر اساس برخی روایات، دوازده نفر از فرزندان امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) به مقام امامت خواهند رسید. بدین ترتیب ما باید سیزده امام داشته باشیم و نه دوازده امام! نظرتان چیست؟!
پرسش
در اصول کافی باب «ما جاء فی الاثنا عشر و النص علیهم»، احادیثی نقل شده است که در آن پیامبر اکرم(ص) به حضرت علی(ع) فرمود: «بعد از تو دوازده امام خواهد بود»، و به حضرت زهرا(س) فرمود که «از نسل تو دوازده امام خواهد بود». اگر بعد از حضرت علی(ع) دوازده امام باشد، با خود حضرت علی آیا ما سیزده امام داریم؟ یا اگر دوازده امام از نسل حضرت زهرا(س) و یک امام شوهر حضرت زهرا باشد، آیا سیزده امام نخواهد شد؟
پاسخ اجمالی
دوازده تن بودن امامان شیعی امری اجماعی است که روایات فراوانی هم در مورد آن وجود دارد، اما روایات به ظاهر ناهمخوانی مشاهده میشوند که موضوع پرسش نیز در مورد همین روایات است.
در این ارتباط باید گفت، علاوه بر آنکه این روایات اندکی که بیشترشان دارای ضعف سندند، توان مقابله با آن حجم وسیع روایات را ندارند؛ لذا میتوان بیشتر آنها را با نگاهی دیگر بررسی کرد که منافاتی با تعداد دوازدهگانه امامان معصوم(ع) نداشته باشند که به مواردی از آن در پاسخ تفصیلی خواهیم پرداخت.
پاسخ تفصیلی
امامت، مقام و منصبی الهی است و تعیین شخص امام و تعداد امامان در دست خداوند است، و تنها راه آگاهی ما از آن، سخنان رسول گرامی اسلام(ص) و امامان(ع) است که تعداد آن بزرگواران را دوازده تن معرّفی کرده است.[1] و این موضوع حتی در کتب اهلسنت نیز نقل شده است.
در مقابل؛ از روایاتی برداشت میشود که گویا تعداد ائمه باید سیزده نفر باشند و نه دوازده نفر که در ذیل به بررسی تعدادی از آنها میپردازیم:
1. أبی جارود از امام باقر(ع) نقل میکند که: جابر بن عبدالله انصارى گفت: «دَخَلْتُ عَلى فاطِمَةَ وَ بَیْنَ یَدَیْها لَوْحٌ فیهِ أَسْماءُ الْأَوْصیاءِ مِنْ وُلْدِها فَعَدَدْتُ اثْنَیْ عَشَرَ آخِرُهُمُ الْقائِمُ ثَلاثَةٌ مِنْهُمْ مُحَمَّدٌ و ثَلاثَةٌ مِنْهُمْ عَلِیّ‏»؛[2] بر فاطمه(س) وارد شدم و در مقابل او لوحى[3] دیدم که نامهای اوصیاء از فرزندان او را در آن نوشته بودند. من آن نامها را شمردم و دوازده نفر بودند که آخر آنها قائم بود. در میان نامها سه نفر محمّد و سه[4] نفر علی وجود داشت.
2. همچنین أَبی جارود از امام باقر(ع) از رسول خدا(ص) نقل میکند: «إِنِّی وَ اثْنَیْ عَشَرَ مِنْ وُلْدِی وَ أَنْتَ یا عَلِیُّ زِرُّ الْأَرْضِ یَعْنی أَوْتادَها وَ جِبالَها بِنا أَوْتَدَ اللهُ الْأَرْضَ أَنْ تَسیخَ بِأَهْلِها فَإِذا ذَهَبَ الِاثْنا عَشَرَ مِنْ وُلْدِی ساخَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِها وَ لَمْ یُنْظَرُوا»؛[5] من و دوازده تن از فرزندانم و تو اى على، بند و قفل زمین هستیم؛ یعنى میخها و کوههاى زمین‏. به واسطه ما خدا زمین را میخ کوبیده تا اهلش را فرو نبرد. وقتی دوازدهمین فرزندم از دنیا برود، زمین اهلش را فرو برد و مهلت داده نشوند.
3. أَبی سعید از امام باقر(ع) از رسول خدا(ص) نقل میکند: «مِنْ وُلْدیَ اثْنا عَشَرَ نَقیباً نُجَباءُ مُحَدَّثُونَ مُفَهَّمُونَ آخِرُهُمُ الْقائِمُ بِالْحَقِّ یَمْلَأُها عَدْلًا کَما مُلِئَتْ جَوْراً»؛[6] از فرزندان من دوازده نفر هستند که پیشوا،[7] شریف،[8] الهام شونده،[9] و فهمانیده شده[10] هستند، آخرین آنها قائم به حق است که زمین را از عدالت پُر کند همچنانکه از ستم پر شده باشد.
بررسی سندی و محتوایی روایات
روایت اول
در مورد این روایت - علاوه بر ضعف سند[11]- نکاتی ذکر شده است:
1. در برخی منابع، این روایت بدون کلمه «من ولدها» نقل شده است[12] که در این صورت، روایت صریحاً به دوازده امام اشاره کرده و مشکلی پدید نمیآید.
