در منابع حدیثی، این سخن از امام علی(ع) نقل شده است: «إِذَا أَرْذَلَ اللَّهُ عَبْداً حَظَرَ عَلَیْهِ الْعِلْم»؛‏[1] هرگاه خداوند بنده‌‌‏اى را خوار و پست کند، دانش را از او منع می‌نماید؛ یعنی توفیق تحصیل علم را که موجب سعادت و نیک‌بختى است از او سلب می‌کند.
این روایت ناظر به افرادی است که به جهت اعمال و رفتار زشت، شایستگی هدایت را از دست داده، و خداوند هم به جهت چنین عملکردی، قدرت فهم و دانش را از آنها می‌گیرد.
این روایت که در نهج البلاغه و برخی منابع دیگر ذکر شده است، می‌تواند مصادیق فراوانی داشته باشد. به عبارتی خداوند از راه‌های مختلف می‌تواند بین او و دانش جدایی افکند:
الف) او را نسبت به کسب دانش بی‌علاقه کند.
ب) وسائل کسب دانش(استاد، کتاب و ...) را در اختیارش قرار ندهد.
ج) آنچه دانسته را از یادش ببرد.
د) نتواند به دانش خویش عمل کند.
و ...

---