جستجوی پیشرفته
بازدید
23827
آخرین بروزرسانی: 1393/08/18
خلاصه پرسش
وقتی می گوییم خداوند قادر مطلق است، آیا شامل همه صفات وی می شود و یا تنها قدرت خداوند را شامل می شود؟
پرسش
وقتی می گوییم خداوند قادر مطلق است، آیا شامل همه صفات وی می شود و یا تنها قدرت خداوند را شامل می شود؟
پاسخ اجمالی

در مقام ذات وقتی گفته می شود خداوند قادر مطلق است، شامل همه صفات است؛ یعنی تفاوتی نمی کند که ذات را با کدامیک از این صفات و اسامی بنامیم. و از طرفی ذهن ما هیچ علمی نسبت به صفات ذاتی خداوند ندارد؛ چون این صفات (مثلا قدرت، سمع و ...) وقتی معلوم ذهن ما می شود که آنها را در مخلوقات یا در خودمان مشاهده کرده باشیم، حال آن که خدا از هر شباهتی به مخلوقات خود برتر و بالاتر است.

پاسخ تفصیلی

ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل می کند: خداوند از ازل پروردگار ما بود و علم ذات او بود، در حالی که هیچ معلومی نبود و شنوایی ذات او بود حال آن که هیچ شنیده شده ای نبود و بینایی ذات او بود در حالی که هیچ دیده شده ای نبود و قدرت ذات او بود در حالی که هیچ مقدوری وجود نداشت و چون اشیاء را حادث کرد و آن اشیاء معلوم شدند علم از او بر معلوم واقع شد و شنوایی بر شنیده شده و بینایی بر دیده شده و قدرت بر مقدور. ابو بصیر می گوید از حضرت پرسیدم: پس خداوند پیوسته متحرک و در تغییر بوده! فرمود: خدا برتر از این است؛ بلکه حرکت یک صفتی است که با فعل خدا حادث شده. ابو بصیر می گوید: گفتم پس خدا پیوسته متکلم بوده؟ فرمود: تکلم صفتی است که حادث شده و ازلی نیست حال آنکه خدا بود و هیچ متکلمی نبود.[1]

 

این روایت نشان می دهد که صفاتی؛ مانند علم، قدرت، سمع و ... بر سه دسته است.

 

1. صفات حادث (همان صفاتی که در مخلوقات شاهدیم که خدا را نمی توان به این صفات تشبیه کرد).

 

2. صفات ازلی که خاص خدا است و این صفات عین ذات خدا است.

 

3. صفاتی که از خدا بر اشیاء (بعد از حدوث آنها) واقع می شود.

 

در صفاتی که خاص خدا است تمایزی بین صفات نیست، اعم از قدرت، علم، سمع و ... ؛ یعنی همه این صفات اشاره به یک حقیقت دارد که همان ذات ناشناخته خدا است و به ذات خدا با هر یک از این صفات اشاره شود، به یک چیز واحد اشاره شده است؛ و از همین رو ذهن ما هیچ شناختی از این صفات ندارد. مثلاً ما شناختی در مورد بینایی که عین شنوایی باشد و علمی که عین قدرت باشد و ... نداریم. بلکه شناخت ما از صفت بینایی مربوط به دیدنی ها است، و شناخت ما از سمع موبوط به شنیدنی ها است و .... که همگی با هم تمایز دارند.

 

بنابراین، در مقام ذات وقتی گفته می شود خداوند قادر مطلق است، شامل همه صفات است؛ یعنی تفاوتی نمی کند که ذات را با کدام یک از این صفات بنامیم؛ چرا که هیچ درک ذهنی نسبت به خدا امکان پذیر نیست. مثلاً قدرت به عنوان یک صفت، وقتی معلوم ذهن ما است که آن را در مخلوقات یا در خود مشاهده کنیم، حال آن که خدا از هر تشبیهی بالاتر است.

 

این بود دیدگاه روایات در مورد صفات خداوند.

 

پس همه صفاتی که ما در ذهن خود به خداوند اطلاق می کنیم، همگی اعتبارات و اسامی هستند، ولی خداوند مسمای این صفات است نه خود این اعتبارات و اسماء. همچنان که امام صادق (ع) می فرماید:

 

«الله یک اسم است و اسم غیر از مسماست پس هرکس اسم را بدون معنی عبادت کند کافر شده و چیزی را نپرستیده است و هرکس اسم را همراه با معنا بپرستد او هم کافر است چون دو چیز را پرستیده است و اما هرکس معنی را بدون اسم بپرستد، این است توحید».[2]

 