2. اینکه راوی گزارش کرده که در آن لوح، نام اوصیائی از فرزندان فاطمه(س) را مشاهده کردم، از باب تغلیب یا مجاز است؛ یعنی چون تقریباً تمامشان - جز یک نفر - از نسل زهرا(س) بودند، اینگونه سخن گفته شده است و عرفاً منافاتی نخواهد داشت که تنها یک نفر از آنان خارج از محدوده یاد شده باشد.[13]
به عنوان نمونه اگر یازده دانشجوی ادبیات به همراه یک دانشجوی اقتصاد در سفری همراهمان باشند، این سخن که «با دانشجویان ادبیات همسفر بودم» از نظر عرف، سخنی نادرست به شمار نمیآید.
3. از همینرو است که مؤلفان همین برداشت را داشته و این روایت را نیز ذیل باب «مَا جَاءَ فِی الِاثْنَیْ عَشَرَ و النَّصِّ عَلَیْهِمْ‏» آوردهاند.
روایت دوم
در ارتباط با این روایت نیز گفته شده است سخن پیامبر اسلام(ص) در مورد چهارده معصوم است و نه دوازده امام بدین ترتیب که حضرتشان ابتدا از خود نام برده و سپس به دوازده معصوم اشاره میکنند که مرادشان حضرت زهرا(س) و یازده فرزندشان میباشد و در نهایت نام امام علی(ع) را برده که مجموعاً چهارده نفر خواهند شد.
روایت سوم
این روایت نیز تا حد زیادی مشابه روایت قبلی بوده و دو توجیه میتوان برای آن در نظر گرفت:
1. امام علی(ع) مانند فرزندی در خانه پیامبر(ص) رشد و نمو کرد؛ از اینرو و نیز از باب تغلیب، نام ایشان در کنار یازده امام دیگر از زمره فرزندان پیامبر(ص) اعلام شده است.
2. ممکن است این روایت ناظر به دوازده امام نباشد، چون صریحاً در آن از عنوان «امام» یاد نشده و صفات دیگری مانند «محدّث»، «نقیب» و ... که در آن وجود دارد، همگی قابل تطبیق با شخصیت بزرگوار حضرت زهرا است. به عبارتی این روایت در بیان ویژگیهای حضرت زهرا(س) و یازده فرزندشان است که دوازده معصوم از چهارده معصوم را تشکیل میدهند.
 

[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 1، ص 532، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. لوح در لغت به این معانی است: هر چیز پهن؛ مانندِ سنگ، چوب، استخوان، یا فلز. قطعهای پهن که در مکتبخانهها بر آن مینوشتند (فرهنگ فارسی عمید، واژه «لوح»).
[4]. در برخی دیگر از منابع، تعداد نام علی را چهار تن بیان کردهاند. ر. ک: صدوق، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 180، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[5]. کافی، ج ‏1 ، ص 534.
[6]. همان.
[7]. «نقیب»؛ یعنی پیشوا، رییس، مهتر قوم (فرهنگ فارسی معین، واژه «نقیب»).
[8]. «نجیب»؛ یعنی اصیل، شریف، خوشگوهر، گرامی (فرهنگ فارسی عمید، واژه «نجیب»).
[9]. «محدّث»(به فتح دال)؛ «صادق الظن را نامند که گوئی از ملأ اعلا او را الهام میرسد که به حقیقت امر تحدیث کند... محدث به معنی ملهم است گویا به وی تحدیث کرده میشود و خبر داده میشود. نزد محدثین کسی را گویند که به الهام ربانی چندان ملهم باشد که نسبت به هر چه رأی و اندیشه در خاطرش خطور کند مصیب واقع شود و گویی این اصابت رأی و ذهن وقاد از عالم ملکوت بر صفحه دلش مرتسم گشته است... کسی که در دل وی سخنی انداخته شده است» (لغتنامه دهخدا، واژه «محدث»).
[10]. «مفهّم» (به فتح هاء)؛ یعنی: فهم کرده شده، دریافت شده، فهمانیده شده (لغتنامه دهخدا، واژه «مفهم»).
[11]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج 6، ص 227، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق. ضعف این روایت به جهت زیاد بن منذر معروف به ابی جارود میباشد که وثاقت آن ثابت نیست. ر. ک: کشى، محمد بن عمر، إختیار معرفة الرجال‏، ص ‏229، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول‏، 1409ق؛ واسطی بغدادی، احمد بن حسین‏، الرجال‏، ص ‏61، قم، دار الحدیث‏، چاپ اول‏، 1364ش.
[12]. هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج 1، ص 183، قم، الهادی، چاپ اول، 1405ق.
[13]. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج ‏6، ص 227؛ مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی(الأصول و الروضة)، ج ‏7، ص 373، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول‏، 1382ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    791871 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    755965 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    679154 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    658414 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648276 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    599843 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    579970 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    564683 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564016 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    558560 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...