جستجوی پیشرفته
بازدید
5646
آخرین بروزرسانی: 1398/02/08
خلاصه پرسش
منظور از «قطع قطّاع» و «قطع غیر قطّاع» چیست؟
پرسش
منظور از قطع قطّاع و غیر قطّاع چیست؟
پاسخ اجمالی
«قطع»، در لغت به معناى بریدن و جدا کردن چیزی از سایر اشیاء بوده،[1] و یکی از معانی آن که به صورت اصطلاح عرفى و رایج درآمده است، علم و یقین میباشد.[2]
در اصطلاح اصولیین، قطع در دو معنا استعمال مى‏شود:
1. آنچه که احتمال خلاف در آن راه ندارد؛ مانند محکم و متواتر. این قسم را «علم الیقین» میگویند.                  
2. آنچه که احتمالِ خلافِ ناشى از دلیل در آن منتفى باشد؛ مانند ظاهر و خبر مشهور. این قسم را «علم الطمأنینه» گویند، یعنى علمى که باعث اطمینان میشود؛ این قسم در حقیقت  قطع نیست، بلکه قطع تنزیلی است؛ یعنی به لحاظ اعتبار جایگزین قطع است.
حقیقت قطع، کشف کامل است. وجوب عمل بر اساس مؤدّاى قطع و استحقاق عقاب بر مخالفت قطع و معذور بودن در صورت مخالفت قطع با واقع، همگى از آثار قطع محسوب میشوند.
گفتنی است که این آثار، عقلى هستند، به ‏همین ‏جهت، جعل حجیّت و کاشفیت براى قطع، و یا سلب حجیّت و کاشفیت از قطع، معقول نیست؛ زیرا جدایى بین شى‏ء و آثار عقلى آن(حجیّت و کاشفیت) از دیدگاه عقل پذیرفته نیست.
قطّاع
قطاع(در مقابل شکاک)، در علم اصول به کسى میگویند که به کوچکترین دلیلى براى او قطع حاصل شود؛ یعنی کسى که - چه از اسباب متعارف و چه از اسباب غیر متعارف - فوراً احساس قطع و یقین پیدا میکند.
حجیت قطع قطّاع
برخى از علما معتقدند که «قطع قطّاع» مانند «شکّ کثیر الشک» است و اعتباری ندارد، ولى گروهى نیز معتقدند که در قطع طریقى هیچ تفاوتى بین حجیّت قطع قطّاع و قطع غیر قطّاع وجود ندارد؛ زیرا از دیدگاه عقل، هیچ تفاوتى در ترتیب آثار قطع یعنى منجّزیت و معذوریت، بین قطع حاصل از اسباب متعارف و قطع حاصل از اسباب غیر متعارف وجود ندارد، امّا در قطع موضوعى، باید دلیل ملاحظه شود؛ یعنی اگر مطلق قطع در موضوع اخذ شده باشد، حکم آن همان حکم قطع طریقى است، ولى اگر قطع حاصل از سبب خاص یا شخص خاص در موضوع حکم اخذ شده باشد، در این صورت، همان قطع خاص معتبر است و غیر آن معتبر نیست؛ مانند اینکه فرض کنیم در امور شرعى، تنها علم ناشى از کتاب و سنّت معتبر دانسته شده است، چنانکه برخى از اخباریین چنین عقیده دارند، در اینحال، تنها قطع حاصل از کتاب و سنّت معتبر خواهد بود.[3]
 

[1]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج ‏6، ص 21، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، 1371ش؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‏8، ص 276، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[2]. البتّه مرادف گرفتن قطع با یقین و علم، از باب تسامح و اصطلاح عرفى این کلمات است، و گرنه این کلمات تفاوت‏هایى نیز دارند. از جمله اینکه در فرق بین علم و یقین گفته شد: علم، عبارت است از اعتقاد محکم، قوى و ثابت به چیزى، همانگونه که هست. و یقین عبارت است از آرامش نفس به آنچه دانسته است. به عبارت دیگر، یقین، علم استدلالى بعد از شکّ نسبت به چیزى است. به همین جهت، خدای متعال به متیقّن توصیف نمیشود. پس هر یقینى علم است، ولى هر علمى یقین نیست. عسکری، حسن بن عبد الله، الفروق فی اللغة، ص 73، بیروت، دار الآفاق الجدیده، چاپ اول، 1400ق.
[3]. ر. ک: ملکى اصفهانى، مجتبى‏، فرهنگ اصطلاحات اصول، مقدمه، سبحانى تبریزى، جعفر، ج ‏2، ص 72- 75، قم، عالمه، چاپ اول، 1379ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا «اخلاق فضیلت» ارتباطی با «فضیلت‌مندی» به معنای دینی آن دارد؟
    5977 انسان شناسی 1396/11/03
    اخلاق فضیلت، به عنوان شاخه‌ای از اخلاق هنجاری،[1] بر رفتار فضیلت‌مندانه با دیدگاهی غایت‌اندیشانه و کمال‌طلبانه تأکید دارد و در آن تلاش می‌شود مبنایی عقلانی و کامل برای گزاره‌ها و کنش‌های رفتاری وضع شود که مبتنی بر سعادت‌محوری با توجه به «خیر» است.
  • «ضروری دین» و «ضروری مذهب» یعنی چه؟
    1467 1402/06/21
    در پاسخ به این پرسش، توضیح مختصری در مورد این دو اصطلاح که کاربرد فراوانی در متون اسلامی دارد، ارائه می‌کنیم:ضروری دین: آنچه تمام فرقه‌ها و گروه‌های اسلامى آن‌‏را جزو آموزه‌های قطعی و تردیدناپذیر دین اسلام می‌دانند؛ ضروری دین نامیده می‌شود. اموری مانند توحید و یگانگی پروردگار، ...
  • فلسفه انفاق به فقیران چیست؟
    17933 تفسیر 1389/03/05
    گاهی گفته می‌شود: اگر فلانى فقیر است لابد کارى کرده که خدا می‌خواهد فقیر بماند، و اگر ما غنى هستیم لابد عملى انجام داده‌ایم که مشمول لطف خدا شده‌ایم، بنابراین نه فقر آنها و نه غناى ما هیچ‌کدام بی‌حکمت نیست! در حالی که دستور الهی به انفاق به ...
  • آیا ارتباط جنسی جن‌ها برای زاد و ولد مثل انسان‌ها است؟
    89185 تفسیر 1391/11/03
    از آیات متعدد قرآن کریم، استفاده می‌شود که، جنّیان چون انسان‌ها با یکدیگر سخن می‌گویند و یکدیگر را به نیکوکارى دعوت کرده و از عذاب خدا می‌ترسانند. همچنین همانند انسان‌ها تکلیف، زندگی، مرگ و عقاب و ثواب دارند. اما این‌که تکثیر و زاد و ولد جنّیان چگونه است ...
  • آیا دعای نوری که بر روی کفن می‌نویسند، دارای سند معتبر است؟
    32609 درایه الحدیث 1392/06/14
    آنچه با عنوان «دعای نور» در برخی سایت‌های اینترنتی آمده، در منابع حدیثی و ادعیه یافت نشد، بلکه آنچه سفارش شده که بر روی کفن نوشته شود، «دعای جوشن کبیر» است که سید ابن طاوس و دیگران از پیامبر اکرم(ص) و امام کاظم(ع) نقل کرده‌اند و فقها نیز ...
  • آیا علت انکار خدا نارسائی در دلایل اثبات خداست؟
    14477 Islamic Philosophy 1390/09/05
    این حقیقت که انبیای الاهی با همه حکمت و براهین قاطع خود، باز هم مورد انکار افراد کافر در زمان خود قرار گرفته اند، نشانگر عناد منکران است؛ چرا که نمی خواهند حق را تصدیق کنند، نه این که دلایل کافی ارائه نشده، یا دلایل منکران همگی رد نشده ...
  • آیا باید در ازدواج موقت عده نگه داشت؟ آیا زنان فاحشه هم باید عده نگه بدارند؟
    62475 Laws and Jurisprudence 1387/04/30
    زن (غیر باکره) که به خاطر طلاق یا مرگ همسر، از او جدا شد، حتما باید عدّه نگه دارد (مگر این که یائسه باشد) و در زمان عده، نمی تواند به عقد دیگری در آید. حال اگر زن بگوید عدّه‏ام تمام شده است، با دو شرط از او قبول مى‏شود:
  • کسی که نمی دانسته سیگار روزه را باطل می کند، روزه هایی که با کشیدن سیگار گرفته، علاوه بر قضا کفاره هم دارد یا نه؟
    66938 Laws and Jurisprudence 1387/06/23
    نظرحضرت امام خمینی (ره) و سایر مراجع معظم تقلید این است که:"اگر (روزه دار) به واسطه ندانستن مسئله کارى انجام دهد که روزه را باطل مى‏کند، چنانچه مى‏توانسته مسئله را یاد بگیرد، بنابر احتیاط واجب کفاره بر او ثابت مى‏شود و اگر نمى‏توانسته مسئله را یاد بگیرد، یا اصلًا ملتفت ...
  • آیا با وجود فقیر، می‌توان زکات فطره را جهت سایر موارد پرداخت کرد؟
    13847 زکات فطره 1393/05/06
    فطریه را می‌توان در یکی از هشت موردی که در بحث زکات مال بیان می‌شود مصرف نمود (که جهت اطلاع از آن می‌توانید به نمایه 6221 (موارد مصرف زکات) مراجعه نمایید)، ولى احتیاط مستحبّ[1] آن است که فقط به فقراى شیعه پرداخت شود.
  • «العلّة تعمّم و تخصص» به چه معنا است؟
    12958 مبانی فقهی و اصولی 1392/08/21
    عبارت «العلة تعمم و تخصص»؛ اصطلاحی مرتبط با علم اصول فقه است؛ اگرچه در دیگر علوم و حتی در بیانات عرفی نیز به کار گرفته می‌شود. اگر حکمی بیان شود که علت واقعی نیز در آن آمده باشد، می‌توان با توجه به علت ذکر شده، موارد مشابهی که ...

پربازدیدترین ها