گفتنی است که نحوه وحدت بین این صفات با همدیگر و با ذات خدا به گونه ترکیبی نیست که مثلا بخواهیم در ذهن خود خدا را ترکیبی از این صفات و معانی تصور کنیم، بلکه به این می ماند که ما حقیقتی ناشناخته را از روی آثاری که از او ظاهر شده، با اسامی و اعتبارات و الفاظ مختلفی بنامیم تا برای ذهن ما قابل تعبیر و تحلیل شود، حال آن که خود او برتر از توهم ما است، پس توحید واقعی هم در نهایت رها کردن ذهن و توهم است: «التوحید أن لا تتوهم».[3]

 

از همین باب در روایات دیگری گفته شده است که خداوند از هر صفتی منزه است؛[4] چون همه صفاتی که ما درک می کنیم مربوط به امور حادث است و همه این صفات هم معارض و متمایز از هم هستند، و این منافات با توحید دارد. بنابراین، شناخت ذات خدا از طریق این صفات و تعبیرات هم شرک به خدا است و توحید همان نفی صفات است.[5]

 

 

[1] «عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَمْ یَزَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَبَّنَا وَ الْعِلْمُ ذَاتُهُ وَ لَا مَعْلُومَ وَ السَّمْعُ ذَاتُهُ وَ لَا مَسْمُوعَ وَ الْبَصَرُ ذَاتُهُ وَ لَا مُبْصَرَ وَ الْقُدْرَةُ ذَاتُهُ وَ لَا مَقْدُورَ فَلَمَّا أَحْدَثَ الْأَشْیَاءَ وَ کَانَ الْمَعْلُومُ وَقَعَ الْعِلْمُ مِنْهُ عَلَى الْمَعْلُومِ وَ السَّمْعُ عَلَى الْمَسْمُوعِ وَ الْبَصَرُ عَلَى الْمُبْصَرِ وَ الْقُدْرَةُ عَلَى الْمَقْدُورِ قَالَ قُلْتُ فَلَمْ یَزَلِ اللَّهُ مُتَحَرِّکاً قَالَ فَقَالَ تَعَالَى اللَّهُ عَنْ ذَلِکَ إِنَّ الْحَرَکَةَ صِفَةٌ مُحْدَثَةٌ بِالْفِعْلِ قَالَ قُلْتُ فَلَمْ یَزَلِ اللَّهُ مُتَکَلِّماً قَالَ فَقَالَ إِنَّ الْکَلَامَ صِفَةٌ مُحْدَثَةٌ لَیْسَتْ بِأَزَلِیَّةٍ کَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا مُتَکَلِّمَ » کلینی، الکافی، ج 1، ص 107، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش.

[2] «اللَّهُ مُشْتَقٌّ مِنْ إِلَهٍ وَ الْإِلَهُ یَقْتَضِی مَأْلُوهاً وَ الِاسْمُ غَیْرُ الْمُسَمَّى فَمَنْ عَبَدَ الِاسْمَ دُونَ الْمَعْنَى فَقَدْ کَفَرَ وَ لَمْ یَعْبُدْ شَیْئاً وَ مَنْ عَبَدَ الِاسْمَ وَ الْمَعْنَى فَقَدْ کَفَرَ وَ عَبَدَ اثْنَیْنِ وَ مَنْ عَبَدَ الْمَعْنَى دُونَ الِاسْمِ فَذَاکَ التَّوْحِید»،

[3] آمدی تمیمی، غرر الحکم و دررالکلم، ص 82، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم.

[4] «إِنَّ اللَّهَ لَا یُوصَفُ بِمَحْدُودِیَّةٍ عَظُمَ رَبُّنَا عَنِ الصِّفَةِ فَکَیْفَ یُوصَفُ بِمَحْدُودِیَّةٍ مَنْ لَا یُحَدُّ » کلینی، الکافی، ج 1، ص100؛ «کَتَبَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ع إِلَى أَبِی أَنَّ اللَّهَ أَعْلَى وَ أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ یُبْلَغَ کُنْهُ صِفَتِهِ فَصِفُوهُ بِمَا وَصَفَ بِهِ نَفْسَهُ وَ کُفُّوا عَمَّا سِوَى ذَلِکَ » همان، ص 102.

[5] «کَمَالُ تَوْحِیدِهِ الْإِخْلَاصُ لَهُ وَ کَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْیُ الصِّفَاتِ عَنْهُ لِشَهَادَةِ کُلِّ صِفَةٍ أَنَّهَا غَیْرُ الْمَوْصُوفِ وَ شَهَادَةِ کُلِّ مَوْصُوفٍ أَنَّهُ غَیْرُ الصِّفَة»، نهج البلاغه، ص 39، انتشارات دار الهجرة.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها